کتاب مبانی زمین‌شناسی فیزیکی | حسین معماریان

درباره‌ی کتاب مبانی زمین‌شناسی فیزیکی

زمین شناسی به طور کلی علم مطالعه سیاره ای است که در آن به سر می بریم. این علم از جهات مختلف درباره زمین به بحث می پردازد. موادی که زمین از آن ساخته شده است، فرایندهایی که بر روی این مواد عمل می کنند و نتایج حاصل از عملکرد آنها؛ همچنین ساختمان، منشا و تاریخ کره زمین، همگی در قلمرو مطالعه دانش زمین شناسی قرار دارند. در واقع، زمین شناسان نیروهای فیزیکی فعال در زمین، شیمی مواد سازنده‌ی آن، و زیست شناسی ساکنان گذشته آن را مورد بررسی قرار می دهند.

تمام اطلاعاتی که از مطالعه زمین به دست می آید، عملا در خدمت نیازهای انسان قرار دارند، مطالعات زمین شناسی در کشف و بهره برداری از مواد معدنی، نفت، گاز، آب و سایر منابع موجود در زمین، راه های پیش بینی و مقابله با رویدادهای طبیعی؛ مثل سیل، آتشفشان، و زمین لرزه؟ یافتن مناطق مناسب و پایدار برای احداث شهرها، سدها، راه ها و دیگر سازه ها؛ از اهمیت زیادی برخوردار است.

زمین شناسی فیزیکی، که زمینه اصلی مورد بحث در این کتاب است، خودیکی از شاخه های علم گسترده زمین شناسی است، که اساسا با فرایندهایی سروکار دارد که در سطح و درون زمین دست اندر کار تغییر چهره آن هستند. کتابی که در پیش رو دارید در واقع مقدمه ای است بر زمین شناسی فیزیکی.

در این کتاب چهار رکن اساسی دانش زمین شناسی، یعنی مواد، ساخت ها، فرایندها و زمان زمین شناسی، با نگرشی فیزیکی، مورد بررسی قرار می گیرد.

برشی از متن مبانی زمین شناسی فیزیکی

فشار: فشار دگرگونی، به خلاف دما، باعث فشرده شدن سنگ ها و کانی ها و یون های موجود در آنها می شود. بر اثر افزایش فشار ممکن است ساختمان یک کانی شکسته شود و یون های موجود در آن به صورتی متراکم تر مرتب شوند. دانشمندان با استفاده از همین مسئله، گرافیت را در آزمایشگاه تحت فشارهای زیاد قرار می دهند و نمونه متراکم تر آن یعنی الماس (مصنوعی) را به دست می آورند.

فشارهای فعال در دگرگونی را می توان به دو گروه کاملا مشخص تقسیم کرد. معمولی ترین نوع فشار، ناشی از وزن رسوبات و مواد فوقانی است، که به ازای هر کیلو متر عمق به طور متوسط 0٫33 کیلوبار افزایش می یابد. این نوع فشار، که در هر نقطه مقدار آن از همه سو یکسان است، فشار سنگ ایستایی (فشار لیتوستاتیک) نامیده می شود. بر اثر فشار لیتوستاتیک سنگ بدون آن که تغییر شکل خاص پیدا کند، متراکم شده و از حجم آن کاسته می‌شود.

در صورتی که میزان فشار در همه جهات یکسان نبوده و مثلا اندازه آن در یک سمت بیشتر باشد، به آن فشار زمین ساختی یا فشار جهت دار می گوییم. فشارهای جهت دار باعث تغییر شکل، از جمله چین خوردن یا شکستن مواد، می شوند.

کتاب مبانی زمین‌شناسی فیزیکی، به قلم حسین معماریان و محمود صداقت در انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

• خودآموز، هدفدار و برنامه‌ریزی‌شده
• نویسندگان: حسین معماریان - محمود صداقت
• انتشارات: دانشگاه تهران