کتاب آشنایی با نقد ادبی - عبدالحسین زرین کوب

کتاب «آشنایی با نقد ادبی» نوشتۀ «دکتر عبدالحسین زرین‌کوب» توسط انتشارات سخن به چاپ رسیده است.

نقد ادبی را می‌توان شناخت ارزش و بهای یک اثر ادبی و توضیح و تفسیر آن در نظر گرفت. برخی نقد را با مخالفت همه‌جانبه و بدگویی از اثر اشتباه گرفته و به درستی نقاط قوت و ضعف اثر را مورد بررسی قرار نمی دهند، درحالی که نقد یک اثر نیازمند علم و شناخت کافی است و باید اصول و موازینی رعایت شود تا داوری و قضاوت امکان پذیر شود. همان‌طور که دکتر زرین کوب در مقدمۀ این کتاب می‌گوید: «تنها در نقادی است که قاعده‌و اصولی برای آن نمی‌شناسند و گمان می‌برند شرط توفیق در آن گستاخی و دلیری است». این کتاب هفت فصل دارد که دربارۀ انواع نقد و اصول آ‌ن‌ها به تفضیل صحبت می‌کند. این کتاب بخش‌هایی را هم به توضیح دربارۀ تاریخ نقادی در ایران و موضوعاتی دربارۀ تحول فکر انتقادی نیز اختصاص داده است. توضیحاتِ مربوط به تاریخ نقادی وسعت زمانی بیشتری را در بر می‌گیرد و دربارۀ تاریخ نقد در دنیای کلاسیک باستانی یونان و رم، نقد عربی در دورۀ جاهلیت و نقادی در دورۀ پیدایش اسلام سخن گفته شده‌است. دکتر عبدالحسین زرین‌کوب نویسنده، منتقد ادبی، مترجم و تاریخ‌دان ایرانی است. آثار او در باب تاریخ ایران و اسلام، به دلیل نثر ادبی و حماسی‌شان میان ایرانیان محبوب هستند. از آثار معروف او «کارنامۀ اسلام» و «دو قرن سکوت» را می‌توان نام برد.

برشی از متن کتاب

در حقیقت، آثار ادبی برای همۀ مردم و برای تمام طبقات، به یک نوع و به یک درجه ارزش ندارد، و بسا که هر خواننده‌ای یا هر طبقه‌ای از خوانندگان در آن آثار معانی دیگر بجویند و بیابند که دیگران آنچنان معانی را در آن آثار نمی‌جویند یا نمی‌یابند و این خود سبب می‌شود که در نقادی و ارزیابی آثار ادبی اختلاف سلیقه بسیار پیدا می‌شود و افسام و انحاء مختلف نقد ادبی بوجود می‌آید، که بعضی مبتنی است بر لفظ و بعضی بر معنی، بعضی جنبۀ فنی دارد و بعضی دیگر جز بیان عقاید و آراء شخصی چیزی نیست و خلاصه همین تفاوت و اختلاف در امر التذاذ و تمتع از آثار ادبی سبب شده‌است که نقد ادبی تاکنون اساس و قوامی نیافته است و بر پایه و بنیاد درستی قرار نگرفته است و هنوز بعد از قرنها بحث و تحقیق که نقادان مختلف کرده‌اند درست‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های نقادی شیوه و روش التقاطی و تألیفی است یعنی شیوه‌ای که از جمع و تلفیق سایر شیوه‌ها و روش‌های نقادی حاصل شده باشد و علت این امر هم این است که هرند در طی قرن‌های دراز نقادان بزرگ و عالی‌مقام در دنیا پدید آمده‌اند اما هرکدام از آن‌ها توقعی دیگر از آثار ادبی و نویسندگان آن‌ها داشته است و هر یکی راه و روش دیگر و غایت و مقصدی دیگر برای شاعران و نویسندگان پیشنهاد کرده است و اکثر آن‌ها در دفاع و تأیید نظر و غایتی که خود برای آثار ادبی پیشنهاد کرده‌اند زیاده تأکید و ابرام نموده‌اند، بطوریکه شیوه‌ها و روش‌ها و آراء و مکاتب نقادان دیگر را به کلی طرد و نفی کرده‌اند و ناچیز و حقیر شمرده‌اند و همین امر سبب مشاجرات بسیار در مسائل راجع به نقد ادبی شده‌است و ضرورت جمع آن‌ها از اینجاست. در هر‌حال، از این مقدمات چنین برمی‌آید که ادبیات و ادب امریست که دارای جهات و اعتبارات مختلف است و نقد ادبی وقتی کامل و تمام خواهد بود که تا حد امکان به تمام یا به اکثر این جهات و اعتبارات مختللف نظر داشته باشد و آثار ادبی را، هم از جهت لغوی و فنی ملاحظه کند و هم از جهت اخلاقی و زیبایی. و تا منتقد تمام این جهات را در آثار ادبی ملاحظه ننماید درواقع نمی‌تواند ادعا کند که هیچ اثری را به درستی شناخته است و نیک و بد و سره و ناسرۀ آن را درست تشخیص داده است.

