هملت؛ شاهکار بی‌تکرار ویلیام شکسپیر
نمایشنامه هملت، اثری از
ویلیام شکسپیر است که در سال 1602 نوشته شده و به عنوان یکی از بزرگترین آثار ادبیات جهان شناخته می‌شود. این نمایشنامه، به شکلی ماهرانه، داستان پرفراز و نشیبی را درباره شاهزاده‌ی دانمارکی به نام «هملت»، که برای گرفتن انتقام مرگ پدرش در تردید است، روایت می‌کند.
شکسپیر در نمایشنامه هملت، به شکل عمیق و پیچیده‌ای، مسائلی چون ناامیدی، عشق، جنون، خیانت، انتقام، و نابودی را بررسی می‌کند. همچنین، او در این اثر به مسائل فلسفی و اخلاقی، مانند بررسی مفهوم زندگی و مرگ، و ارزش‌های انسانی، پرداخته است. در ادامه، به بررسی بیشتر این نمایشنامه مهم خواهیم پرداخت.
خلاصه داستان کتاب هملت
هملت شاهزاده‌ای است که با شنیدن خبر فوت پدرش، به دانمارک بازگشته و عمویش، «کلادیوس» را در حالی بر تخت پادشاهی می‌بیند که با مادرش نیز ازدواج نموده است. هملت شبی در رویا پدرش را مشاهده می‌کند و در آن رویا پدر، به او می‌گوید که کلادیوس مسئول قتل اوست و از هملت درخواست انتقام می‌کند.
هملت با ترفندی خواب خود را راستی‌آزمایی می‌کند و پس از اطمینان از قصور عمویش، تصمیم به انتقام می‌گیرد.
او سریعا به اتاق مادرش رفته و سعی می‌کند تا کلادیوس را نزد او رسوا کند؛ در میانه‌ی بحث سایه‌ای در پشت پرده دیده می‌شود. هملت با مشاهده سایه و فرض اینکه کلادیوس، برای شنیدن حرف‌های او و مادرش فالگوش ایستاده، شمشیر کشیده و به مرد پشت پرده حمله می‌کند و اشتباها، «پولونیوس»، پدر معشوقه‌ی خویش، «اوفلیا»، را می‌کشد!
در این میان، کلادیوس که متوجه رو شدن دستش برای هملت شده است، در تلاش است تا شاهزاده را از میان بردارد. از طرفی، پسر پولونیوس، «لایرتیس»، برای تسکین داغ پدرش به ریختن خون هملت می‌اندیشد. اوفلیا نیز در این میان بخاطر کشته شدن پدرش به دست معشوق خود، دیوانه می‌شود.
[caption id="attachment_328008" align="aligncenter" width="500"]
تصویری از هملت، پیش از قتل پولونیوس[/caption]
این نمایشنامه با پایانی به شدت تلخ و تاریک تمام می‌شود و در طول روایت داستان مضامین مختلفی را در ذهن مخاطب به چالش می‌کشد. در باب این مضامین مطالبی را در ادامه برای شما آورده ایم:
مضامین فلسفی در نمایشنامه هملت
در نمایشنامه هملت، مضامین فلسفی مختلفی بررسی شده است. برخی از این مضامین فلسفی عبارتند از:
در مسر روایت داستان، پرسش‌هایی درباره وجود و عدم وجود مطرح می‌شود. کاراکتر هملت در نقش یک فیلسوف، اغلب با پرسش‌هایی درباره معنای زندگی روبرو می‌شود و این پرسش‌های فلسفی و تردیدهای درونی، او را افسرده و سودازده می‌کنند. یکی از مونولوگ های معروف هملت در همین حوزه، جمله‌ی «بودن یا نبودن، مسئله این است!» می‌باشد.
پس از آن، مبحث انتقام به میان می‌آید. هملت می‌خواهد از خلق و خوی وحشی انسان دور باشد، اما در این راه دچار تردید می‌شود. او خود را در دوراهی ترسناکی می‌یابد که یا باید بکشد یا بماند!
