کتاب ژئومور فولوژی شهری - مقیمی

کتاب ژئومورفولوژی شهری به تألیف دکتر ابراهیم مقیمی از انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

امروزه ساختار عملکردی شهرها شامل (طرح، پلان، شبکه راه ها و ماهیت تاریخی شهر) نقش و عملکرد سطح محلی مثل (جهرم)، منطقه ای (مثل تبریز)، ملی (مثل تهران) و جهانی (مثل مکه مکرمه یا نیویورک) بیش از دیگر موارد مورد توجه است. در حالی که چنین نگرشی از شهر ناکافی است. چرا که شهرها زیستگاه های رایج ما هستند و انواع و اقسام فعالیت ها و خدمات و نقش ها را در فضای کالبدی و فیزیکی خود جای می دهند. در نتیجه برای تفکرات شهری امروز جایگاهی برای پایداری درازمدت شهری دیده نمی شود و این چالش بزرگ تفکرات شهرسازی زمانه است. کاربرد و نقش ژئومورفولوژی در اموری چون توسعه شهری پایدار، برنامه ریزی شهری بر پژوهش های زیربنایی مورد نیاز پروژه های شهری آشکار می شود.

ژئومورفولوژی به عنوان یکی از رشته های مهم جغرافیای طبیعی و ژئومورفولوژی شهری به عنوان یکی از گرایش های خاص آن محسوب می شود و هدف نهایی آن بهبود محیط، تعالی افکار و اندیشه ها و رفاه شهروندان است و نقش آن در این زمین از سه دیدگاه درخور توجه است. از یک سو، واحدهای ژئومورفولوژی (جلگه، دشت، کوه) و فرایندهای ژئومورفیک (سیل، زمین لغزه، ریزش های سنگ) در زندگی شهری و فعالیت شهروندان، آثار زیادی برجای می گذارد. از سوی دیگر، شهروندان نیز با فعالیت ها و رفتارهای خود بر این فرایندها تأثیر می گذارند. سوم اینکه هر دو موضوع (شهروندان و فرایندها) به سوی تعادل و پایداری در حرکتند. در این کتاب به موارد مذکور پرداخته شده است، به علاوه به نحوی دقیق روابط بین ژئومورفولوژی و طرح ها و برنامه ریزی های شهری و همچنین نتایج حاصل از این ارتباط و مشکلات موجود بر سر راه آن را مطرح و تحلیل می کند.

