کتاب اعتقادات شیخ بهایی

معرفی کتاب اعتقادات شیخ بهایی

شیخ بهایی حکیم، ریاضیدان، عارف، فقیه، شاعر، نویسنده، منجم و از دانشمندان، عالمان و فیلسوفان بزرگ قرن یازدهم بوده است. شیخ بهایی کتاب های زیادی در باب ریاضی، شهر، اخلاق، نجوم، فلسفه و حدیث نوشته است که یکی از آنها اعتقادات شیخ بهایی می باشد. این کتاب یکی از اعتقادنامه های برجسته و جامع شیعی می باشد که  درباره باورهای شیعی و اعتقادات مهم شیعه در حوزه اصول دین و فروع دین است. برخی می گویند بهایی در موقع نگارش این کتاب به رساله "العقاد الفخریة" اثر فخر المحققین محمد نظر داشته است.

اما مسائلی که شیخ به رساله اعتقادات افزوده،  این رساله را با رساله فخر المحققین کاملا متمایز می کند. این رساله توسط دو تن از شاگردان نزدیک شیخ بهایی در دوران صفویه گرد آوری و ترجمه شده است. اعتقادات شیخ بهایی به همراه متن فارسی و سه ترجمه، در دو بخش پیشگفتار و متون به نگارش در آمده است. پیشگفتار کتاب درباره شیخ بهایی، باورنامه های شیعی و اعتقادات شیخ سخن گفته است و در بخش متون متن عربی رساله به همراه سه ترجمه از یک فرد ناشناس، ادهم خلخالی و سلطان حسینِ استرآبادی آورده شده است.

برشی از متن کتاب

ادهم در آثارِ خویش عمومِ غافلان و دنیا پرستان را مورد انتقاد و نکوهش قرار داده است، لیک آماجِ اَصلیِ وی دو گروه اند:《صوفیانِ بی درد و ملّایانِ بی عقل.. که به وصله ی قالِ بی حال و علمِ بی عَمَل به سالوسی و زَرّاقی و رفع تکلیف به نام توحید و بی تکلّفی به راه روند و به مرضِ طبعِ صغیر و کبیر اَهل دنیا معاش گذرانند و کارِ اَخذ و جَر را رونق دهند و بازار اعتبار بیمقدار را بیارایند.》او این دو گروه را مایه ی بدنامی عالمان و صوفیان می دانَد و بخشِ معتنابهی از نگارشهایِ خود را به نقدِ اَحوال و اقوالِ 《 واعظانِ نادان و عالمان جاهل و درویشان و صوفیان بیحال که از علم و دانش و تصّوف و سلوک به نام و لباس قَناعت کرده...و از معنی به صورت راضی شده و فریفته ی جیفه ی دنیایِ غدّارِ سحّارِ مکّار گشته》اند، اختصاص داده است. ادهم علی الخصوص این را که گروهی از این گمراهان می کوشند از راه تمسّک به 《اَحادیثِ موضوعه و اَقاویل کاذبه》 رفتارهایِ دنیا پرستانه ی خود و مخدمانشان را مُوِجَّه و مَشروع و مَاجور نشان دهند، سخت بر می آشوبد و می کوشد تا چهره ی راستینِ این جماعت- یا به تعبیرِ خودش:《 کشیشانِ بهشت فروس و طالبان دجّالِ بدحال و نایبان اِبلیسِ پُرتلیس》- دا به نمود آرَد و رسواشان سازَد.

او در آثارش از این سخن می دارد که اکنون باید به ماتمِ شریعت و طریقت نشست که هر دو از دست رفته اند و می نویسد: 《عزیزی می گوید: پیشتر از این جمعی بوده اند، نه شیخ و نه مُلّا و نه مُفتی و نه صوفی، از این همه اَرفَع و اَعلی، یَبتَغُون فضلاً مِنَ الله وَ رِضوانا؛ اکنون دونان اند، آن زبونان به جایِ این عزیزان در کارند. از نکبت این خسیسان و خبیثان، نه در خلوت فیضی ماند و نه در شهر خیری. مسجد از حضور مجهور است و نور از خانقاه دور، و بویِ آزادی از هیچ وادی نیاید.

متن عربی رسالة الاعتقادات شیخ بهاء الدین محمد عاملی (953 - 1030 ه. ق) به کوشش و پژوهش: جویا جهانبخش (به همراه سه ترجمه و شرح فارسی آن) انتشارات: اساطیر