به بیان دیگر، احتمالا به عنوان یک انسان معمولی، با داشتن تمام عواطف و نواقص یک بشر، می‌توان روحیه «خون‌خواهی» هملت را درک کرد، اما یک انسان عاری از جرم و فساد، باطن و روحی پاک‌تر از آن دارد که بتواند به راحتی جان شخص دیگری را بگیرد.
در حقیقت شکسپیر در تلاش است به ما بفهماند که «بودن یا نبودن» انتخاب بین «مرگ و مرگ» است. دو مرگی که متفاوت‌اند!
نخست زنده ماندن و بهره‌گیری از لذات دنیایی، همراه با ذلت و خواری و دوم انتخاب ایستادگی در مقابل خباثت‌ها و شرارت‌ها و در ادامه پذیرفتن هزینه‌های احتمالی مانند از دست دادن جان!
مفاهیم عدالت، قانون و انصاف نیز از دیگر مسائلی هستند که در کتاب هملت به آنها پرداخته شده است.
عقده‌ی اُدیپ و دیگر مضامین روانشناختی در کتاب هملت
بر اساس نظریات «
زیگموند فروید»، تمامی پسربچه‌ها در دوران کودکی، مادرشان را به عنوان عشق زندگی خود تصور می‌کنند، ولی کم کم با یافتن درک بیشتری از زندگی، متوجه می‌شوند که مادر، عشق پدرشان نیز هست. این رقابت نامحسوس در وجود پسر بچه‌ها، برای تصاحب مادر، که ریشه در خردسالی دارد، «عقده‌ی ادیپ» نامیده می‌شود.
شکسپیر در روایت داستان هملت، اشاره دقیق و مستقیمی به این موضوع نمی‌کند، زیرا ظاهرا نمی‌خواهد اساس نمایشنامه‌ی خود را مسئله‌ی عقده ادیپ قرار دهد، اما به وضوح می‌توان چنین برداشت روانشناسانه‌ای از حوادث این نمایشنامه داشت.
هملت در کشتن کلادیوس دچار تردید است، زیرا بخشی از وجود او با عمویش هم‌ذات‌پنداری می‌کند! کلادیوس کاری را عملی نموده که هملت در تمام دوران کودکی و خردسالی خود، برای تصاحب مادرش به صورت ناخودآگاه به آن فکر می‌کرده است؛ یعنی کشتن پدر!
افسردگی نیز از دیگر مسائل روانشناسی است که در نمایشنامه هملت به آن پرداخته شده. شخصیت هملت در نمایشنامه به افسردگی مبتلا است و بسیاری از رفتارهایش در اثر این بیماری رخ می‌دهد. وی با روحیه‌ای مضطرب و افسرده با مسائل روبرو می‌شود و همین موضوع مشکلات و مسائل او را تشدید می‌کند.
[caption id="attachment_328009" align="aligncenter" width="400"]
ادوین بوث، در نقش پرنس هملت[/caption]
جالب است بدانید که شکسپیر و نویسندگان معاصر با او، به مضمون اختلاط چهارگانه بدن (صفرا، سودا، بلغم و خون) در بسیاری از آثار خود اشاره نموده‌اند و شیدایی و افسردگی هملت نیز از طبع سوداوی و عدم توازن و ترکیب صحیح اختلاط های چهارگانه در بدنش نشات دارد و به همین علت او را «سودازده» می‌خوانند.
از دیگر مسائل روانشناختی در هملت به طور خلاصه می‌توان به مسائل زیر اشاره کرد:
اختلال شخصیتی اوفلیا: در نمایشنامه هملت، شخصیتی اوفلیا، مشخصاتی از اختلال شخصیتی دارد. او با مشکلاتی مانند اختلال اضطراب، عدم قابلیت مدیریت احساسات و مشکلات روانشناختی دیگر روبرو است.
