کتاب قهرمانان ملی ایران | عبدالرفیع حقیقت (جلد سوم)

درباره کتاب قهرمانان ملی ایران جلد 3 (از لطف‌علی‌خان زند تا دکتر محمد مصدق)

با توجه به اهمیت مطالعه‌ی تاریخ و لزوم درس گرفتن از آن که مبین نگاه «جواهر لعل‌نهرو» در این زمینه است که: «هر ملتی که از تاریخ کشور خود آگاهی نداشته باشد؛ ناگزیر اشتباهات گذشته را تکرار خواد کرد»؛ نگارش و تدوین کتاب‌های تاریخی، با موضوعات و رویکردهای متفاوت، این نوع از نیازهای جوامع را پاسخ داده است. برخی از این آثار در زمینه‌ی گزارش‌های تاریخی بوده، برخی با نگاهی تحلیلی به بررسی رخدادها نشسته و بعضی با مطرح کردن پیش‌زمینه‌هایی از تاریخ، به شرح حال و معرفی اسطوره‌های تاریخ‌ساز پرداخته‌اند. کتاب «قهرمانان ملی ایران» در سه جلد با رویکرد مورد آخر، سرگذشت و شرح حال دلارمردان و اسطوره‌های تأثیرگذار سرزمین ایران را بازگونموده تا با آشنا کردن نسل معاصر با این بزرگ‌مردان، تاریخ را به آن‌ها شناسانده و انگیزه‌ی میهن‌پرستی و افتخارآفرینی را در آنان تقویت نماید و به این ترتیب عاملی شود که با درس گرفتن از گذشته، جلوی تکرار اشتباهات را گرفته و در ایجاد سرنوشتی پربارتر و روبه موفقیت برای سرزمینش مؤثر واقع شود. در جلد اول، مؤلف از قهرمانی‌های کاوه‌ی آهنگر تا یعقوب لیث، و در جلد دوم شرح دلاوری‌های حسن صباح را تا نادرشاه افشار به بحث و بررسی نهاده و سرانجام در جلد سوم این اثر، مطالبی در معرفی قهرمانان ملی ایرانی از اواخر قرن دوازدهم هجری تا دوران معاصر که همزمان با دوره‌ی لطف‌علی‌خان زند تا دکتر محمد مصدق است؛ داشته و آن را به عنوان هدیه‌ملی به ایرانیان وطن‌پرست و میهن‌دوست تقدیم نموده. شرح قهرمانی‌های لطف‌علی‌خان در مواجهه با قاجاریه، اقدامات قائم‌مقام فراهانی و تدبیرات امیرکبیر، شرح حال میرزاجهانگیرخان صوراسرافیل، روزنامه‌نگار معروف، ارائه‌ی گوشه‌هایی از تاریخ در انقلاب مشروطه و جان‌فشانی‌های بزرگانی چون ستارخان و باقرخان، قهرمانی‌های میرزاکوچک‌خان جنگلی تا مبارزات سیاسی دکتر محمد مصدق در این جلد بیان شده است؛ که هر یک می‌تواند به شیوه‌ای، اطلاعاتی را در اختیار مخاطب نهاده و وی را به تفکر وا دارد. نثر کتاب، به صورت ساده و روان و قابل فهم برای همگان نگاشته شده تا مخاطبان بیشتری از آن بهره گیرند و افراد بیشتری با سطح سواد و اطلاعات متفاوت، قهرمانان ملی خود را بشناسند؛ ضمن اینکه در جای جای کتاب سروده‌هایی از شاعران و البته خود مؤلف که در سرودن اشعار هم دستی بر آتش دارد؛ را جهت تلطیف متن و اثرگذاری بهتر در ذهن خواننده، گنجانده است؛ چنانچه شعری از مهدی اخوان‌ثالث را در تسلی دکتر مصدق، ذکر نموده است. در پایان کتاب و پس از اتمام مطالب کتاب، فهرست کتاب‌هایی که نویسنده از آن‌ها در نگارش این جلد بهره برده و نیز فهرست راهنما و فهرستی از کتاب‌های منتشر شده‌ی مؤلف بیان شده است.

