کتاب کلیات حقوق اساسی | محمدرضا ویژه

واژه حقوق معانی گوناگونی دارد اما پنج معنی آن بیش تر متداول است؛ نخست، حقوق به معنای مجموعه قواعدی است که بر اشخاص، از این جهت که در اجتماع هستند، حاکم است. دوم، حقوق به معنای قواعد، مقررات، سازمان، آیین دادرسی و آموزه هایی است که در یک جامعه وجود دارد. در این معنا، حقوق به مثابه یک سامانه، مرکب از عناصر پیش گفته در نظر گرفته می شود که در قلبی منسجم با یکدیگر ارتباط می یابند. سوم، در معنای توانایی است که هر انسان بالقوه داراست تا عملی را انجام دهد.

این معنی در حقوق شهروندی مانند"حق زندگی" و "حق برخورداری از شغل" به کاربرده می شود. چهارم، برای تنظیم روابط شهروندان و حفظ نظم در جامعه، قوانین برای هر کس امتیازهایی را در برابر دیگران به رسمیت می شناسد که این امتیاز نیز "حق" نامیده می شود. بدیهی است که این تلقی از "حق" بالقوه وجود ندارد و قوانین، آن را برای فرد به رسمیت می شناسد و حق ولایت و حضانت نمونه هایی از این امتیاز به شمار می روند. پنجم در تعیین عناوین رشته ای گوناگون، حقوقی به کار گرفته می شود که عبارت حقوق اساسی و تعریف واژه حقوق در این مضمون گنجانده شده و مفهوم مجموعه قواعد حقوقی از جمله حقوق کیفری، حقوق مدنی، حقوق بازرگانی و غیره می باشد.

کتاب کلیات حقوق اساسی دارای 5 مبحث اصلی می باشد که در ادامه پس از بیان عناوین اصلی، به شرح مختصری از برخی آن ها خواهیم پرداخت.

1. نظریه ی عمومی دولت 2. قانون اساسی 3. شهروندان در مقابل قدرت سیاسی 4. سازماندهی قدرت سیاسی 5. قوای عمومی ناشی از قانون اساسی

کتاب کلیات حقوق اساسی اثر دکتر محمدرضا ویژه توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

فهرست

پیشگفتار تحلیلی فصل مقدماتی: چیستی حقوق اساسی گفتار نخست : چارچوب و تعریف حقوق اساسی بخش 1: چارچوب حقوق اساسی

1. جایگاه حقوق در جامعه
2. اهداف حقوق اساسی

بخش 2: تعریف حقوق اساسی

1. تعریف حقوق اساسی از منظر حوزه مطالعه

الف. حقوق اساسی کلاسیک ب. تعریف مدرن حقوق اساسی

2. تعریف حقوق اساسی از منظر منابع

الف. ماهوی ب. شکلی

3. تعریف مطلوب حقوق اساسی

بخش 3. ویژگی های حقوق اساسی بخش 4. رابطه حقوق اساسی با سایر رشته ها گفتار دوم: منابع حقوق اساسی بخش 1: منابع حاصل از تدوین حقوق اساسی بخش 2: منابع توسعه حقوق اساسی بخش 3: منابع دیگر حقوق اساسی مبحث نخست: نظریه ی عمومی دولت فصل نخست: منشاء قدرت سیاسی: حاکمیت گفتار نخست: توجیه حاکمیت: مشروعیت بخش 1: تبیین نظری مشروعیت بخش 2: مشروعیت در اسلام گفتار دوم: پویش تاریخی و مبانی نظری "حاکمیت" بخش 1: پویش تاریخی و مبانی نظری حاکمیت بخش 2: نظریه نافی حاکمیت گفتار سوم: منابع حاکمیت بخش 1: نظریه خدا محور بخش 2: نظریه مردم محور

1. حاکمیت مردم
2. حاکمیت ملی

بخش 3: نظریه ترکیبی یا خدا- مردم محور گفتار چهارم: اعمال حاکمیت

1. اعمال درونی حاکمیت
2. اعمال بیرونی حاکمیت

بخش 2: شرایط نوین حاکمیت

1. حاکمیت و چهره جدید رابطه قدرت- حقوق
2. حاکمیت و جهانی شدن حقوق شهروندی

فصل دوم: دولت گفتار نخست: مفهوم دولت بخش 1: مفاهیم گوناگون دولت بخش 2: مفهوم مطلوب دولت گفتار دوم: عناصر دولت بخش 1: قلمرو سرزمینی

