کتاب مبانی فقهی اقتصاد اسلامی - کرمی

کتاب مبانی فقهی اقتصاد اسلامی تالیف محمد مهدی کرمی و محمد پورمند (نبی زاده) توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

کتاب مبانی فقهی اقتصاد اسلامی تألیف محمدمهدی کرمی و محمد پورمند (نبی زاده) توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.یکی از مباحث پر اهمیت، جایگاه فقه و روش اجتهاد است که ما را در دستیابی به مکتب اقتصادی یاری می دهد؛ زیرا دانشمند دینی(فقیه) تنها از این طریق می‌تواند احکام اسلامی را استنباط و با توجه به آنها و آیات، روایات، مفاهیم مبنایی و شناخت اصول و ارزش ها مکتب اقتصادی را تبیین کند. از این رو آشنایی با مبانی فقهی اقتصادِ اسلامی در بررسی مسائل اقتصادی، برای بهره‌ گیری در برنامه ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها ضروری است. کتاب حاضر برای پاسخ به این نیازها آماده شده و دارای ویژگی های زیر می باشد:

1- به شیوه کتاب های درسی تنظیم شده تا با راهنمایی های استادان محترم در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته های اقتصاد، مدیریت بازرگانی، برنامه ریزی اقتصادی و ... تدریس گردد. برای بهره‌ برداری بهتر چکیده ی مباحث هر فصل در پایان آن به همراه سوالاتی برای تمرین و مرور آورده شده است.

2- مطالب کتاب مطابق با سرفصل های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی تنظیم گردیده و از پرداختن به مباحث متفرقه و غیرضروری پرهیز شده است.

3- برای تهیه و تنظیم محتوای کتاب از همه ی جزوات درسی مربوط به موضوع و تجربیات استادانی که سالیان دراز به تدریس آن مشغول بوده اند بهره گرفته شده است.

4- کتاب به سبکی روان و قابل استفاده برای دانشجویان رشته‌هایی تنظیم گردیده که با مباحث اقتصادی آشنایی اجمالی دارند. از این رو پیش نیاز ارائه ی این موضوع، گذراندن دروس کلیات اقتصاد و اقتصاد خرد و کلان (1) می باشد.

5- از طرح مباحث پیچیده ی فقهی و استدلال های غیرضروری پرهیز شده است. با این حال، غنای مطالب در حدی است که سایر پژوهشگران اقتصادی و دانشجویان در مقاطع بالاتر نیز می توانند از آن استفاده کنند.

کتاب "مبانی فقهی اقتصاد اسلامی" مشتمل بر هشت فصل می باشد: 1- تعاریف و کلیات 2- قواعد فقهی و کاربرد آن در اقتصاد 3- مالکیت 4- اقتصاد بازرگانی 5- اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست 6- اقتصاد بخش عمومی 7- عدالت اقتصادی 8- نظام مالی در اسلام

 

