کتاب فلسفه جغرافیا - شکوئی

کتاب فلسفه جغرافیا تالیف دکتر حسین شکوئی توسط انتشارات گیتاشناسی به چاپ رسیده است.

جغرافیا به لحاظ لغوی به معنای توصیف ترسیمی زمین می باشد که بر این اساس به مطالعه پدیده های روی زمین می پردازد. با توجه به گسترش حجم مطالعات در جغرافیا، این علم به دو گرایش اصلی طبیعی و انسانی تقسیم می شود. فلسفه جغرافیا نیز عبارت است از جهان بینی خاص از روابط جوامع انسانی، شرایط محیطی، پیوند واقعیت پدیده ها با یکدیگر در جهت آشنایی با وحدت ناحیه ای و قوانین حاکم بر روابط انسان و محیط؛ کتاب "فلسفه جغرافیا" به خوبی این مبحث را در شش فصل جامع، شرح داده است که عبارتند از:

فهرست

1. جغرافیا و مفاهیم جغرافیایی . جغرافیا از نظر گاه جغرافی دانان . ناپایداری مسائل جغرافیایی . مفاهیم جغرافیایی . مفهوم مرکز جاذبه جغرافیایی . نقش هواپیمایی در مفاهیم سیاره ای و مسائل جغرافیایی.
2. مفاهیم جغرافیایی ناحیه ای . ناحیه چیست . ناحیه از نظرگاه جغرافی دانان . عوامل طبیعی و تقسیمات ناحیه ای . کانون های ناحیه ای . تکامل یابی نواحی جغرافیایی . نقش واحد ها کم وسعت در سطوح ناحیه ای . روش های مستقیم و غیرمستقیم در مطالعات ناحیه ای . تقسیم سیاره زمین به نواحی جغرافیایی . نمونه برداری از نواحی جغرافیایی جهان . خرده نواحی و ویژگی های آن . ارزش مفاهیم ناحیه ای . انتقاد بر مفاهیم ناحیه ای . منطقه چیست . تفاوت های جغرافیای عمومی و ناحیه ای . مقایسه و سنجش تقسیمات مختلف . حوزه های آماری.
3. مفهوم فرهنگ در جغرافیا . نقش فرهنگی . شناخت ارزش های فرهنگی . دگرگونی های فرهنگ ها . قلمرو های فرهنگی . قلمرو های فرهنگی از نظرگاه جغرافی دانان . توسعه قلمرو های فرهنگ غربی . قدرت های بزرگ فرهنگی . قلمرو های فرهنگ هندی . جغرافیای فرهنگی . روش مطالعه در جغرافیای فرهنگی.
4. سهم عوامل محیط طبیعی و فرهنگ انسانی در علم جغرافیا . آب و هوا و انقلاب نئولیتیک . تمدن های باستانی و خط همگرمای 21 درجه سانتی گراد . درجه حرارت و حوادث کار . عقاید و نظریات السورث هانتینگتن . بهترین درجه حرارت برای زیست . محیط طبیعی و پایگاه های فرهنگی از نظر جورج کارتر.
5. مفاهیم و مکتب های جغرافیای انسانی . الن سمپل و جغرافیای انسانی . السورث هانتینگتن و جغرافیای انسانی . ویدال دولابلاش و جغرافیای انسانی . آلبرت دمانژن و جغرافیای انسانی . مکتب اختیار در جغرافیای انسانی . تراوشات فرهنگی در جغرافیای انسانی . تعاریف و تقسیمات جغرافیای اقتصادی . وابستگی های داخلی و خارجی . حفظ منابع طبیعی، رشته جدید در جغرافیا.
6. جامعه انسانی و عوامل محیط طبیعی . انسان و موقع ریاضی . مفاهیم موقع در مقیاس ناحیه ای . مفاهیم موقع در مقیاس قاره ای . انسان و موقع بندرگاهی . انسان و موقع میانکوهی . انسان و موقع دریایی . انسان و موقع سواحل . انسان و شرایط آب و هوا . انسان و وسعت خاک . انسان و دشت ها . انسان و صحرا

