کتاب علم چیست، فلسفه چیست؟

معرفی کتاب علم چیست، فلسفه چیست؟ 

"علم چیست، فلسفه چیست؟" کتابی مفید در حطیه ی چیستی علم و فلسفه می باشد و با بیانی ساده، مسائل مربوط به این حوزه را شرح و بسط داده و مطالبی حائز اهمیت را در اختیار مخاطب قرار می دهد. علم و فلسفه دو موضوع مهم و پرمحتوا هستند که همواره بحث های بسیار زیادی را به خود اختصاص داده و حوزه ای بسیار وسیع را در برمی گیرند؛ حوزه ای که نمی توان با تسلطی همه جانبه و به طور کامل، تمامی مطالب مربوط به آن را یکجا ذکر نمود.

از همین روی، مولف با بهره گیری از علم و هوش سرشار خویش، به بخشی از این حوزه پرداخته و طبق اظهارات شخصی اش، تنها به پاسخ گویی به برخی از پرسش های مطرح شده در ذهن خود پرداخته و در جهت رفع آن ها تلاش می کند. وی در این راستا از نظرات و عقاید فیلسوفان معاصری هم چون وایتهد، پوپر و دوئم بهره گرفته و با استناد به آن ها رابطه ی بین علم و فلسفه و هم چنین ارتباط بین فیزیک و متافیزیک را بیان می نماید. در ادامه نیز، بنا بر دیدگاه های استوار اسلام، علم و عالم را تعریف می کند. بنابراین مطالعه ی این اثر ارزشمند را به علاقه مندان و دوستداران علم و فلسفه توصیه می کنم.

برشی از متن کتاب علم چیست، فلسفه چیست ؟

علم چیست؟ امروزه در زبان پارسی و عربی کلمه ی علم به دو معنای متفاوت به کار برده می شود و غفلت از این دو نوع کاربرد اغلب به مغالطاتی عظیم انجامیده است:

1) معنای اصلی و نخستین علم، دانستن در برابر نداستن است. به همه ی دانستنی ها صرف نظر از نوع آن ها علم می گویند و عالم کسی را می گویند که جاهل نیست. مطابق این معنا، اخلاق، ریاضیات، فقه، دستور زبان، مذهب، زیست شناسی و نجوم همه علم اند. و هر کس یک یا چند رشته از ان ها را بداند عالم دانسته می شود. خداوند به این معنا عالم است. یعنی نسبت به هیچ امری جاهل نیست و برای او مساله ی مجهولی وجود ندارد. محتوای قرآن به این معنا علمی است یعنی که مجموعه ای از دانستنی ها است و هر کس آن ها را بداند عالم به قرآن است. همه ی فقها عالم اند و هر کس از خدا و صفات و افعال او آگاهی داشته باشد نیز عالم است. دیده می شود که در این معنا علم در برابر جهل قرار می گیرد. کلمه ی knowledge در انگلیسی و connaissance در فرانسه معادل این معنای علم اند.

2) کلمه ی علم در معنای دوم منحصرا به دانستنی هایی اطلاق می شود که تجربه ی مشتقیم حسی در داوری یا گردآوری شان دخیل باشد. علم در این جا در برابر جهل قرار نمی گیرد بلکه در برای همه ی دانستنی هایی قرار می گیرد که آزمون پذیر نیستند. اخلاق (دانش خوبی ها و بدی ها)، متافیزیک (دانش احکام و عوارض مطلق هستی)، عرفان (تجارب درونی و شخصی)، منطق (ابزار هدایت فکر)، فقه، اصول، بلاغت و ... همه بیرون از علم به معنای دوم آن قرار می گیرند و همه به این معنا غیر علمی اند کلمه ی science در انگلیسی و فرانسه معادل این معنای علم اند.

دیده می شود که علم در این معنا بخشی از علم به معنای اول را تشکیل می دهد و به سخن دیگر علم تجربی نوعی از انواع دانستنی های بسیاری است که در اختیار بشر می تواند قرار گیرد. رشد علم به معنای دوم عمده از آغاز دوره ی رنسانس به بعد است، در حالی که علم به معنای مطلق آگاهی (معنای اول) تولدش با تولد بشریت هم آغاز است. در اشعار زیر مولوی کلمه ی علم را به معنای وسیع ان ک شامل همه گونه دانستنی تجربی و غیرتجربی می شود به کار برده است.

خرده کاری های علم هندسه یا نجوم و علم طب و فلسفه که تعلق با همین دنیی ستش ره به هفتم آسمان بر نیستش این همه علم بنای آخر است که عماد بود گاو و اشتر است بهر استقبای حیوان چند روز نام آن کردند این گیجان رموز علم راه حق و علم منزلش صاحب دل داند آن را با دلش هم چنین سعدی در این اشعار: بار درخت علم نداند بجز علم با علم اگر عمل نکنی شاخ بی بری علم آدمیت است و جوانمردی و ادب ورنه ددی به صورت انسان مصوری از من بگوی عالم تفسیرگوی را گر در عمل نکوشی نادان مفسری...      
 

• نویسنده: عبدالکریم سروش
• انتشارات: صراط