عشق بین پدر و دختر: شخصیت هملت و اوفلیا عمیقا عاشق هم هستند، اما با مرگ پدر اوفلیا، رابطه آنها تحت تاثیر این حادثه قرار می‌گیرد و این امر باعث می‌شود تا هر دو شخصیت، با مشکلات روانی جدی مواجه شوند.
شک: هملت با شک بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند و این شک برای او مشکل‌ساز می‌شود. وی به طور مداوم صداقت، دوستی و وفاداری را مطالبه می‌کند. این شک تا حد قابل توجهی به روان او صدمه می‌زند.
[caption id="attachment_328011" align="aligncenter" width="400"]
اوفلیا[/caption]
ویژگی های کتاب نمایشنامه هملت
این نمایشنامه با وجود گذشت سال‌ها هنوز هم یکی از محبوب‌ترین و پرمخاطب‌ترین نمایشنامه‌های جهان است؛ اما وجود چه خصوصیاتی این نمایشنامه را تا این حد بالا می‌برد؟ این بخش به ذکر ویژگی‌های این شاهکار ادبی اختصاص دارد:
- شخصیت‌ها: نمایشنامه هملت شخصیت‌های فراوانی دارد که هر کدام از آنها دارای ویژگی‌هایی بسیار خاص هستند. هملت، کلودیوس، جرتسو، اوفلیا و لایرتیس از جمله شخصیت‌های اصلی نمایشنامه هستند.
- مضمون: نمایشنامه شامل عناصری از عشق، خیانت، رقابت، مرگ و فریب است. همچنین، هملت به صورت جدی به مباحث فلسفی و اخلاقی مانند دغدغه زندگی، مرگ، قدرت و آزادی انسانی پرداخته است که آن را در نوع خود کم‌نظیر می‌کند.
- بیان شعری و زبان: زبان و بیان شعری در نمایشنامه هملت بسیار مهم است و به عنوان یکی از ویژگی‌های بارز این نمایشنامه مطرح می‌شود. شکسپیر در این اثر، از کلماتی زیبا و جدید استفاده کرده که باعث شده است تا این نمایشنامه به عنوان یکی از شاهکارهای ادبیات شناخته شود.
- تناقضات و تضادها: هملت دارای تضادهای بسیار زیادی است که بین شخصیت‌ها و رویدادهای مختلف رخ می‌دهد. مثلا: تضاد بین حقیقت و دروغ، عشق و نفرت، زندگی و مرگ و... .
- بررسی مفاهیم اخلاقی: هملت، دارای پیام هایی اخلاقی و فلسفی است که به شکل ضمنی در داستان جاری مطرح می شود. برخی از مفاهیم اخلاقی مطرح شده در داستان عبارتند از: عدالت، انتقام، خیانت و دغدغه های انسانی مانند مرگ، عشق و ترس.
ساختار منجسم و بی‌نظیر نمایشنامه هملت
هملت دارای ساختاری کلاسیک - دراماتیک و به عنوان یکی از بهترین نمونه‌های این نوع در ادبیات دنیا شناخته می‌شود. این نمایشنامه شامل پنج پارت است که هرکدام حدوداً یک پنجم از نمایشنامه را تشکیل می‌دهد.
در ادامه هر پارت از این شاهکار را به طور خلاصه شرح داده‌ایم:
- پارت اول: در این پارت، شاهد مرگ پدر هملت و بررسی دلیل واقعی مرگ او هستیم. همچنین، شخصیت‌های اصلی معرفی می‌شوند.
- پارت دوم: در این بخش، هملت به دنبال انتقام از کلودیوس برای قتل پدر است و شروع به بازی‌های روانی با دیگر شخصیت‌ها می‌کند.
- پارت سوم: هملت به عنوان یک مبارز، مشغول رسیدگی به امور اجتماعی و حاکمیتی می‌شود. در پارت سوم، شخصیت‌های جدید معرفی می‌شوند و تنش‌های جدیدی بین آنها به وجود می‌آید.