برشی از متن کتاب

1. جغرافیا و مفاهیم جغرافیایی: در عصر ما با همه پیشرفت هایی که علم جغرافیا بدان دست یافته باز هم نتوانسته است که محل واقعی خود را در تقسیم بندی علوم اشغال نماید به طوری که عده ای از محققین آن را جزو علوم طبیعی و برخی دیگر در ردیف علوم اجتماعی محسوب می دارند منطقی است که علم جغرافیا را نه در گروه علوم طبیعی قرار دهیم و نه در دسته علوم انسانی به شمار آوریم زیرا این دانش کهن از هر دو بخش علوم متاثر می گردد... 2. مفاهیم جغرافیایی ناحیه ای: پژوهشگری که مطالعات جغرافیایی را آغاز می کند قاره ها، کشور ها، سواحل و یا مرز های سیاسی را به عنوان بخشی از سیاره زمین بررسی می نماید و اگر مرز های واحد های انتخابی او نامحدود و وسیع جلوه کند به ناچار جهت سهولت کار، واحد های کوچکتری نظیر ایالت، استان و بخش را انتخاب و مورد مطالعه قرار می دهد این نوع تقسیم بندی شاید برای آشنایی به وضع عمومی کشور ها کافی به نظر برسد ولی نمی تواند کاملا در چهارچوب اصول و قوانین جغرافیایی بستر منطقی و علمی بیابد... 3. مفهوم فرهنگ در جغرافیا: مطالعه و شناسایی یک ناحیه فرهنگی بسیار پیچیده است زیرا همه ارزش های جغرافیایی با پیوستگی خاصی در بطن فرهنگ ناحیه نهفته است؛ مذهب، زبان، سنت های تاریخی، اختصاصات قومی و نژادی، شکل و نوع بهره برداری از زمین، سیاست و اقتصاد ناحیه ای به پیچیدگی موضوع کمک می کند... 4. سهم عوامل محیط طبیعی و فرهنگ انسانی در علم جغرافیا: بین عوامل طبیعی، آب و هوا نقش بسیار مهم در فعالیت های انسانی در سیاره زمین دارد به طوری که هیچ نژاد، دسته و گروهی را امکان گریز از تاثیرات شگرف و عمیق آن نیست و همواره در خشکی و دریا، در جلگه و کوهستان، میان مردم وحشی و جوامع متمدن اثر ژرف و دیرپایی دارد. می دانیم که شرایط آب و هوا، عوامل موثر در زیست انسانی، گیاهی و حیوانی را کاملا در اختیار خود گرفته است و در مقیاس جهانی و سیاره ای بررسی و مطالعه تاثیرات آب و هوا نمایشگر این واقعیت است که انسان کدام نواحی را باید جهت زندگی خویش انتخاب نماید... 5. مفاهیم و مکتب های جغرافیای انسانی: جغرافی دانان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در مطالعات جغرافیایی خود سیاره زمین را به نواحی وسیعی بر مبنای عوامل طبیعی نظیر آب و هوا تقسیم می کردند و زندگی انسانی را در سطوح بسیار گسترده آن نظیر ناحیه مداری عمومیت می دادند. گاهی نیز با اصول معینی به نتیجه گیری های نهایی می رسیدند... 6. جامعه انسانی و عوامل محیط طبیعی: زادگاه و گهواره تمدن اولیه انسانی دشت هاست و تمدن جدید نیز در محیط دشت ها پاگرفته و تکامل یافته است و این بیشتر ناشی از جریان، تماس و برخورد افکار، عقاید، فرهنگ ها و مبادله کالاست زیرا دشت های هموار و مسطح برای حرکت انسان و گسترش فرهنگ ها هیچ گونه مرز جغرافیایی نمی شناسد بدین جهت برخورد و تاثیر افکار، مقایسه و قبول عوامل فرهنگی تازه، مردم دشت ها را با افق های جدید آشنا می سازد... دانشجویان رشته جغرافیا و نیز علاقه مندان می توانند از کتاب فلسفه جغرافیا که مباحث را با بیانی روان شرح داده است و حاوی مطالب کلیدی فراوانی در خصوص پایه و اساس این علم می باشد، به اطلاعات موردنیاز خود دست یابند.

• مولف: دکتر حسین شکوئی
• انتشارات: گیتا شناسی