کتاب تحلیل ساختار روایت در قرآن | علی معموری

معرفی کتاب تحلیل ساختار روایت در قرآن

روایتگری یکی از فنون ادبی قرآن به شمار می رود و در این کتاب به انبوهی از روایت‌های گوناگون برمی‌ خوریم. داستان های پیامبران و اقوام گذشته، امثال و حتی برخی تشبیهات قرآنی گونه ‌ای از روایت به شمار می ‌روند. نویسنده در این کتاب به دنبال شناخت ترتیب حوادث در روایت های قرآنی است. یعنی اینکه داستان های قرآنی از نظر زمانی کی و به چه دلیل به وقوع پیوسته است، مورد بررسی قرار می گیرند. در ساده ترین تعریف، می ‌توانیم بگوییم که وقتی مفهومی در قالب روایت، زندگی نامه و داستان بیان می شود، فهم آن برای همه آسان تر می گردد.

در قرآن نیز خداوند برای این که مفاهیم اساسی و اصولی زندگی به راحتی برای بشر قابل فهم باشد، آنها را در قالب داستان، روایات و امثال بیان فرموده است. این کتاب سعی دارد که ترتیب این روایات و رخدادهای قرآنی را از نظر زمانی و علت آن ها جستجو کند و نه از نظر محتوای آن. به تعبیری این کار روایت "عمل زبانی" است که نه تنها در قرآن بلکه در تمامی مسائل و مفاهیم بشری وجود دارد.

برای مثال می توانیم به داستان اصحاب کهف در قرآن اشاره کنیم که جنبه روایی آن از نظر شکل، زمان و تاریخ وقوع مورد بررسی قرار گرفته است. بدیهی است که بررسی تفسیری این روایت در این کتاب ذکر نشده است، زیرا برای تفسیر آن مسلط بودن به علوم دیگر قرآنی لازم است.

فهرست

پیشگفتار: فصل اول: کلیات و مباحث مقدماتی 1.1) اصطاح شناسی 2.1) تاریخچه 3.1) روش شناسی فصل دوم: ویژگی ها و گونه شناسی روایت در قرآن مقدمه 2.1) روایت و متن ادبی قرآن 2.2) روایت شناسی در مطالعات ادبی قرآن 3.2) طبقه بندی روایت های قرآن 4.2) ویژگی های روایت های قرآنی فصل سوم: تحلیل پیرفت ها در روایت های داستانی قرآن مقدمه 1.3) داستان های چند نسخه ای 2.3) داستان های تک نسخه ای فصل چهارم: تحلیل پیرفت ها در روایت های تمثیلی قرآن 1.4) درآمدی بر ساختار روایتی تمثیلات قرآن 2.4) بسامد و طبقه بندی امثال قرآن 3.4) دستور زبان امثال قرآن 4.4) تحلیل روایت های تمثیلی قرآن خاتمه: جمع بندی و نتیجه گیری فهرست منابع و مآخذ پیوست: فرهنگ اصطلاحات

برشی از متن کتاب

سابقه روایت شناسی در نگاهی کلی و عمومی، بسیار دراز است. طبق معمول دانش‌ های دیگر به دوره یونان باز می‌گردد. اما سابقه این رشته به عنوان یک دانش مستقل و تخصصی به دهه‌ های آغازین و میانه قرن بیستم مصادف با پیدایش مکتب شکل گرایی روسی و ساختارگرایی فرانسوی بازمی‌گردد. مردم یونان و روم قدیم از میراث غنی ادبی برخوردار بودند؛ اما این بدان معنا نیست که پدیده‌ای به نام روایت را مستقلاً شناخته و مورد مطالعه علمی قرار داده باشند. شاید نزدیک ترین مباحث به رهیافت روایت شناسی را در آن دوره بتوان در کتاب ارسطو یافت که در بین فیلسوفان مسلمان به «بوطیقا» یا «فن الشعر» شهرت یافته است.

ارسطو در کتاب فن شعر به طور مشخص از روایت یاد نمی کند و در واقع وی کتاب خود را به مطالعه فلسفی شعر اختصاص داده است؛ اما به این نکته توجه داشت که آثار ادبی ممکن است به نظم یا نثر باشند و نیز برخی شعرهای مورد نظر او چون حماسه‌ها و تراژدی خود نوعی روایت نیز محسوب می‌شوند و از همه مهمتر آنکه وی در تعریف و تحلیل شعر به یافته‌های کلی می رسد که قابل تطبیق بر همه گونه های ادبی از جمله روایت و حتی گاه هر گونه پدیده هنری نیز هستند.

نویسنده

علی معموری پژوهشگر و مدرس مطالعات اسلامی است. وی مدیر بخش تاریخ دانشنامه قرآن شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از سال 86 تا 90 بوده است. تحصیلات او کارشناسی ارشد الهیات با گرایش فلسفه و کلام و دکترای علوم قرآن و حدیث است. از آثار او می ‌توان به کتاب "یک تالیف و دو ترجمه" و همچنین مقالات علمی اشاره کرد.

(بررسی منطق توالی پیرفتها) نوشته: علی معموری انتشارات: نگاه معاصر