- پارت چهارم: در چهارمین بخش از نمایشنامه، هملت با اوفلیا و لایرتیس ملاقات می‌کند و برخی رویدادهای مهم رخ می‌دهند. این پارت به عنوان نقطه‌ی اوج دراماتیک داستان هملت شناخته می‌شود.
- پارت پنجم: به پایان رسیدن داستان و خاتمه دادن به تمامی ماجراها را در پارت پنجم شاهد هستیم. در این مرحله، بسیاری از شخصیت‌ها کشته می‌شوند و روایت به پایان می‌رسد.
باید اعتراف کرد که این ساختار منسجم، قطعا یکی از دلایلی است که باعث شده این نمایشنامه تا این حد مورد توجه قرار بگیرد.
نقاط ضعف نمایشنامه هملت
به عنوان یک منتقد ادبی، در نقد یک اثر هنری، باید به مواردی از آن که ممکن است نیاز به بهبود داشته باشد، توجه کنیم؛ این موارد در هملت اندک هستند؛ اما همین موارد اندک را نیز برای شما بازگو می‌کنیم:
اولین نقطه ضعف قابل توجه در نمایشنامه هملت، پیچیدگی ساختار و تعدد شخصیت‌های ثانویه است. شخصیت‌های زیادی به داستان اضافه می‌شوند، اما بسیاری از آنها اهمیت چندانی ندارند و تا حدودی باعث پیچیدگی بیشتر داستان شده‌اند.
نکته بعدی، تکراری بودن بعضی از صحنه‌های این نمایشنامه است؛ هملت داستانی طولانی دارد و این احتمال وجود دارد که به دلیل طولانی بودن، این تکرارها خسته کننده و بیهوده باشند.
با وجود همه این نقطه ضعف‌ها، باز هم کتاب هملت یکی از شاهکارهای ادبی جهان است که نظیر آن در ادبیات سایر کشورها و ملل، به شدت معدود است.
بهترین ترجمه هملت به فارسی
به دلیل وجود ترجمه های گوناگون از کتاب هملت، احتمالا انتخاب برای مخاطبین این نمایشنامه سخت باشد. اما برترین ترجمه‌های موجود در بازار چاپ و نشر در ایران عبارتند از:
- مسعود فرزاد؛ انتشارات علمی و فرهنگی
- داریوش شاهین؛ انتشارات جاویدان
- م.ا.به آذین؛ نشر اختران
- علاءالدین پازارگادی؛ انتشارات سروش
- مصطفی رحیمی؛ نشر روشنگران و مطالعات زنان
- میرشمس‌الدین ادیب سلطانی؛ نشر نگاه
- آرش خیرآبادی؛ انتشارات نمایش
- علی سلامی؛ انتشارات مهراندیش
خرید کتاب هملت از فروشگاه کتابانه
در فروشگاه اینترنتی
کتابانه، شما می‌توانید علاوه بر دسترسی به نقد و بررسی تخصصی کتاب های مشهور جهان، به خرید آنها نیز اقدام نمایید. برای خرید کتاب هملت یا سایر نمایشنامه های ویلیام شکسپیر، با ترجمه دلخواه‌تان، روی عنوان آن کلیک کنید و افزودن آن به سبد خرید و ثبت سفارش، در سریع‌ترین زمان ممکن، آن را درب منزل تحویل بگیرید.
کودک و نوجوان 
کتاب عمومی 
کمک‌درسی 
کنکوری 
درسی 
آموزش زبان 
دانشگاهی 
لوازم تحریر 
محصولات فرهنگی 
فانتزی و هدیه 
۷ روز ضمانت بازگشت وجه
ضمانت اصالت کالا
۷ روز هفته ۲۴ ساعته
امکان پرداخت در محل
امکان تحویل در محل