1. ثبات سرزمین
2. یکپارچگی سرزمین
3. تعیین حدود سرزمین
4. وحدت سرزمینی

بخش 2: گروه انسانی

1. عناصر گروه انسانی
2. ملت چیست؟

بخش 3: ساختار حقوقی قدرت سیاسی مبحث دوم: قانون اساسی: چارچوب حقوقی روابط شهروندان و قدرت سیاسی فصل نخست: جایگاه برتر قانون اساسی در نظام حقوقی گفتار نخست: جنبش قانون اساسی و مراحل تطور آن بخش 1: زمینه های جنبش قانون اساسی بخش 2: چیستی و عوامل جنبش قانون اساسی بخش 3: تجربه جنبش قانون اساسی در کشورهای گوناگون

1. انگلستان
2. فرانسه
3. ایالات متحده آمریکا
4. عثمان
5. ایران

گفتار دوم: محتوای قانون اساسی بخش 1: چارچوب حقوقی حکومت بخش 2: حق ها و آزادی های مردم گفتار سوم: انواع قانون اساسی بخش 1: تقسیم بندی قوانین اساسی از منظر منشاء بخش 2: تقسیم بندی قوانین اساسی از منظر شکلی و جزئی

1. قانون اساسی شکلی و ماهوی
2. قانون اساسی نوشته و نانوشته
3. قانون اساسی انعطاف ناپذیر و قانون اساسی انعطاف پذیر
4. قانون اساسی صوری و قانون اساس واقعی

بخش 3: تقسیم بندی قوانین اساسی از منظر ماهیت

1. قانون اساسی توصیفی و قانون اساسی هنجاری
2. قانون اساسی همگن و قانون اساسی ناهمگن
3. قوانین اساسی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی

فصل دوم:  قوه موسس فصل سوم: صیانت از قانون اساسی مبحث سوم: شهروندان در مقابل قدرت سیاسی فصل نخست: حق ها و آزادی های شهروندی فصل دوم: مشارکت شهروندان در قدرت سیاسی مبحث چهارم : سازماندهی قدرت سیاسی فصل نخست: سازمان دهی عمودی قدرت سیاسی فصل دوم: سازمان دهی لفقی قدرت سیاسی مبحث پنجم: قوای عمومی ناشی از قانون اساسی فصل نخست: قوه مقننه فصل دوم : قوه مجریه فصل سوم: قوه قضائیه منابع الف) کتاب های فارسی ب) مقاله های فارسی پ) کتاب های فرانسه و انگلیسی ت) مقاله های فرانسه و انگلیسی معرفی منابع برای مطالعه بیش تر

1. کتاب ها
2. مقاله ها

               

برشی از متن کتاب

مبحث نخست: نظریه ی عمومی دولت نظریه ی عمومی دولت، مشروعیت اصلی است که بر مبنای آن، حکومت می تواند از شهروندان انتظار اطاعت و فرمان برداری داشته باشد. مشروعیت با قانون مداری تفاوت دارد، زیرا مشروعیت مبنای قانون است. مبحث دوم: قانون اساسی (چارچوب حقوقی روابط شهروندان و قدرت سیاسی) عوامل افزایش مطالبه قانون اساسی توسط مردم یا خواست قانون اساسی عبارت اند از: دگرگونی رابطه حکومت کنندگان و حکومت شوندگان و حوادث دگرگون کننده مانند انقلاب ها، کودتاها و جنگ های داخلی که به  سقوط رژیم پیشین و استقرار رژیم جدید منجر می شود. مبحث سوم: شهروندان در مقابل قدرت سیاسی شناسایی، تضمین و حمایت از حق ها و آزادی های شهروندی در غرب، سیر تکوینی طولانی از یونان باستان تا قرون وسطا، نوزایش، انقلاب صنعتی، جنگ سرد و فروپاشی بلوک شرق را طی کرده است. مبحث چهارم : سازماندهی قدرت سیاسی بافت قدرت سیاسی در دولت-کشورهای بسیط تفکیک ناپذیر است. قدرت سیاسی فقط توسط دولت مرکزی اعمال می شود. مبحث پنجم: قوای عمومی ناشی از قانون اساسی نخستین قوه ای که در بین قوای سه گانه به لحاظ وضع قانون و منشاء اعمال قوای دیگر مورد توجه است قوه مقننه می باشد. آنچه باید مورد اجرا قرار بگیرد قوه مجریه و در نهایت اجرای عدالت که به عهده قوه قضائیه می باشد.

• مؤلف: محمدرضا ویژه
• انتشارات: سمت