کتاب دانستنی های علم هوا فضا | کارول استوت

معرفی کتاب دانستنی‌های علم هوا فضا

انسان‌ها‌از همان روزهای ابتدای خلقت همواره از مشاهده آسمان و رمز و رازهایش دچار حیرت می‌شدند و برای رفع کنجکاوی به سفر فضایی، اکتشاف ماه و یا سفر به ستارگان می‌اندیشیدند. رویاهای این دسته از انسان‌ها برای همیشه در حد یک رویا باقی نماند و بالاخره در قرن بیستم بشر موفق شد اولین اقدامات لازم را برای تحقق این آرزو انجام دهد. اولین انسان، در سال 1961 به فضا رفت و بعد از آن، تعداد بی شماری فضاپیما و فضانورد به فضا فرستاده شدند. اما از آن‌جایی که آرزوهای انسان‌ تمامی ندارد، بعد از تحقق این رویا، بشر علاقه داشت ببیند که چگونه می‌تواند مدت بیش‌تری در فضا بماند یا اصولا چگونه می‌تواند در فضا زندگی کند. عده زیادی از مردم جهان، به نوعی در اکتشافات فضایی درگیر هستند.

برخی از آن‌ها با وجود این‌که هرگز حتی به فضا نزدیک هم نشده‌اند اما "فضا" بخش مهمی از زندگی آن‌ها به حساب می‌آید. چرا که تعداد زیادی از کشورها درگیر آماده‌سازی و ساخت فضاپیماها هستند و مردم آن کشورها نیز بنا به شغلی که در آن مشغول به کار هستند ارتباط تنگاتنگی با فضا دارند. کتاب حاضر، علم هوا فضا را از زوایای مختلفی آنالیز می‌کند و هر آن‌چه که بشر دوست دارد در مورد فضا بداند، برایش به تصویر می‌کشد. موضوعات کتاب از معرفی این‌که اصلا "فضا کجاست؟" شروع می‌شود و راه‌کارهایی را به کسانی که دوست دارند فضانورد شوند ارائه می‌دهد. نویسنده از خطرات و حوادثی که ممکن است در جایی خارج از زمین رخ دهد می‌گوید و نگاهی کلی به آینده‌ی فضا دارد. "دانستنی‌های علم هوا فضا" به تفصیل در مورد اکتشافات فضایی، نحوه ساخت ماهواره‌ها و ایستگاه‌های فضایی توضیح می‌دهد.

برشی از متن کتاب

قشر محافظ زمین پوششی از هواست که جو یا اتمسفر نامیده می‌شود اتمسفر هم اکسیژن مورد نیاز ما را تامین می‌کند تا زنده بمانیم و هم ما را از گرمای خورشید در روز و سرمای شب محافظت می‌کند. هر چه از کره زمین دورتر می‌شویم هوا رقیق‌تر شده و ترکیب و خواص آن هم تغییر می‌کند به طوری که زندگی غیرممکن می‌شود. به عنوان مثال فشار و چگالی هوا با افزایش ارتفاع کاهش می‌یابد. عملکرد دما کمی پیچیده‌تر است. تغییرات خاص هوا تا وقتی ادامه پیدا می‌کند که به قلمرو فضا برسیم جایی که اتمسفر با تغییراتش محو می‌شود.  البته گذار از اتمسفر زمین به فضا تدریجی است و مرز مشخصی برای آن وجود ندارد ولی طبق تعریف می‌توان ارتفاع 1000 کیلومتر به بالا را برای قلمرو فضا در نظر گرفت. ارتفاع 100 کیلومتر برای فضا جنبه کاربردی بیش‌تری دارد به طوری که ماهواره‌های با مدار ارتفاع پایین، شاتل‌های فضایی، ایستگاه فضایی و فضانوردان در چند صد کیلومتری زمین فعالیت می‌کنند. از یک منظر وسایل هوافضایی به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ وسایلی که از اتمسفر زمین بهره می‌گیرند و وسایلی که اتمسفر زمین برای عملکرد آن‌ها فقط  مزاحمت ایجاد می‌کند.

دسته اول وسایلی هستند که دارای بال یا موتورهای هوازی هستند. هواپیماها به کمک نیروی ناشی از اختلاف فشار هوای زیر و روی بال خود بر وزن خود غلبه می‌کنند. موتورهای هوازی هم که شامل انواع موتورهای جت و ملخی است از هوا برای تولید نیروی جلوبرنده استفاده می‌کنند. ولی در دسته دوم که شامل فضاپیماها و بیش‌تر موشک‌ها می‌شود موتورهای غیر هوازی به کمک مخازن سوخت و اکسید کننده که در داخل وسیله حمل می‌شود نیروی لازم را تأمین می‌کنند. به همین دلیل این وسایل قادرند که از جو زمین خارج شده و وارد فضا شوند. بی وزنی فضانوردان در شاتل فضایی اثر جاذبه را روی خود نه می‌بینند و نه حس می‌کنند اما جاذبه در آن‌جا وجود دارد و فضاپیمای آن‌ها را یکسره به سمت زمین می‌کشاند.

بد نیست بدانید در ارتفاع 340 کیلومتر که ایستگاه فضایی بین المللی وجود دارد اندازه شدت جاذبه تنها 10 درصد کم‌تر از میزان جاذبه در سطح زمین است. به زبان ساده احساس بی وزنی به دلیل وجود سرعت دورانی فضاپیما نیروی جاذبه، صرف نگهداری فضاپیما و فضانوردان در مدار شده و دیگر حذف نمی‌شود. خطر گرد و غبار فضا خودش خالی است اما ذرات ریز طبیعی یا مصنوعی که بقایای فضاپیماها محسوب می‌شوند با سرعتی بسیار بیش‌تر از شلیک یک گلوله در فضا در حال حرکت هستند. بنابراین هر فضاپیمایی که به فضا فرستاده می‌شود باید خود را از این زباله‌های سرگردان و خطرناک محافظت کند. این آزمایش نشان می‌دهد که چطور یک ذره کوچک نایلون با سرعت حرکت یک ذره غبار فضایی به فلز آسیب می‌رساند.

ترن هوایی هنگامی که یک خودرو از یک برآمدگی می‌گذرد معده مسافر بالا کشیده شده و کمی بعد از چارچوب بدن آن‌ها پایین می‌افتد. در این حالت بی وزنی برای لحظه‌ای حس می‌شود. در نقاط بالایی ریل ترن هوایی این اثر بیش‌تر است و بی وزنی برای چند ثانیه دوام دارد. برخی هواپیماها در یک مانور سهموی، حالت بی وزنی را به مدت 25 ثانیه برای آموزش فضانوردان داخل آن به وجود می‌آورند.

• شامل اکتشافات  فضایی، نحوه ساخت و ساختمان ماهواره ها و ایستگاه های فضایی
• نویسنده: کارول استوت
• مترجم: محمود فخری
• انتشارات: سبزان