برشی از متن کتاب قهرمانان ملی ایران جلد 3 (از لطف‌علی‌خان زند تا دکتر محمد مصدق)

میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام دوم وزیر عباس میرزا نایب‌السلطنه و صدراعظم محمدشاه قاجار، پسر میرزا عیسی فراهانی مشهور به میرزا بزرگ قائم‌مقام اول از مردان بزرگ ادب و سیاست و شهیدان قلم و اندیشه در دوره‌ی قاجاریه است. وی در سال 1193 هجری متولد و در محرم سال 1226 هجری که میرزا حسن پسر بزرگ و ارشد میرزا بزرگ قائم‌مقام اول پس از یک سال وزارت عباس میرزا در تبریز زندگی را بدرود گفت؛ به خواسته‌ی پدر خود به جای او به وزارت نایب‌السلطنه منصوب گردید. پس از درگذشت میرزا بزرگ قائم‌مقام، در سال 1237 هجری به ناخوشی وبا در تبریز، به منصب و مقام او نائل گشت و در فرمان قائم‌مقامی که برای میزا ابوالقاسم صادر شده او را سیدالوزراء نیز ذکر کرده‌اند. میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام در بدو امر بنا به وساطت پدرش در دستگاه حاج ابراهیم‌خان شیرازی اعتمادالدوله بود و منشآت دولتی را او می‌نگاشت و بدین وسیله به مقامات رسید. قائم‌مقام از سال 1230 تا 1241 هجری از دستگاه عباس میزا نایب‌السلطنه معزول و مطرود بود. وی پس از عزل به تهران آمد و فتح‌علی شاه پس از چندی او را به وزارت و سرپرستی فرخ سیرمیرزا نیرالدوله پسر چهل و پنجم خود که به حکومت همدان منصوب شده بود، تعیین و روانه نمود. قائم‌مقام در اوایل جنگ دوم روسیه و ایران (1241- 1243 هجری) دوباره به دستگاه نایب‌السلطنه عباس‌میرزا وارد شد و مشیر و مشاور او گردید. در سال 1241 با دختر نهم فتح‌علی شاه به نام گوهر ملک‌خانم معروف به شاه بی‌بی خواهر اعیانی عباس میرزا نایب‌السلطنه ازدواج نمود. در سال 1241 هجری که به تحریک بیگانگان و نادانی و بی‌اطلاعی زمامداران مملکت ایران از سیاست، قرار شد که جنگ بین ایران و روس درگیرد و برنامه این بود که ایران مغلوب و منکوب گردد؛ پیش از آغاز از قائم‌مقام هم مشورت شد. او از روی اطلاعات کافی به هیچ‌وجه به چنین جنگی راضی نبود و به طور علنی مخالفت خود را با چنین درگیری همگانی اظهار داشت. ولی حرف او را نشنیدند و جنگ را شروع کردند و نتیجه‌ی شوم آن را دیدند. پس از درگذشت فتح‌علی شاه در اصفهان در سال 1250 هجری، محمدمیرزا در تهران بر تخت شاهی نشست. وی در آغاز سلطنت برای غلبه یافتن بر موانع موجود منصب صدارت و وزارت را به یگانه شخص عظیم‌الشأن مملکت، میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی که عالم و فاضل و کاتب و شاعر و بدیع‌المعانی و صاحب مقامی بزرگ در عوالم روحانی و در کفایت سیاست مملکت‌داری بی‌نظیر بود؛ سپرد...

