کتاب کودتاهای ایران اثر سهراب یزدانی

درباره کتاب کودتاهای ایران

کتاب کودتاهای ایران به قلم سهراب یزدانی در انتشارات ماهی به چاپ رسیده است.

آغازگر کودتای نظامی را ناپلئون بناپارت می دانند. این سردار با عمل خود به سده ی هجدهم پایان بخشید و دروازه ی سده ی جدید را گشود. از آن پس، انواع کودتاها در سراسر جهان انجام گرفته و پیشرفت فنون نظامی و جنگ افزارها بر دامنه و تنوع این پدیده افزوده است. کودتا به روشی برای تغییر دولت بدل شده و در برخی کشورها جای شیوه های دیگر مانند انتخابات را گرفته است.

بسیاری از کسانی که در نیمه ی دوم سده ی بیستم زیسته اند چنین صحنه هایی را بر صفحه ی تلویزیون یا پرده ی سینما دیده اند: ستون های نظامی که برای تصرف پایتخت در حرکتند، تانک هایی که میدان ها وچهارراه ها را بسته اند، سربازان غرق جنگ افزار که شهروندان را زیر نظر دارند، نبرد و تیراندازی خیابانی، حمله ی نیروی زرهی و نظامیان به مقر رئیس دولت و گاه پرواز هواپیماها و بمباران هوایی کاخ رئیس دولت. به این ترتیب، ماشین نظامی به راه می افتد، موانع را درهم می شکند، دولتی را به زور اسلحه سرنگون می کند و دولتی دیگر را، به گزینش رهبران پیروزمند، بر سر کار می آورد. هرچند در سال های اخیر از دامنه ی کودتاها کاسته شده، این شیوه ی جابه جایی دولت هنوز به پایان کار خود نرسیده است‌. اما جامعه ی ایران چه تجربه هایی در این زمینه داشته است؟ چه نوع کودتاهایی در این سرزمین رخ داده است؟ علل وقوع کودتاها چه بوده است؟ کودتا به پیروزی کدام نیروهای سیاسی انجامیده و کدام نیروها را از میدان بیرون رانده است؟ چه نوع حکومتی جایگزین نظام پیشین شده است؟ پژوهشی که در دست دارید به این نکات می پردازد.

فصل یکم مبحثی نظری و تاریخی درباره ی پدیده ی کودتاست. چند نظریه به طور خلاصه بررسی می شوند. نظریه های کودتا بیش از این هاست. انواع کودتاها معرفی می شود و برای هر یک از آن ها به نمونه های تاریخی اشاره می کند.

در فصل دوم تا پنجم کودتاهای ایران بررسی می شوند. فصل دوم به نخستین تجربه ی ایرانیان در این زمینه می نگرد که در قالب به توپ بستن مجلس شورای ملی چهره ی خود را نشان داد و به براندازی مشروطیت و برقراری حکومت استبدادی انجامید. فصل سوم درباره ی انحلال مجلس دوم است. برخی از مورخان آن واقعه را کودتا نمی دانند، زیرا دولت زیر فشار روسیه مجبور شد مجلس را منحل کند. فصل چهارم کودتای سوم اسفند را بررسی می کند و فصل پنجم به 28 مرداد اختصاصی دارد.

بخشی از کتاب کودتاهای ایران

در پایان جنگ جهانی اول، ایران کشوری بود در تصرف نیروهای نظامی بیگانه، آشوب زده و با مردمی گرفتار فقر و قحطی گرسنگی. وضع اقتصادی فلاکت بار بود. بازرگانی خارجی صدمه دیده بود، زیرا کشورهایی که با ایران داد و ستد داشتند در دام جنگ فرو رفته بودند. هرج و مرج داخلی و عملیات نظامی نیز راه های بازرگانی را بسته بود. توازن منفی بین صادرات و وادرات، که همواره گریبانگیر بازرگانی خارجی ایران بود، تشدید شده بود‌. وادرات از 647 میلیون ریال  در سال های آغاز جنگ به 482 میلیون ریال در سال های 1920_ 1921 رسید . صادرات از 447 میلیون ریال به 138 میلیون ریال  کاهش یافت. بسیاری از شرکت های تجاری و صرافی ها ورشکست شده و بازرگانان در تنگنای مالی گرفتار آمده بودند.

جنگ و ناامنی شیرازه ی تولید کشاورزی را از هم گسسته بود. در سال های جنگ، بسیاری از روستاها ویران شدند و روستاییان مکان زندگی و کار خود را رها کردند. شبکه ی ظریف قنات ها آسیب دید یا به طور کامل از بین رفت. محصولات کشاورزی صادراتی بازار خود را از دست دادند. در سال های پیش از جنگ، تولید پنبه به 140 هزار عدل در سال می رسید که یک پنجم کل صادرات کشور می شد. در سال 1299 شمسی، میزان صادرات پنبه به سه هزار عدل فروکاهید و تولید ابریشم 90 درصد کاهش یافت ...

فهرست

فهرست کتاب کودتاهای ایران

درباره ی کودتا

براندازی مجلس اول

برچیدن مجلس دوم

سوم اسفند 1299

28 مرداد 1332

الگوی کودتاهای ایران

• نویسنده: سهراب یزدانی
• انتشارات: ماهی