کتاب ایران، جامعه کوتاه مدت و 3 مقاله دیگر

بخشی از کتاب ایران، جامعه کوتاه مدت و 3 مقاله دیگر

حکومت در ایران باستان استبدادی بود. فرمانروا و کارگزاران برگماشته او را هیچ مجموعه‌ای از قواعد و سنت‌ها محدود نمی‌کرد، مگر سیاست‌ها و تدابیری که برای حفظ قدرت و اختیارات، یا به عبارت دیگر، جلوگیری از سقوط و برکناری خودشان ضرورت داشت.

بنابراین فرمانروایان و کارگزاران زیردست آنان در برابر هیچ‌کس جز مقام فرادست پاسخگوی اعمال خود نبودند و شخص فرمانروا هم تنها در برابر خداوند مسئول بود، با این اعتقاد که فرمانروایی بر کل جامعه از جانب خداوند به او اعطا شده است. حکومت استبدادی در هر کجا و در هر زمان و در هر چارچوبی- در جامعه، در حزب یا در بنگاه اقتصادی- به ناچار با مشکل مشروعیت و جانشینی روبروست و این چیزی است که هیچ نظام مبتنی بر قوانین بنیانی محدودکننده و درازمدت، درگیر آن نمی‌شود.

از لحاظ نظری همواره محتمل بود که فرمانروا در محدوده قدرت مادی‌اش بنابر اراده و عزم خود عمل کند، حتی در زمانی که شالوده قدرتش در اصل بر مجموعه‌ای از قوانین و سنت‌ها نهاده شده بود. می‌توان گفت که این وضع در دوران حاکمیت سلطنت مطلق یا دسپوتیک- که گاه با صفت جدید همراه می‌شود- بر کل قاره اروپا از حدود سال 1500 تا 1900 حکمفرما بود.

اما دولت مطلقه از بسیاری جنبه‌ها با دولت استبدادی تفاوت دارد. اگر مقوله قدرت را در نظر بگیریم، حکومت مطلقه به هیچ‌روی استبدادی نیست، بدین معنی که فرمانروای مطلق به شکلی مشروع " در وضع قانون قدرت مطلق داشت اما قدرت او در برقرار کردن نظام بی‌قانون مطلق نبود"...

کتاب ایران، جامعه کوتاه مدت و 3 مقاله دیگر، به قلم محمدعلی همایون کاتوزیان و ترجمه‌ی عبدالله کوثری در نشر نی به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب ایران، جامعه کوتاه مدت و 3 مقاله دیگر

ایران، جامعه کوتاه مدت

مشروعیت و جانشینی در تاریخ ایران

انقلاب برای قانون

ملک الشعرا بهار در دوران مشروطه

یادداشت ها

• نویسنده: محمدعلی همایون کاتوزیان
• مترجم: عبدالله کوثری
• انتشارات: نی