فهرست

لطف‌علی خان زند قهرمان ملی ایران در اواخر قرن دوازدهم هجری  زمان حکومت جعفرخان زند  لطف‌علی خان آخرین فرمانروای سلسله زندیه  نخستین برخورد لطف‌علی خان زند با آغامحمدخان قاجار لشکرکشی لطف‌علی خان زند به کرمان  ماجرای مخالفت یا خیانت حاج ابراهیم کلانتر  لشکرکشی باباخان (فتح‌علی شاه قاجار) به شیراز تلاش‌های حاج ابراهیم کلانتر برای شکست لطف‌علی خان زند  لشکرکشی آغا محمد خان قاجار به شیراز آخرین تلاش‌های جنگی لطف‌علی خان زند در کرمان سرنوشت مردم کرمان  عزیمت آغا محمدخان به تهران  میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی  مقام ادبی قائم مقام اقدامات سیاسی قائم مقام ماجرای شهادت قائم مقام  ویژگی‌های منشآت قائم مقام گزیده‌هایی از نثر منشآت قائم‌مقام  میرزا تقی‌خان امیرکبیر  تأسیس مدرسه عالی دارالفنون به همت امیرکبیر  مقررات داخلی و انتظامات دارالفنون  تأثیر فکری و اجتماعی مدرسه عالی دارالفنون  تاریخچه ترجمه و نشر کتاب به زبان فارسی در دوره قاجاریه مستشارالدوله (میرزا یوسف‌خان) میرزا آقاخان کرمانی قهرمان ملی قرن سیزدهم هجری نویسنده آگاه دوره قاجاریه شیخ احمد روحی کرمانی نویسنده شهید راه آزادی  میرزا حسن‌خان خبیرالملک نویسنده شهید راه آزادی میرزا جهان‌گیرخان (صور اسرافیل) قهرمان راه آزادی روزنامه صور اسرافیل بعد از کشته شدن میرزا جهان‌گیرخان یادآر ز شمع مرده یادآر  حاج میرزا نصرالله (ملک المتکلمین) حادثه دستگیری و شهاد ملک المتکلمین  سید جمال واعظ اصفهانی قهرمان شهید راه آزادی  تبعید به قم سید جمال واعظ عضو فعال مطبوعات زیر زمینی و مخفی  سرانجام زندگانی سید جمال واعظ  فرازهایی از موعظه‌های سید جمال اصفهانی  ثقه‌الاسلام تبریزی شهید راه آزادی  ادامه سیاست خشونت آمیز روسیه در ایران  ماجرای شهادت ثقه‌الاسلام  سید محمد طباطبائی قهرمان ملی ایران در قرن سیزدهم هجری  آغاز فعالیت‌های آشکار آزادی‌طلبانه سید محمد طباطبائی درخواست تأسیس عدالت‌خانه  آغاز جنبش مشروطه خواهی ایرانیان  نظام‌نامه انتخابات نخستین وکیل ارمنیان ایران  نخستین سخنرانی سید محمد طباطبائی در مجلس اول تبعید سید محمد طباطبائی  مهاجرت سید محمد طباطبائی به کشور عثمانی سید عبدالله بهبهانی قهرمان نهضت مشروطه ایران  فعالیت سید عبدالله بهبهانی در مجلس اول  واقعه کشته شدن اتابک  اقدامات سیاسی شیخ فضل‌الله نوری  واقعه توپ‌خانه بمباران مجلس شورای ملی  ستارخان سردار ملی نهضت مشروطه پیروزی بزرگ مشروطه خواهان در تبریز محاصره تبریز از طرف عین‌الدوله  ورود قشون روس به تبریز  پس از فتح تهران آمدن ستارخان و باقرخان به تهران  اختلاف ستارخان و باقرخان با دولت  خصوصیات اخلاقی ستارخان باقرخان سالار ملی نهضت مشروطه  صمصام‌السلطنه بختیاری قهرمان استقرار مشروطه در ایران زمامداری مجدد صمصام مأموریت خراسان  خصوصیات و خدمات صمصام سردار اسعد بختیاری قهرمان استقرار مشروطه در ایران  لقب سردار اسعد سردار اسعد رهبر قیام مردم اصفهان  فتح تهران توسط دو نیروی اصفهان و گیلان خلع محمدعلی‌شاه قاجار از سلطنت  اعدام شیخ فضل‌الله نوری  سرنوشت محمدعلی‌شاه مخلوع  استقرار نفوذ بختیاری اختلاف با سپهدار رشتی خصوصیات و خدمات سردار اسعد سپهدار خلعت‌بری (تنکابنی) قهرمان استقرار مشروطه در ایران تمایل به مشروطه‌خواهی