کتاب ارزشیابی شخصیت کودکان - دادستان

کتاب ارزشیابی شخصیت کودکان بر اساس آزمون های ترسیمی، به قلم پریرخ دادستان در انتشارات رشد به چاپ رسیده است.

نقاشی کودک یک پیام است؛ چرا که از طریق آن، چیزهایی را که نمی تواند به زبان آورد به ما انتقال می دهد. بررسی و درک زبانِ نقاشی، اطلاعات ارزنده ای در اختیار والدین، مربیان، روان شناسان و همه ی کسانی می گذارد که خواهان درک و دریافت راز و رمز جهان کودک هستند. کودک همه ی مسائل زندگی خود را به واسطه ی نقاشی به تجربه می آورد، خود را می آزماید و "من" خویشتن را بنا می کند. خطوط ترسیمی، انعکاسی از دنیای هیجانی او هستند و نقاشی به تنهایی به منزله ی جهانی است که به موازات افزایش هشیاری و دگرگونی های کودک، متحول می ‌گردد. نقاشی به منزله ی فرافکنی روان شناختی جهان کودکانه، در فراسوی لذتی که برای کودک ایجاد می کند، آشکار کننده ی تمامی شخصیت اوست. نقاشی کودک را خواه زبان رمزی بخوانیم، خواه فریاد عشق یا کشاننده ی خلاق، شاید که قبل از هر چیز آن را یک پیام بنیادی تلقی کنیم و اگر بتوانیم این پیام را که هر بار منحصر به فرد است، در لحظه ی انتشار از رمز درآوریم و درک کنیم، خواهیم توانست روابط خود را با کودک غنی سازیم و راه را بر تحقق نیروهای بالقوه و حفظ تعادل عاطفی وی بگشائیم.

کتاب " ارزشیابی شخصیت کودکان (بر اساس آزمون های ترسیمی)" در چهار بخش با عناوین زیر تألیف شده است که در ادامه به شرح آن ها می پردازیم.

1. شیوه ی اجرا، نمره گذاری و نتایج آماری آزمون آدمک رنگی 2. بررسی عواطف کودک بر اساس تست ترسیم آدمک 3. بررسی عواطف کودک بر اساس تست ترسیم یک درخت 4. معانی رمزی عناصر نقاشی

بخش اول: شیوه ی اجرا، نمره گذاری و نتایج آماری آزمون آدمک رنگی

تجسم ترسیمی شکل انسان به دوره های ماقبل تاریخ باز می گردد. ترسیم یک آدمک به منزله ی فعالیت ارتجالی کودک نیز محسوب می شود. بر اساس بررسی آثار یک هنرمند، می توان به آسانی سبک رایج عصر وی و همچنین شخصیت او را بازشناخت. به همین دلیل است که روانشناسان کوشش کرده اند تا به ویژ‌گی های روانشناختی کودکان براساس بررسی تولیدات ترسیمی آن ها، دست یابند و بدین ترتیب، تست ترسیم آدمک خلق شده است. تلاش گروهی از دانشجویان به راهنمایی خانم سوسن رحیم زاده، توفیق تدارک هنجارها و جداول مربوط به کودکان ایرانی در این تست را برای ما فراهم کرده است.

بخش دوم: بررسی عواطف کودک بر اساس تست ترسیم آدمک

مقیاس تحول یافتگی در تست ترسیم آدمک، امکان ارزشیابی "سن عقلی" ترسیم کننده را فراهم می سازد. افزون بر این، بررسی مجموعه ی نقاشی و جزئیات آن، کشف احساسات کودک، مسائل عاطفی و حالات روانی وی رامیسر می گرداند. این جنبه ی "فراکن" نقاشی آدمک را نمی توان نادیده انگاشت چرا که حتی اگر امکان یک تشخیص مطلق را فراهم نسازد(چه به منظور دستیابی به یک تشخیص قابل اعتماد باید الزاماً از فنون دیگر نیز سود جسته شود)، می تواند لااقل به یک ردیابی مفید و ‌گاهی به یک پیش آگهی منتهی گردد. این بخش در ادامه به ارائه ی نشانه هایی پرداخته است که اختلالات جسمی، عقلی و عاطفی کودکان را برجسته می سازد.

