کتاب گنجینه نکات فارسی 2 یازدهم [11] لوح و قلم

کتاب گنجینه نکات فارسی 2، پایه یازدهم، اثر سید محسن جلال و سید حسین جلال در انتشارات لوح و قلم به چاپ رسیده است.

کتاب حاضر منطبق با برنامه کتاب درسی و به منظور فراهم آوردن زمینه مناسب در تکرار و تمرین مطالب تألیف شده است. با توجه به اهمیت یادگیری سریع، در این اثر به دسته‌بندی مطالب و نکات مهم دروس پرداخته شده، با این نوع طبقه‌بندی و ساماندهی مطالب، می‌توان مباحث بیشتری را در ذهن جای داد. هم‌چنین این امر در ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن نقش بسزایی دارد. مطالب گسترده و یا پیچیده کتاب درسی، در قالب ساده‌ترین جملات و توضیحات کوتاه اما جامع تبیین شده‌اند تا به آسانی قابل فهم و یادگیری باشند. مباحث فارسی یازدهم در دو قلمرو زبانی و ادبی در این کتاب تشریح شده‌اند که جهت فهم بهتر، مثال‌هایی از خود هر درس را بیان نموده است. با وجود حجم مناسب و قطع کوچک کتاب، دانش‌آموزان به راحتی، در هر مکان و زمانی حتی به کوتاهی زنگ‌های تفریح، می‌توانند آن را مورد استفاده قرار دهند. به اذعان ناشر، دانش‌آموز با تکیه بر نکات و نوع ارائه محتوای این اثر می‌تواند به تقویت توانایی تنظیم مطالب در ذهن بپردازد که البته این امر در کنار مرور، تکرار و تمرین امکان پذیر خواهد بود.

 

برشی از متن کتاب

کنایه: پوشیده سخن گفتن است درباره امری و در اصطلاح ادبی آن است که مطلبی دو معنی دارد. یکی دور، یکی نزدیک و مقصود نویسنده معنای دور آن است. مانند: فلانی ریش‌سفید است، کنایه از باتجربه بودن است. یا در مثالی فردوسی می‌فرماید: هنوز از دهن بوی شیر آیدش / همی رای شمشیر و تیر آیدش - مصرع اول کنایه‌ای دارد که مقصود گوینده هرگز آن  نیست که اگر دهان او را ببوییم، بوی شیر خواهد آمد، بلکه مقصود وی کودک بودن می‌باشد. چون شاعر آشکارترین نشانه کودکی را بیان نموده است. - یا در شعر جامی: عاقبت از خامی خود سوخته / رهروی کبک نیاموخته خام بودن در اینجا کنایه از بی‌تجربگی و ناآگاهی است.   نماد: هر گاه کلمه‌ای جز معنی اصلی، نشانه و مظهر معنای دیگری قرار گیرد، به آن نماد می‌گویند. مانند: لاله: مظهر شهید دریا: نشانه عظمت و بخشندگی صلیب: نماد و نشانه مسیحیت   تشبیه: ادعای همانندی میان دو یا چند چیز است. مشبه، مشبه‌به، ادات تشبیه و وجه شبه پایه‌های تشبیه هستند. مشبه: چیزی یا کسی است که قصد مانند کردن آن را داریم. مشبه‌به: چیزی یا کسی است که مشبه، به آن تشبیه می‌شود. ادات تشبیه: واژه‌ای که نشان‌دهنده پیوند شباهت است. وجه شبه: ویژگی یا ویژگی‌های مشترک میان مشبه و مشبه‌به است. مانند: گفتا برو چو خاک تحمل کن ای فقیه / یا هرچه خوانده‌ای همه در زیر خاک کن «سعدی» چو: ادات، خاک: مشبه‌به، تحمل: وجه شبه، ای فقیه: مشبه     قاضی بُست قلمروی زبانی معلوم و مجهول اگر فعل جمله به نهاد نسبت داده شود، فعل معلوم و اگر به نهادی که قبلاً مفعول بوده است، نسبت داده شود، فعل مجهول است. مانند: الف) سعدی، بوستان و گلستان را نوشت. ب) بوستان و گلستان نوشته شد. نکته مهم: امروزه فعل مجهول به کمک مصدر «شدن» درست می‌شود. - با توجه به جدول زیر با ساخت و شیوه مجهول کردن جمله معلوم آشنا می‌شویم:

1. نهاد جمله را حذف می‌کنیم.
2. مفعول جمله را نهاد قرار می‌دهیم و نشانه مفعول را حذف می‌کنیم.
3. فعل جمله را به صفت مفعولی تبدیل می‌کنیم.
4. با توجه به فعل جمله از مصدر شدن، فعل مناسب را اضافه می‌کنیم.
5. شناسه را با نهاد جدید مطابقت می‌دهیم.

  نهاد                       مفعول                       فعل ــــــــ                   گلستان را                    نوشت گلستان                  ـــــــــ                        نوشت گلستان              ــــــــــــ                       نوشته گلستان             ـــــــــــ                      نوشته شد   قلمرو ادبی مجاز: هر واژه‌یک معنای اصلی و یک یا چند معنای غیراصلی دارد. به معنای اصلی واژه، معنای حقیقی و به معنای غیر اصلی آن معنای مجازی می‌گویند. کلمه‌ای که در معنای غیرحقیقی به کار رفته باشد، مجاز می‌گویند . مثلاً سعدی می‌فرماید: طاقت سر بریدنم باشد / وز حبیبم سر بریدن نیست «سر» در دومین مصرع، مجاز است و به معنی اندیشه و تصمیم و عزم است. نکته مهم: کلماتی مانند «شیر» که چند معنی لغوی دارند، مجاز نیستند.

• مولفین: سیدمحسن جلال- سیدحسین جلال 
• انتشارات: لوح و قلم