کتاب سلیم و سلمی - بیگ دنبلی

کتاب سلیم و سلمی نوشته ی عبدالرزاق بیگ دنبلی (مفتون دنبلی) در نشر نو به چاپ رسیده است.

سلیم و سلمی منظومه ای عاشقانه بر سبک و وزن لیلی و مجنون نظامی گنجوی است. این اثر در قرن سیزدهم هجری سروده شده است و نزدیک به 800 بیت دارد، که 50 بیت آن به توحید خدای یکتا، 17 بیت در مدح پیامبر اکرم (ص)، توصیف معراج پیامبر در ابیات 69 تا 98 و مدح امیر المومنین حضرت علی (ع) در ابیات 99 تا 159 پرداخته می شود و بعد از آن داستان منظوم سلیم و سلمی بیان شده است. سلیم جوان ثروتمندی است که روزی در بازار بغداد کنیز زیبارویی به نام سلمی را می بیند و عاشق او می شود. او سلمی را می خرد و به خانه می آورد، اما سلیم، جوان خوش گذارانی است و پس از مدتی در اثر همین خوش گذرانی ها، داراییش را از دست می دهد و تقریبا چیزی برای امرار معاش ندارد. سلمی به او پیشنهاد می دهد که او را به بازار ببرد و بفروشد و سلیم چاره ی دیگری نمی بیند. سلمی توسط جوانی هاشمی خریداری می شود و سلیم که از فروش سلمی غمگین شده می خواهد پول آن جوان را پس بدهد، اما مرد هاشمی قبول نمی کند و به این ترتیب به فراغ سلمی دچار می شود. پس از مدتی پولی که از فروش سلمی به دست آورده، توسط دزدی به یغما می رود و سلیم از غصه و ناراحتی خودش را به رود دجله می اندازد ولی ملوانان او را نجات می دهند. پیرمردی که حال سلیم را این گونه می بیند به او کیسه ی زری می دهد و به او توصیه می کند تا با کشتی به مسافرت برود تا یاد سلمی از ذهن او پاک شود. سلیم سوار بر کشتی می شود و متوجه می شود که سلمی و جوان هاشمی نیز در آن کشتی هستند و ... .

فهرست

• پیشگفتار
• در آمدی بر منظومه های غنایی
• معرفی سراینده
• آثار مفتون
• بصیرت نامه
• تاریخ دودمان دنبلی
• تاریخ سیاح
• تجربه الاحرار و تسلیه الابرار
• جامع خاقانی
• جنگ
• حدایق الادبا
• حقایق الجنان
• حقایق الانوار
• دیوان الادب فی اشعار العرب
• دیوان
• ناز و نیاز
• نگارستان دارا
• سلیم و سلمی
• گزارش داستان
• بررسی و تحلیل
• نگاهی به دست نوشتۀ منحصر به فرد منظومه
• رسم الخط نسخه
• روش تصحیح
• علامتهای اختصاری (کوته نوشتها)
• متن منظومه
• فهرست ابیات
• فهرست لغات
• فهرست ترکیبات
• فهرست کنایات
• فهرست جایها
• فهرست کسان
• منابع و ماخذ

نویسنده

عبد الرزاق بیگ دنبلی ‌ متخلص به مفتون دنبلی از شعرا و نویسندگان قرن سیزدهم هجری، در سال 1176 هجری قمری در خوی متولد شد و در سال 1243 در تبریز درگذشت. او در زمان ولیعهدی عباس میرزا به شغل نویسندگی ارقام دیوانی منصوب شد. برخی از آثار او عبارتند از: بصیرت نامه که سفرنامه ای است توسط کشیش و جهانگرد لهستانی تادئوش یوداش کروسینسکی که سال ها در اصفهان زندگی می کرده، نگاشته شده است. این اثر ابتدا به زبان ترکی استانبولی ترجمه شد، سپس به درخواست عباس میرزا توسط مفتون دنبلی به فارسی برگرداننده شده است. تاریخ سیاح، جامع خاقانی، حدایق الادبا و حقایق الانوار از دیگر آثار اوست.

برشی از متن کتاب

  القصه سلیم محنت اندیش                                                                        محزون و جگر کباب و دل ریش بنشسته غمین که ناگه از دور                                                                   جمعی ز می نشاط، مسرور از ره به کنار شط رسیدند                                                                       در ساحت کشتی، آرمیدند پس خواجه هاشمی و یاران                                                                     در چشم سلیم شد، نمایان با خواجه روان، سمن عذاری                                                                   آشوب دل، آفت قراری چون دید سلیم بر جمالش                                                                         بر چهره و زلف و چشم [و] خالش بشناخت نگار آشنا را                                                                             سلمی، گل گلشن وفا را از ضعف فراق، زار گشته                                                                      در مویه چو مو، نزار گشته گشته تن او ز ناله، نالی                                                                          گوی ذقنش، شده هلالی چون دید که ماه مهرپرور                                                                       گردیده چو موی خویش، لاغر گفت ای بت ناز پروریده                                                                        آهوی شکنج دام دیده دور از من خسته، بوده ای زار                                                                کرده غم عشق، در دلت کار از درد فراق، زار بودی                                                                        در عهد من استوار بودی ای من به فدای چون تو یاری                                                                  گرد سر این چنین نگاری دور از تو اگر دلم غمین است                                                                  شایسته این و صد چو این است گر بی تو دلم زغصه ریش است                                                              عیبی نبود، به جای خویش است در هجر تو ای روان پاکم                                                                       کز بهر هلاک خود، هلاکم ای کاش که بهر چون تو دلدار                                                                هر لحظه شوم، هلاک، صدبار ای مهرم زخم سینه من                                                                         ای دلبر بی قرینه من صد جان مقدس ای پری روی                                                                 صد دیده پاک ای سمن بوی می سوزد از این که شمع سان تو                                                              هر شام به بزم دیگران تو می سوزی و بزم روشن از توست                                                            ظلمتکده، کلبه من از توست سوی من بینوا، نظر کن                                                                         از شعله آه من، حذر کن بنگر که منم سلیم دل خون                                                                      بر قامت دلکش تو، مفتون بنگر که منم سلیم مهجور                                                                       از عشق تو بی قرار و رنجور بنگر که منم سلیم ناکام                                                                          دلخسته زبخت بی سرانجام گاهی می گفت کاین سمن بر                                                                   سلمی است نشسته در برابر در بیداری است یا به خواب است                                                             یا زینت بزمم آفتاب است دل خسته هجر را وصال است                                                                 یا تشنه آب را زلال است من طالع مهربان ندارم                                                                          از بخت خون این گمان ندارم    

نویسنده: عبدالرزاق بیگ دنبلی مقدمه و تصحیح: احمدرضا یلمه ها انتشارات: نشر نو