فهرست

پیشگفتار مقدمه فصل اول: تعاریف و کلیات تعریف اقتصاد قلمرو اقتصاد اهمیت اقتصاد علم اقتصاد مکتب اقتصادی رابطه مکتب اقتصادی با علم اقتصاد حقوق اقتصادی نظام اقتصادی علم اقتصاد اسلامی جایگاه علم اقتصاد روش تحلیل علمی نظریه علمی ویژگیهای نظریه علمی اقتصاد اسلامی روش تحقیق در اقتصاد اسلامی اجتهاد منابع فقه (اجتهادی) ضرورت اجتهاد چکیده سوالات فصل اول فصل دوم: قواعد فقهی و کاربرد آن در اقتصاد قاعده فقهی ویژگیهای قاعده فقهی اقسام قواعد فقهی الف: قواعد فقهی عام 1- قاعده نفی ضرر 2- قاعده نفی سبیل 3- قاعده نفی عسر و حرج ب: قواعد فقه خواص قاعده اتلاف قاعده حیازت قاعده سلطنت نقش قواعد فقه خاص در اقتصاد چکیده الف: قواعد فقهی عام ب: قواعد فقه خاص سوالات فصل دوم فصل سوم: مالکیت فلسفه مالکیت تفسیر اخلاقی بعد اجتماعی مالکیت تعریف مالکیت مال و مالیت ویژگی های مال انواع مال اقسام مالکیت 1- مالکیت امام (دولت اسلامی) ویژگی مالکیت دولت اسلامی (انفال) فلسفه مالکیت دولت اسلامی روش های استفاده از انفال مباحات عامه (ثروت های عمومی) تفاوت انفال با مباحات عامه مصادیق انفال و مباحات عامه انفال و مباهات عامل قانون اساسی 2- مالکیت عمومی (اجتماعی) ویژگی مالکیت عمومی اقسام مالکیت عمومی 3- مالکیت خصوصی فلسفه مالکیت خصوصی اسباب مالکیت و حقوق اسباب مالکیت و حقوق ابتدایی اسباب مالکیت و حقوق انتقالی اسباب قهری مالکیت و حقوق انتقالی اسباب ارادی انتقال مالکیت آثار حقوقی مالکیت خصوصی چکیده سوالات فصل سوم فصل چهارم: اقتصاد بازرگانی اهمیت بازرگانی سود بازرگانی معاملات ربوی مفهوم ربا اقسام ربا ربای معاوضی قراردادهای بازرگانی اقسام قرارداد شرایط قرارداد قرارداد (عقد) شرایط طرفین قرارداد موضوع قرارداد تعهدات طرفین قرارداد فعالیت‌های اقتصادی حرام اقسام فعالیت‌های اقتصادی حرام انواع قراردادهای بازرگانی 1- بیع (خرید و فروش) بیع نقدی بیع نسیه بیع سلف 2- مضاربه 3- جعاله 4- شرکت امتیازات شرکت شرکت های باطل 5- اجاره شرایط اجاره 6- مزارعه شرایط مزارعه خصوصیات مزارعه 7- مساقات شرایط ضمن عقد قرارداد اخلاق و آداب بازرگانی 1- پرهیز از احتکار 2- پرهیز از خیانت 3- اقدامات ناپسند چکیده سوالات فصل چهارم فصل پنجم: اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست بخش اول: اقتصاد منابع طبیعی 1- اهمیت منابع طبیعی 2- تعریف منابع طبیعی و اقسام آن 3- حقوق منابع طبیعی در اسلام الف: حقوق دولت در منابع طبیعی 1- حق مالکیت 2- حق اشراف و نظارت ب) حقوق امت اسلامی در منابع طبیعی آثار حقوقی مالکیت امت اسلامی ج) حقوق همگانی در منابع طبیعی ضوابط استفاده از ثروت های همگانی تمایز بین انواع مالکیت ها د) حقوق خصوصی در منابع طبیعی چگونگی پیدایش حقوق خصوصی و قلمرو آن محدودیت های پیدایش حقوق خصوصی بخش دوم: اقتصاد محیط زیست مفهوم محیط زیست مشکل اساسی محیط زیست عوامل آلاینده ی محیط زیست پیشینه تاریخی بحث روش های حفاظت ساختمان محیط زیست بشر اسلام و محیط زیست نقش انسان در اقتصاد محیط زیست الف) رابطه انسان با خدا ب) رابطه انسان با انسان ج) رابطه انسان با طبیعت راهکارهای اسلامی در حفاظت از محیط زیست طبیعی 1- توصیه بر حفاظت و نگهداری 2- تأکید بر عدم تخریب 3- توصیه به عمران و آبادانی 4- به کار بستن احکام شرعی 5- همگانی کردن مسئولیت حفاظت 6- مسئولیت دولت در زمینه حفاظت چکیده الف) منابع طبیعی ب) محیط زیست سوالات فصل پنجم فصل ششم: اقتصاد بخش عمومی مقدمه حکومت اسلامی قلمرو حکومت اسلامی الف) اهداف اقتصادی دولت اسلامی 1- تحکیم ارزش‌های معنوی 2- برپایی عدالت اجتماعی خودکفایی و استقلال اقتصادی 4-رفاه عمومی و توسعه اقتصادی ب) وظایف و مسئولیت های اقتصادی دولت اسلامی 1- تأمین اجتماعی 2- ایجاد توازن اقتصادی ج) امکانات مالی دولت اسلامی مالکیت های دولتی منابع مالی در اختیار دولت د) اختیارات قانونی دولت اسلامی الف) دخالت در زمینه‌های مختلف ب) نظارت در زمینه‌های گوناگون چکیده سوالات فصل ششم فصل هفتم: عدالت اقتصادی عوامل پیدایش تفاوت های اقتصادی الف) عوامل اختیاری 1- تلاش و کوشش شخصی افراد 2- تفکر و جهان‌بینی حاکم بر فرد و جامعه 3- گرایش های مکتبی 4- مدیریت و سازماندهی اقتصادی ب) عوامل طبیعی مکتب سرمایه داری مکتب سوسیالیسم مکتب اسلام 1- روشنگری 2- سیاستگذاری الف) توازن اجتماعی ب) تامین اجتماعی چکیده سوالات فصل هفتم فصل هشتم: نظام مالی در اسلام مقدمه نظام مالی وظایف نظام مالی نظام مالی در اقتصاد اسلامی پول تعریف پول 1- وسیله مبادله و پرداخت 2- معیار و وسیله سنجش ارزش 3- وسیله ذخیره ارزش تفاوت پول با سایر اموال ماهیت پول های اعتباری عرضه پول های اعتباری منشاء ارزش مبادله ای فناناپذیری آثار اقتصادی پول احکام حقوقی و فقهی پول 1- عرضه و انتشار پول اعتباری 2- کنترل و نظارت بر موسسات بانکی 3- ایجاد محدودیت در انتشار پول 4- اجرای سیاست پولی تعمیم احکام مال در مورد پول ضمانت پول زکات درهم و دینار خرید و فروش پول های اعتباری و حقیقی پول و قرض ربوی آن مفهوم ربا فلسفه تحریم ربا انواع ربا در فقه اسلامی 1- ربای معاوضی 2- ربای قرضی اهمیت و خطر های ربای قرضی بانکداری بدون ربا تجهیز منابع پولی مبانی فقهی و تجهیز منابع مالی سپرده‌های جاری سپرده‌های پس انداز سپرده ثابت تخصیص منابع 1- قرارداد قرض ویژگی‌های عقد قرض قرض الحسنه 2- بیع نسیه یا فروش اقساطی انواع بیع بیع دین 3- مضاربه تفاوت مضاربه با قرض 4- مشارکت 5- اجاره به شرط تملیک چکیده سوالات فصل هشتم منابع و مآخذ    

• نویسندگان: محمد مهدی کرمی - محمد پورمند (نبی زاده)
• انتشارات: سمت