کتاب فرهنگ اصطلاحات عرفانی

معرفی کتاب فرهنگ اصطلاحات عرفانی

هر دانش و علمی دارای اصطلاحاتی است و فهم آثار عرفانی نیز دانشی می طلبد که متکی بر اطلاع بر اصطلاحات عرفانی است. «عرفان» عشق معنوی است و برای بیان مراد خویش از الفاظ «عشق صوری» مدد جسته است همانگونه که در علوم دیگر نیز بسیاری از لغات متداول در زبان محاوره معنایی ثانوی می یابند که مفهومی جدا از مفهوم قبلی است و ارتباطی جدید مابین واژه ها برقرار می شود که در معنای نخستین آن ارتباط وجود نداشت. مثلا در زبان محاوره ای ارتباطی نزدیک مابین «قوه» و «فعل» احساس نمی شود اما در علم «منطق» لازم و ملزوم یکدیگرند. چون عشق عرفانی، عشقی بی منتهاست، بیان حالاتش نیز تا آنجا که می توان بیان کرد الفاظی بیش از عشق صوری می طلبد و اینجاست که زبانی تازه در «عرفان» پدید آمده است که صدها واژه برای بیان مفهوم این عشق با معانی جدید به پا خاسته اند و عاقبت هم از بیان عشقی که در وصف نمی گنجد عاجز مانده اند.

کتاب دوم – انیس العشاق – این کتاب را می توان نوعی فرهنگ خاص نامید، یعنی فرهنگی که منحصر به اندام آدمی از دیدگاه شاعران و سخنوران است. در ادبیات فارسی و بالاخص در شعر فارسی اجزاء پیکر انسان، بیش از هر پدیده ی دیگر مورد تشبیه و تحسین قرار گرفته اند. این کتاب با آنکه ازنظر حجم مختصر است اما هم از نظر بی مانند بودن در نوع خود، اهمیتی به سزا دارد و هم از جهت آنکه فرهنگ شعری اجزاء پیکر آدمی است و هم اینکه می تواند راهنمای صاحبان ذوق در استفاده از تشبیهات جدید باشد بس سودمند است.

در این کتاب فرهنگ گونه، در هر باب که اختصاص به یکی از اعضاء دارد نخست نامهای متعدد یک عضو را اعم از فارسی و عربی، ذکر می کند و سپس به تشبیهات آن در شعر شعرا و «وجه شبه» که معمولا متعدد است می پردازد ذو نمونه شعری ذکر می کند.

نویسنده: دکتر منوچهر دانش پژوه  انتشارات: فرزان روز