کتاب گنجینه نکات فارسی 1 دهم [10] لوح و قلم

کتاب گنجینه نکات فارسی 1، اثر سید محسن جلال و سید حسین جلال در انتشارات لوح و قلم به چاپ رسیده است.

اهمیت تکرار و تمرین مطالب در یادگیری بر کسی پوشیده نیست، از این‌رو کتاب حاضر با در برداشتن نکات مهم درسی و دسته‌بندی مباحث، زمینه مناسبی در مرور مطالب را فراهم آورده است. با وجود حجم کم و قطع کوچک کتاب، دانش‌آموز در هر زمان و مکانی به سادگی می‌تواند به این مهم دست یابد. از آنجا که محتوای کتاب، منطبق با توالی دروس کتاب درسی می‌باشد، می‌توان هم‌گام با تدریس دبیر نیز آن را مورد استفاده قرار داد. نکات مهم ادبی، زبانی و دستوری، مفهومی و ... هر یک از دروس با بیانی روشن در قالب جملاتی کوتاه اما جامع تشریح گشته که همراه با مثال‌هایی از خود درس می‌باشد. این مثال‌ها در فهم و ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن نقش مهمی دارند. در پایان درس، بخشی با عنوان «کارگاه متن‌پژوهی» قرار دارد که حاوی سؤالاتی از محتوای ارائه شده است و می‌تواند در مرور مباحث و آشنایی دانش‌آموز با نمونه سؤالات مؤثر واقع شود. لازم به ذکر است پاسخ‌نامه این بخش در انتهای کتاب در بررسی درستی یا نادرستی جواب‌ها، راهنمای خوبی محسوب می‌شود.

 

برشی از متن کتاب

چشمه و سنگ نکته: نماد هرگاه کلمه‌ای به جز معنی اصلی، مظهر و نشانه معنی دیگری قرار بگیرد، به آن نماد می‌گویند. از گذشته تا به امروز در هنر و به ‌ویژه در ادبیات فارسی هر یک از عناصر طبیعت را نماد (نشانه) چیزی می‌دانند. به چند نمونه دیگر توجه کنید: پرچم سبز ← نماد ← اسلام درخت سرو ← نماد ← آزادگی صلیب ← نماد ← مسیحیت کبوتر سفید ← نماد ←صلح و دوستی رود ← نماد ← جنبش و تکاپو   نکته: حس‌آمیزی آمیختن دو یا چند حس است در کلام به گونه‌ای که سبب زیبایی آن شود و به تأثیر سخن بیفزاید. به مثال توجه کنید: «خبر تلخی بود» در این عبارت، تلخ صفت چیزی است که چشیدنی است، اما در این عبارت صفت خبر واقع شده که شنیدنی است. یا مثلاً در شعر سهراب سپهری که حرف‌هایم مثل یک تکه چمن روشن بود. روشنی، امری دیدنی و حرف، امری شنیدنی است. سپهری در این مصرع  حس بینایی و شنوایی را با هم آمیخته و باعث زیبایی شعر گردیده است. کارگاه متن پژوهی

1. معادل معنایی هر یک از داده‌های زیرا از متن درس بیابید.

میدان جنگ / جرأت / شیوه / کمیاب

2. معنای واژه‌های مشخص شده را با معادل امروزی آنها مقایسه کنید.

در بن این پرده نیلوفری / کیست کند با چو منی همسری؟ راست به مانند یکی زلزله / داده تنش بر تن ساحل یله

3. بیت زیر را بر اساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی مرتب کنید و نام اجزای آن را مشخص کنید.

گشت یکی چشمه ز سنگی جدا  / غلغله زن چهره‌نما، تیزپا

4. در بیت پانزدهم، کدام گروه اسمی، در جایگاه مفعول قرار دارد؟

قلمرو ادبی:

5. هر یک از بیت‌های زیرا از نظر آرایه‌های ادبی بررسی کنید .

چون بگشایم ز سر مو شکن / ماه ببیند رخ خود را به من گه به دهان بر زده کف چون صدف / گاه چو تیری که رود بر هدف

6. با توجه به شعر نیما، «چشمه» نماد چه کسانی است؟
7. مفهوم کنایه مشخص شده را بنویسید.

در بر من ره چو به پایان برد / از خجلی سر به گریبان برد

8. نمونه‌ای از کاربرد آرایه حس‌آمیزی را در سروده نیما بیابید.

  از آموختن ننگ مدار: جناس: یکسانی و همسانی دو یا چند واژه است . در واج‌های سازنده با اختلاف در معنی. ارزش جناس به موسیقی و آهنگی است که در کلام خلق می‌کند . نکته مهم: جناس در شعر و نثر به کار می‌رود. جناس دو نوع است: الف) جناس همسان (تام ): یکسانی دو واژه است در تلفظ و املای آنها، ولی متفاوت بودن در معنی. مثل: خویش (خود) / خویش (فامیل) روان (روح) / روان (در حال حرکت) به مثال توجه کنید: گر آمدم به کوی تو چندان غریب (عجیب) نیست / چومن در آن دیار هزار غریب (ناآشنا) هست

• مولفین: سیدمحسن جلال- سید حسین جلال
• انتشارات: لوح قلم