کتاب مبانی جامعه شناسی | وثوقی

درباره کتاب مبانی جامعه شناسی

کتاب "مبانی جامعه شناسی" حاصل کوششی است که طی سال های متمادی کارِ پژوهش و تدریس در زمینه ی جامعه شناسی صورت گرفته و هدف، آن بوده تا یک کتاب پایه دانشگاهی در این رشته ی علمی به دانشجویان تقدیم گردد. از زمانی که اولین کتاب جامعه شناسی تحت عنوان علم الاجتماع (جامعه شناسی) در سال 1322 به وسیله شادروان دکتر یحیی مهدوی در ایران انتشار یافت، تا کنون کتاب های متعددی در زمینه جامعه‌شناسی منتشر گردیده است که هر یک به نوبه ی خود سهمی در آشنایی دانشجویان با این علم جدید و گسترش آن داشته اند، اما این اقدامات با وجود تنوع و تعدد بسیار باز هم نتوانسته است نیاز کسانی را که علاقه مند به کسب معلوماتی در زمینه ی دانش جامعه شناسی هستند، تأمین کند و آن ها را راغب به ادامه کار و افزایش اطلاعات خود در این زمینه نماید.

از این رو تلاش شده تا در کتاب حاضر مطالبی گنجانیده شود که دانشجویان علوم اجتماعی و دانشجویان سایر رشته ها با علم جامعه شناسی، رسالت و اهمیت آن آشنا شوند و برای مطالعه ی عمیق تر و اساسی تر در آن ها، ذوق و شوق و علاقه بیافرینند. در نگارش مطالب این کتاب کوشش بر این بوده است تا مفاهیم جامعه شناسی به سادگی بیان شوند و برای درک درست مفاهیم از مثال های ساده مربوط به جامعه ایران که در قلمرو مشاهده و دید همگان قرار می گیرد استفاده شود. در پایان کتاب نیز فهرستی از منابع و مآخذ جامعه ‌شناسی که می تواند مورد استفاده مخاطبان عزیز قرار گیرد، آمده است.

کتاب "مبانی جامعه شناسی" مشتمل بر چهارده فصل می باشد: 1- تاریخ جامعه شناسی 2- جامعه شناسی به عنوان یک علم 3- جامعه شناسی و علوم دیگر 4- جامعه انسانی 5- روش های تحقیق در جامعه شناسی 6- فرهنگ 7- نهادهای اجتماعی 8- گروه های اجتماعی 9- خانواده و خویشاوندی 10- ارزشها، هنجارها و کنترل اجتماعی 11- نقش و پایگاه اجتماعی 12- تحرک اجتماعی 13- قشربندی و نابرابری های اجتماعی 14- دگرگونیهای اجتماعی

برشی از متن کتاب مبانی جامعه شناسی

فصل اول  تاریخ جامعه شناسی آثاری که از روزگاران گذشته از زندگی انسان بر جای مانده، حاکی از آن است که انسان همواره به انتظام امور اجتماعی توجه داشته و برای بهبود شرایط زیست خود از لحاظ اقتصادی - اجتماعی - سیاسی و قضایی به وضع قوانین پرداخته است. «گاستون بوتول» جامعه شناس معاصر فرانسوی می‌گوید: «در هر اجتماعی نوعی جامعه شناسی پنهان که به ندرت مورد توجه قرار می گیرد وجود دارد. این دانش حتی در تشکیلات ابتدایی ترین و غیر متمدن ترین و محدود ترین گروه های انسانی به طور پنهان گنجانیده شده است، گویی اصول و آداب حقوق (قوانین و احکام) تشکیلات خانوادگی و اجتماعی هر جامعه، کم و بیش ناشی از تعدادی اصول و بدیهات می باشد.» در طول تاریخ اندیشمندان و مصلحان اجتماعی که در اداره امور و سازمانهای اجتماعی جامعه مسئولیت و نقشی بر عهده داشته ند یا نسبت به امور و مسائل اجتماعی احساس علاقه می‌کرده‌اند، به اقتضای زمان و مکان به مطالعه ی اوضاع و احوال اجتماعی پرداخته اند و به منظور بهبود شرایط زندگی و بهتر شدن جریان امور جامعه نظراتی ابراز داشته و قوانین و مقرراتی وضع کرده‌اند.  

فصل دوم جامعه شناسی به عنوان یک علم تعاریف: تعریف دقیق از جامعه شناسی به عنوان یک علم کار ساده‌ای نیست، زیرا اولاً هنوز این علم در جامعه ی ما دوران اولیه ی حیات خود را  می گذراند و دامنه مطالعات در زمینه های آن چندان گسترش نیافته است. ثانیاً میان مباحث مختلف نظری و کاربردی آن آشفتگی هایی وجود دارد که تشخیص موضوع آن را با موضوعات علوم انسانی دیگر که قبل از آن به وجود آمده‌اند دشوار می نماید. جامعه شناسان هر کدام، برحسب استنباط ها و برداشت ها و نظریات خود کوشیده اند از جامعه شناسی تعریفی به دست دهند، بنابراین مسئله دیگر مربوط به گونه گونی تعریف‌هایی است که از این دانش به عمل آمده است، شاید به تعداد کتاب‌هایی که درباره این علم نوشته شده است از آن تعریف شده باشد. البته تنوع تعریف ها نه تنها در زمینه جامعه شناسی مطرح است، بلکه در دیگر علوم چه آنهایی که قبل از جامعه شناسی به وجود آمده و چه آنهایی که بعد از این علم پدید آمده اند وجود دارد ولی این امر هیچ گاه از توسعه علوم نکاسته است.