سپهدار  عزیمت به تنکابن  استقرار در گیلان فتح قزوین توسط سپهدار خلعت‌بری ورود سپهدار به تهران اختلاف سپهدار با سردار اسعد کتک خوردن عارف قزوینی زمامداری مجدد سپهدار خلعت‌بری  امتیاز خوشتاریا و مدال ژنرال مانوسکویچ  خصوصیات اخلاقی و کارهای سپهدار  آثار سپهدار  شیخ محمد خیابانی قهرمان ملی ایران آزادیستان  گزیده‌هایی از گفته‌ها و نوشته‌های خیابانی میرزا کوچک‌خان جنگلی قهرمان راه آزادی  ایجاد اغتشاش در ایران توسط عمال مزدور انگلیس  آغاز جنبش جمهوری‌خواهی در ایران جمهوری‌نامه  قیام جنگل و جنبش مردم گیلان فعالیت جاسوسان انگلیس در گیلان  شکست جنبش گیلان   گزیده‌ای از گفتار ونوشتار میرزا کوچک‌خان جنگلی  فریاد ملت مظلوم  نامه میرزا کوچک‌خان جنگلی به لنین صدر شورای ملی کمیسرهای ملی   دکتر محمد مصدق قهرمان ملی ایران در عصر حاضر   نقش دکتر مصدق بعد از اشغال ایران توسط متفقین  آغاز مبارزات سیاسی دکتر مصدق  تشکیل جبهه ملی در سال 1328 خورشیدی  تعیین هیأت هفت نفره جهت نظارت در انتخابات  صدور اعلامیه پایان تحصن ملیون   تعیین نام «جبهه ملی» به پیشنهاد دکتر فاطمی انتخابات دوره اول مجلس سنا و دوره شانزدهم مجلس شورای ملی  نامه دکتر مصدق به جبهه ملی   نصیحت‌نامه سیاسی قوام‌السلطنه به محمدرضا شاه پهلوی  جواب حکیم‌الملک وزیر دربار به قوام‌السلطنه  پاسخ تند و شدید اللحن قوام‌السلطنه بهمحمدرضا شاه پهلوی  انتخاب دکتر مصدق به نمایندگی دوره شانزدهم مجلس شورای ملی   نخست‌وزیری سپهبد رزم‌آرا   خلاصه‌ای از متن لایحه‌ی قرارداد الحاقی نفت «گس- گلشائیان»   لایحه الحاقی گاشائیان گس به تاریخ 26 تیر سال 1328 (دوره پانزدهم قانون‌گذاری)  نکاتی چند در مورد قراردادهای نفتی  نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق اعلام انحلال شرکت نفت ایران و انگلیس و خلع ید آن   مخالفت با دولت دکتر مصدق در مجلس شورای ملی   طرح دعوای دولت انگلستان بر ضد ایران در شورای امنیت   شرکت دکتر محمد مصدق در شورای امنیت و دفاع از حقوق ملت ایران   مصاحبه‌ها و ملاقات‌های دکتر مصدق در امریکا  نظر مطبوعات امریکا و انگلیس درباره مصدق  بازگشت دکتر مصدق از امریکا و ناآرامی‌های داخلی  تیرگی وابط ایران و انگلیس  طرح مسأله نفت در دادگاه لاهه   انتخابات جنجال‌آفرین دوره هفدهم مجلس شورای ملی  نخست‌وزیری پنج روزه قوام‌السلطنه  واقعه تاریخی سی‌ام تیر سال 1331 خورشیدی   نخست وزیری مجدد دکتر محمد مصدق   آیت‌الله کاشانی رئیس مجلس شورای ملی   ادامه مذاکره نفت با دولت انگلستان  تصفیه‌ها، بعضی اقدامات، نارضایتی‌ها   قطع رابطه ایران و انگلیس  انحلال مجلس سنا   مخالفت دکتر بقائی با دکتر مصدق  پیشنهاد خروج شاه و آغاز تحولاتی تازه  قتل افشار طوس، هشدار خطر  انحلال مجلس شورا  طرح ریزی داخلی و خارجی سقوط حکومت دکتر محمد مصدق   سال‌های آخر عمر دکتر محمد مصدق  سقوط دکتر محمد مصدق به روایت ایدن وزیر امور خارجه انگلیس  از آخرین دفاع دکتر مصدق در دادگاه بدوی   تذکر لازم درباره جبهه ملی بودن دکتر محمد مصدق و پیروان واقعی او   تسلی و سلام (شعر مهدی اخوان ثالث -م- امید)  فهرست مآخذ کتاب   فهرست راهنما  فهرست کتاب‌های مؤلف

(از لطفعلی خان زند تا دکتر محمد مصدق) پژوهش و نگارش: عبدالرفیع حقیقت ((رفیع)) انتشارات: کومش