معرفی کتاب تفرج صنع
"تفرج صنع" کتابی فلسفی در باب علوم انسانی و اخلاق و صنعت می باشد که مجموعه سخنرانی ها، مکتوبات و مصاحبه های صورت گرفته ی جناب آقای "عبدالکریم سروش"، مربوط به دوره های پس از انقلاب جمهوری اسلامی ایران را در برمی گیرد. در این دوره، بحث ها و جنجال های بسیار زیادی درباره ی علوم انسانی و ارتباط آن با دین و مذهب اسلامی به راه افتاده و مطالعات گسترده ای را به خود اختصاص داد و در نتیجه، کلیت موضوع از جنبه ها و زوایای مختلف و متعدد مورد بررسی قرار گرفت.
در همین راستا، نویسنده، علوم انسانی را متکی بر روش های تجربی دانسته و هدف آن را، اکتشاف نظم های عینی و تجربی برای رفتارهای انسانی معرفی می نماید؛ به طور کلی، وی معتقد است، علوم انسانی علومی هستند که رفتارهای جمعی، فردی، ارادی، غیر ارادی، آگاهانه و نا آگاهانه ی انسان را به قالب نظم های تجربه پذیر می ریزند و هم چنین، ابراز می کند که در علم مذکور، دو مرحله فعالیت علمی جای می گیرد: مرحله ی گردآوری فرضیه ی علمی و هم چنین مرحله ی داوری در رابطه با آن و تولید فرضیه ی علمی که معیار و ملاک در این قسمت، فقط تجربه است. مولف در ادامه، به موضوع صنعت در ایران پرداخته و چگونگی و ماهیت آن را در شرایط حساس و پراهمیت دوره ی مربوطه مورد بحث قرار داده و مطالبی ارزشمند را ارائه می دهد.
برشی از متن کتاب تفرج صنع
مدتی است علوم انسانی در جوامع دانشگاهی مورد بعضی تردیدها و سوال ها قرار گرفته اند و به جا است که از ناحیه ی کسانی که دست اندر کار آموزش و فرهنگ کشورند توضیح درخوری نسبت به این امر مهم ارائه شود. از این لحاظ در این گفت و گوها سعی می کنیم که به خواست خدا و به منزله ی مقدمه ای برای آراء سودمند صاحب نظران، به جوانب مختلف علوم انسانی و موضع معرفتی آن ها و تعریف و تحدید قلمرو آن ها و هم چنین ارتباط این علوم با سایر معارف بشری بپردازیم تا بلکه بتوانیم بر اساس این توضیحات پاره ای از ابهامات که به وجود آمده بزداییم و جای این علوم را در آموزش های دانشگاهی باز نماییم.
ما طبا به دلیل انسان بودن، هم چنین به این دلیل که پرورده ی فرهنگ مشرق زمین و فرهنگ اسلامی هستیم، نسبت به انسان و شخصیت او استنباط ها و دریافت های خاصی داریم، و چون علوم انسانی همان طور که از نام شان برمی آید مدعی شناساندن انسان ها هستند، ناگزیر و به طور اجتناب ناپذیر برای هر یک از ما این سوال را پیش می آورند که علوم انسانی کدام انسان را می خواهند بشناسانند و در این شناساندن شان از کجا تغذیه می کنند و چه اهدافی را دنبال می کنند. در این که انسان ها نسبت به خود و موجودات اطراف خود به کلی شناختی دارند تردیدی نیست و در این که این شناخت ها معمولا شناخت های خام و ناپیراسته ای هم هست شکی نیست و باز در این که ما نسبت به این شناخت ها ی ناپیراسته و خام خودمان دل بستگی زیاد داریم هم تردیدی نیست و نکته ی چهارم این که شناخت های علمی هم نوعا با شناخت های عرفی و خام فاصله و تفاوت بسیار دارند.