فصل سوم جامعه شناسی و علوم دیگر مردم شناسی یا انسان شناسی فرهنگی: جامعه شناسی با مردم شناسی در بسیاری موارد وجوه مشترک دارد و این اشتراک به گونه ای است که تعیین حد و مرز میان آنها را دشوار می سازد. برخی از جامعه شناسان و مردم شناسان در زمینه تمایز میان این دو علم می‌گویند: جامعه شناسان به بررسی پدیده های اجتماعی می پردازند و مردم شناسان پدیده‌های فرهنگی را مطالعه می کنند. مثلاً کروبر می گوید: جامعه شناسی، به جامعه و مردم شناسی، به فرهنگ می‌پردازد. بعضی از صاحب نظران معتقدند که جامعه شناسی به جنبه های کمّی و مردم شناسی به جنبه‌های کیفی حیات اجتماعی انسان توجه دارد.

فصل چهارم جامعه انسانی تفاوت میان زندگی اجتماعی انسان و حیوان: میان جامعه انسانی و جامعه حیوانی تفاوت های زیاد و آشکاری وجود دارد. بسیاری از حشرات و حیوانات به صورت گروهی زندگی می کنند و حتی در میان برخی حیوانات، ما به زندگی گروهی منظم و متشکلی برخورد می‌کنیم. دسته‌هایی از حشرات که به حشرات اجتماعی معروف شده‌اند دارای تشکیلات منظمی هستند. زنبوران عسل، مورچه و موریانه از این گونه اند که در اجتماعات آنها تقسیم کار، همکاری و کمک و طبقات اجتماعی و برخی روابط دیگر تا حدودی قابل فهم است.

فهرست

مقدمه

فصل اول تاریخ جامعه شناسی انواع اجتماعات عدالت در مدینه فاضله فارابی مفهوم عصبیت مراحل سه گانه -1 رحله ربانی -2مرحله متافیزیکی -3 مرحله اثباتی منابع و ماخذ فصل اول

فصل دوم جامعه شناسی به عنوان یک علم جامعه شناسی از لحاظ روش جامعه شناسی از لحاظ هدف جامعه شناسی از لحاظ قلمرو جامعه شناسی از لحاظ موضوع منابع و ماخذ فصل دوم

فصل سوم جامعه شناسی و علوم دیگر منابع و ماخذ فصل سوم

فصل چهارم جامعه انسانی منابع و ماخذ فصل چهارم

فصل پنجم روش های تحقیق در جامعه شناسی قانونمندی در جامعه شناسی مراحل تحقیق در جامعه شناسی انواع پرسشنامه معایب و محاسن سوالات باز و بسته تنظیم پرسشنامه و تعداد سوالات منابع و ماخذ فصل پنجم

فصل ششم فرهنگ تعاریف فرهنگ به عنوان وجه تمایز زندگی انسان و حیوان ویژگی های فرهنگ فرهنگ مادی و فرهنگ معنوی پس افتادگی فرهنگی خرده فرهنگ قوم مداری نسبیت فرهنگی منابع و ماخذ فصل ششم

فصل هفتم نهادهای اجتماعی تفاوت میان موسسه و نهاد منابع و ماخذ فصل هفتم

فصل هشتم گروه های اجتماعی تعریف گروه اجتماعی عوامل موثر در یگانگی گروه انواع گروه اجتماعی کشش طبیعی و کشش سنجیده و حساب شده گروه‌های مرجع یا داوری گروههای فشار منابع و ماخذ فصل هشتم

فصل نهم خانواده و خویشاوندی تعریف خانواده خانواده در میان حیوانات خاستگاه خانواده تطور خانواده و انواع آن خانواده هسته‌ای (زن و شوهری) خانواده گسترده ساختار خانواده عشایری کارکردهای خانواده شبکه خویشاوندی تحول در خانواده اهمیت خانواده خانواده در شهر خانواده در روستا منابع و ماخذ فصل نهم

فصل دهم ارزشها، هنجارها و کنترل اجتماعی منابع و ماخذ فصل دهم

فصل یازدهم نقش و پایگاه اجتماعی نقش اجتماعی انواع نقش ها تعدد و تعارض نقش ها تعارض نقش ها در خانواده پایگاه اجتماعی منابع و ماخذ فصل یازدهم

فصل دوازدهم تحرک اجتماعی عوامل موثر در تحرک اجتماعی تغییرات نظام طبقه ای منفصل منابع و ماخذ فصل دوازدهم

فصل سیزدهم قشربندی و نابرابری های اجتماعی نظریه های مربوط به قشربندی و نابرابری های اجتماعی منابع و ماخذ فصل سیزدهم فصل چهاردهم دگرگونیهای اجتماعی تحول و تغییر اجتماعی نقش تکنولوژی و ایدئولوژی در دگرگونی های اجتماعی طبقه بندی ایدئولوژی دگرگونی در کشورهای انتقالی (از جامعه سنتی ساده به جامعه پیچیده) منابع و ماخذ فصل چهاردهم کتابنامه الف- فارسی ب- خارجی    

• نویسنده: منصور وثوقی - علی اکبر نیک خلق
• انتشارات: بهینه