فهرست

مقدمه 1- مقدمات و تعریفات نقد چیست؟ ادب چیست؟ نقادی درعلوم و فنون نقادی در آثار ادبی درباره منتقد درباره اصول نقادی نقد و فیزیک نقد و ابداع نقد و علم صناعت نقد نقد و فننون ادبی حدود نقدد ادبی امکان نقد ارزش و فایده ملاک حکم ذوق تاثیر و فایده نقد 2- ارزش ها و روش ها نقد اخلاقی نقد اجتماعی نقد روانشناسی جذبه الهام درباب تاثیر شعر نقد تاریخی روش علوم طبیعی روش فنی قدما و متجدان تتبع قدما تنقیح اشعار نقد لفظ ضرورت وجود از آنها نقد معنی 3- مباحث و مسائل مسائل نقد ادبی مساله انتساب تصحیح انتساب سرقات و توارد مساله نفوذ و تاثیر مساله موازنه ادب تطبیقی اصطلاحات نقادان اوصاف و نعوت 4- در یونان و روم اریستوفان سقراط افلاطون ارسطو شاگردان ارسطو مکتب اسکندریه زوئیلوس اریستارکس دیونیزوس لوسین لونگینوس نقادی در روم سیسرو هوراس دوره امپراتوری سنکا کنتی لین تاسیت فترت و مسیحیت 5- عرب واسلام نقد جاهلی عهد اسلامی عهد اموی عهد عباسی و ادباء جمحی این قتیبه دینوری متکلمان و نقادی جا حظ ترجمه فن شعر ارسطو قدامه بن جعفر ابوتمام وبحتری موازنه آمدی نزاع در باب مبتنی عبیدی والابانه قاضی جرجانی ادباء نقاد رساله الغفران بلاغت و انشاء عبدالقاهر جرجانی ضیاءالدین بن الاثیر عصر انحطاط آغاز نهضت 6- از گذشته ادبی ایران قبل از اسلام بعد از اسلام عهد سامانی و غزنوی بدیع و عروض نقادی شعراء عهد سلاجقه نقد شاعران نقد نویسندگان بدیع و نقد فنی رادویانی رشید و طواط قابوس نامه نظامی عروضی اغراض و فنون شعر ادبیات انتقادی عهد مغول و تاتار نقد مجالس و تذکره ها نقادی شعراء مناظره ی وصاف و ابوالمعالی عوفی دولتشاه نصیرالدین طوسی شمس قیس شرف الدین رامی نقد صوفیه ادب در عهد صفویه بابریه هند بازگشت ادبی سام میرزا نصرآبادی آذر بیگدلی قاجاریه هدایت سپهر 7- ادب جدید ایران قبل از مشروطیت ذکاءالملک فروغی بعد از مشروطیت بدیع الزمان فروزانفر ملک الشعراء بهار محمد علی فروغی محمد قزوینی کسروی 8- فهرست ها وتعلیقات للف) مآخذ عربی و فارسی ب) به زبان های دیگر ج) راهنما و افزوده ها

نویسنده: عبدالحسین زرین کوب انتشارات: سخن