کتاب آیین فتوت و جوانمردی | اسماعیل حاکمی

کتاب آیین فتوت و جوانمردی:

این اثر که به نوعی گوشه‌ای از تاریخ ایران را روایت می‌کند به اذعان متنی که در دیباچه‌ی کتاب، آمده است؛ در صدد روایت تاریخ به شیوه‌ای نوین است که در آن تنها به آماری از جنگ و خونریزی و فتوحات و شکست خوردن‌ها نپرداخته باشد؛ بلکه تاریخ را از بعد اجتماعی آن بیان نماید تا بدین ترتیب خدمت‌گزاران به خلق را به جای آزار رسانان و ظالمان معرفی کند.

هدف نویسنده روایت صفاریان و عیاران است که مردانه و دلیرانه از خاک خود دفاع نمودند و آیینشان، فتوت و جوانمردی بود؛ اما در بیشتر کتب تاریخی، اخلاقی و دیوان‌ها، عیاری مترادف با دزدی و راهزنی آمده است؛ پس نگارنده خود را ملزم به شناساندن طریقه‌ی جوانمردی و آیین عیاری و تشکیلات عیاران دانسته تا مخاطب با مطالعه‌ی این اثر بیش از پیش با سجایای اخلاقی آن‌ها آشنا شود. این کتاب که نثری ساده و گویا دارد؛ معنای جوانمردی و عیاری را از لحاظ لغوی و اصطلاحی بررسی نموده و با شرح آیین جوانمردی آغاز می‌گردد. در ادامه‌ی شرح آیین فتوت، بحثی مختصر را درباره فتوت نامه نویسی به میان آورده و در آن آثاری را که به گرامی‌داشت و معرفی این آیین پرداخته‌اند؛ برمی‌شمرد. با بیان چند داستان از جوانمردان، در شناساندن چهره‌ی واقعی این گروه، سعی نموده است. سپس در خلال نقل‌های تاریخی، از جوانمردان مشهور یاد می‌کند و معتقد است؛ بیشتر عیاران از سرزمین سیستان برخاسته‌اند؛ که در این بین نام‌های ابومسلم خراسانی و یعقوب لیث صفاری آشناتر می‌نمایند. از آنجا که یعقوب مؤسس صفاریان است به شرح زندگی  وی و زادگاه و خاندانش به طور مفصل‌تر پرداخته شده و نوشته را با چگونگی آغاز کار او و فتوحاتی که انجام داده، پی می‌گیرد. سرانجام یعقوب و جانشینانش، وضعیت تشکیلات سپاهی و اوضاع شعر و ادب در زمان صفاریان از دیگر عناوینی است که در این اثر به رشته‌ی تحریر درآمده، در پایان هم چند نمونه داستان از یعقوب بیان شده است. در بخش پیوست‌ها، چند مقاله و نوشته از بزرگانی چون دکتر عبدالحسین زرین کوب و استاد سعید نفیسی که مربوط به موضوع کتاب است؛ آورده شده است.

فهرست

اهداء کتاب تقریظ به قلم مرحوم استاد سعید نفیسی مقدمه آیین فتوت و جوانمردی طبقات مختلف فتیان فتوت نامه نویسی نمونه‌هایی از داستان‌های عیاران و جوانمردان جوانمردان مشهور یعقوب لیث اصل و نسب یعقوب آغاز کار یعقوب جنگ‌های یعقوب با مخالفان داخلی جنگ یعقوب با عمار خارجی فتح هرات فتح کرمان و فارس فتح کابل فتح نیشابور و انقراض طاهریان جنگ یعقوب با محمد بن صالح و حسن بن زید علوی جنگ یعقوب با خلیفه مرگ یعقوب نبوغ نظامی و تشکیلات سپاهی اخلاق و روحیات یعقوب وضع شعر و ادب فارسی در عهد یعقوب و دوره صفاری جانشینان یعقوب لیث چند نمونه از داستان‌های یعقوب لیث داستانی از عمرو لیث پاسخ یعقوب لیث خاتمه پیوست‌ها

1. مقاله مرحوم استاد نفیسی
2. مقاله مرحوم استاد دکتر عبدالحسین زرین‌کوب
3. بخشی از کتاب ( ملامتیان و صوفیان و جوانمردان)
4. رویگر سیستانی به قلم شادروان استاد سعید نفیسی
5. یعقوب لیث به قلم شادروان استاد دکتر زرین کوب

تعلیقات فهرست اشخاص و اعلام جغرافیایی

1. فهرست نام‌های کسان
2. فهرست کتاب‌ها و نشریات
3. فهرست اعلام جغرافیایی
4. فهرست اقوام و قبایل

برشی از متن کتاب

در قونیه در خانقاه قاضی که ابن قلمشاه نام داشت؛ منزل کردیم. او خانقاهی بزرگ و عده‌ی زیادی شاگرد داشت. سند فتوت یا شجره‌ی سلسله‌ی آنان به حضرت علی بن ابیطالب(ع) منتهی می‌شود. اکرامی که او در حق ما کرد در هیچ جای دیگر ندیده بودیم. ابن بطوطه به‌طور مشروح در سفرنامه خود از فتیان شهرهای مختلف و رؤسای آنان و طرز مهمان‌نوازیشان یاد می‌کند. مثلاً در (نکده) در خانقاه (اخی جاروق) و در قیصریه در خانقاه ( اخی امیرعلی) و در ارزنجان در خانقاه ( اخی نظام الدین) منزل کرده و ما برای جلوگیری از طول کلام از ذکر جوانمردان همه‌ی بلاد آسیای صغیر و طرز مهمان‌نوازی آن‌ها خودداری می‌کنیم.

نویسنده

اسماعیل حاکمی والا ( 1396- 1315)، استاد دانشگاه، مترجم و پژوهش‌گر ادبی متولد آبادان و متوفا در تهران می‌باشد که در سال 1343 موفق به اخذ دانش‌نامه دکترا گردید و تا سال 1347 در وزارت آموزش و پرورش خدمت نمود و سپس با عنوان استادیار، راهی تهران شد و در طی چند سال بعد به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران، معرفی شد.  استاد حاکمی والا که سال‌ها دچار بیماری پارکینسون بود روز جمعه 1396/2/1 در (79) سالگی در تهران درگذشت

تالیف: اسماعیل حاکمی  انتشارات: اساطیر