بخش سوم: بررسی عواطف کودک بر اساس تست ترسیم یک درخت

بی تردید درخت به منزله ی یکی از غنی ترین موضوع های نمادین در همه ی تمدن ها دارای جایگاه ویژه ای است. درخت به عنوان نماد زندگی و ارتقاء به سوی گنبد لاجوردی، معرّف قدرت، رفعت و رشد است. به واسطه ی ریشه های نامرئی و شاخسار سر به فلک کشیده ی آن، نقطه ی اتصال اعماق تاریک زمین و قلمرو آسمانی است. درخت به منزله ی تصویری معادل تجسّم انسانی، در نقاشی و همچنین در ادبیات جایگاه گسترده ای را به خود اختصاص داده است و می توان در قلمرو ادبیات به نمونه های متعددی دست یافت که در آن ها درخت قبل از هر چیز یک شخص است. در این بخش به ارائه ی اصول نظری و چگونگی تفسیر نتایج ترسیم درخت، از زاویه ی تحول شناختی و عاطفی پرداخته است.

بخش چهارم: معانی رمزی عناصر نقاشی

کودک نیز مانند بزرگسال همواره با مسائلی مواجه می گردد که تعارض هایی را در وی بر می انگیزد و از آنجا که نقاشی امکان برونریزی یا فرافکنی تمایلات سرکوفته در زمینه ی ناهشیار را فراهم می سازد، تجلّی مسائل کودک در نقاشی، شگفت انگیز نیست و می توان بر اساس تفسیر عناصری که در پیرامون یک موضوع اصلی (مثلا آدمک، درخت یا...) به تصویر کشیده می شود راهی به سوی ناهشیاری وی گشود. جوّی که بر اساس ترسیم عناصر مختلف ِ منظره در نقاشی ایجاد می شود امکان تحلیل مجموعه و درک بهتر آن را فراهم می آورد.

فهرست

بخش اول: شیوه اجراء، نمره گذاری و نتایج آماری آزمون آدمک رنگی 1. نکات کلی 2. روش شناسی 3. مقیاس تحول یافتگی 4. تفاوت دختران و پسران در مقیاس تحول یافتگی 5. نتایج آماری مقیاس تحول یافتگی 5_6 مقیاس های جزئی 5_7 مقیاس رنگی 5_8 ورقه ی نمره گذاری تست آدمک رنگی بخش دوم: بررسی عواطف کودک بر اساس تست ترسیم آدمک 1. تفسیر کلی تست ترسیم آدمک 2. روش بررسی عواطف بر اساس تست ترسیم آدمک 3. روش تحلیل نقاشی آدمک 3_1 جنبه های کلّی نقاشی 3_2 جنبه های تحلیلی نقاشی 3_3 همگرائی نشانه ها بخش سوم: بررسی عواطف کودک بر اساس تست ترسیم یک درخت 1. نکات کلی 2. تاریخچه و دستور اجرای تست 3. بررسی تحلیلی ترسیم درخت 3_1 تحلیل کلی تست ترسیم درخت 3_2 جنبه های تحلیلی تست ترسیم درخت 4. نمونه ای از تفسیر یک درخت 5. از ترسیم کودک تا ترسیم بزرگسال 6. تحلیل ترسیم درخت در یک زوج بخش چهارم: معانی رمزی عناصر نقاشی 1. نکات کلی 2. خانه 3. مثال هایی از چگونگی تفسیر یک خانه 3_1 مثال اول:  ترسیم قلعه و خانه 3_2 مثال دوم: جدائی والدین و ترسیم خانه 3_3 تحول نقاشی خانه در یک آزمودنی 5 ساله 4. راه 5. کشتی 6. هواپیما 7. کوه ها 8. آب 9. رنگین کمان 10. خورشید، ماه و ستارگان 11. حیوانات 12. جنگل 13. رمزگرائی جنسی در نقاشی ضمیمه: تفسیر یک نقاشی به عنوان نمونه 1. تحلیل کمّی نتایج 2. توصیف فرآیند ترسیم 3. تحلیل و تفسیر کیفی نقاشی 4. تصویر روانشناختی آزمودنی بر اساس " تفسیر کور" ترسیم 5. تحلیل بر اساس تاریخچه و آزمایش روانشناختی

• بر اساس آزمون های ترسیمی
• نویسنده: دکتر پریرخ دادستان
• انتشارات: رشد