فهرست

مقدمه مؤلف فصل اول: دیدگاه ها و سیاستگذاری ها مقدمه ژئومورفولوژی چه ارتباطی با شهر دارد؟ گسترش شهرها تعدد و نظام مندی فرایندها تدوین منظم اطلاعات تصورات و واقعیت ها فضای شهری و تغییرات تنظیم و تصویب قوانین انگیزه های شکل ساز تعامل ژئومورفولوژیست ها و شهر سازان تعامل با مراکز تصمیم گیری اهمیت دادن به حقوق و نظارت مردمی کارهای مهم ژئومورفولوژی کارهای مربوط به مدیریت شهری کار های مربوط به برنامه ریزی کارهای مربوط به عمران شهری اجرای کار خلاصه بعضی طرح ها و بازده آنها و زمان مربوطه کارهای مربوط به طرح های شهری کارهای مربوط به ارزیابی مکان های خانه سازی فصل دوم: الگو، فرایند و ارزیابی مقدمه شناخت الگوها چند اصل اساسی اندازه شهر تغییر اندازه شهر الگوها و فرایندهای فعّال شهرها توصیف الگو دیدگاه ها و الگوها دیدگاه عملکردی دیدگاه هنجاری دیدگاه ژئومورفولوژیکی دیدگاه آشفتگی دیدگاه ارگانیک درک محیط درک مکان بازشناسی الگو زیبابی الگوهای ژئومورفولوژیکی برتری الگوهای طبیعی قضاوت مردمی اثر محیط طبیعی محیط طبیعی مطلوب شهری تناسب محیط شهری فرسایش شهری آبهای زیرزمینی و زمین های شهری استعداد حوضه ای در قلمرو شهری) فصل سوم: الگوهای شهری و فرایندهای ساختمانی و تکتونیکی مقدمه فرایندهای اولیه بزرگ مقیاس توپوگرافی کلی زمین شواهد و مدارک فرایندهای اولیه کوچک مقیاس الگوی شهری در ساختمان های افقی الگوی شهری در ساختمان های تک شیب سنگ های آهکی فصل پنجم: فرایندهای هوازدگی و دامنه ای مقدمه هوازدگی و شهر فرایندهای دامنه ای قلمرو دامنه توسعه شهر روی دامنه تهیه نقشه خطر لغزش در شهر عوامل جامع برای تهیه LHEFC آسیب پذیری ناشی از لغزش در کلان شهر تهران ارزیابی ژئومورفولوژی آن فصل ششم: شهرها و اشکال تراکمی مقدمه وضعیت مهم تراکمی تغییر موقعیّت آبراهه ها اهمیّت اقتصادی رسوب ها شهرها و مخروط افکنه ها شهرهای روی پرشدگی دره ها شهرهای روی دشت سیلابی منطقه بندی زمین های سیلابی شهری (شیوه ارزیابی سازمان ملل روش مستقیم و غیرمستقیم ارزیابی بر اساس اطلاعات خاک شناسی ارزیابی بر اساس دوره های بازگشت ارزیابی بر اساس داده های هوایی و ماهواره ای فصل هفتم : طغیان های شهری و سیلابی شدن سطح شهر: مقدمه سیلابی شدن متفاوت شهرها تغییر بارش شهر توجه به جریان های طغیانی شهر نخ آب ها و گالی ها اهمیت تشخیص فرایندها تفکیک جریان طغیانی در شهر طغیان سطحی در زمین های شهری اشباع از آب پهنه شهری مساعد با جریان های سریع طغیانی و ایجاد سیلاب پهنه های مساعد باتلافی از جریان های بالادست تا جریان های سطحی شهر پیچیدگی عملکرد در مقیاس حوضه زهکشی شهری اثر فعالیت های شهروندی تغیر نفوذپذیری ایجاد حوضه های تلفیقی و تفکیکی ارزیابی ژئومورفولوژیک از تلفیق و تفکیک تعامل تراکم زهکشی تراکم شهر و سیلاب شهری منابع فارسی منابع لاتین فرهنگ و اصطلاحات فهرست جداول فهرست اشکال چکیده لاتین

برشی از متن کتاب

گسترش شهرها در دهه 1870 گسترش زیادی در شهرهای اروپایی - آمریکایی پدید آمد. این پدیده در ایران، از دهه 1340 شروع شد. گسترش شهرها در ابتدا بسیار آرام و کند بود، اندازه شهرها نیز در حدی بود که برای مثال با ده دقیقه قدم زدن، هر شهروندی می توانست وارد زمین ها و فضاهای باز غیرشهری شود. اکنون گسترش شهرها بسیار شتابان شده است. اگر مساحت پهنه شهری تهران طی دهه 1970 را با حال مقایسه کنید، ملاحظه خواهید کرد که بیش از بیست برابر گسترش یافته است. تأثیر دقیق چنین گسترشی بر ساختار ژئومورفولوژی به طور کامل مورد تأیید است. گسترش شهر در مقیاس بزرگ به نوعی هجوم به فضاهای روستایی پیرامون شهر تلقی می شود. مهاجران روستایی با مهاجرت به شهر به توسعه شهر کمک می کنند. شهر نیز با توسعه و گسترش فضایی خود به سمت روستاهای پیرامون حرکت می کند، روستاها را می بلعد و خود را بزرگ می کند. برای نمونه ده ونک یا باغ فیض تهران اکنون در شهر تهران ذوب شده اند. آستانه چنین گسترشی چه قدر است؟ تأثیرات ژئومورفولوژیک آن چیست؟ شهرها چگونه گسترش و توسعه می یابند؟ یکی از عوامل توسعه، افزایش جمعیت شهری و درآمد ملی است. عامل دیگر، الگوی مالکیت بر زمین و نقش زمین داران است. به ویژه در ایران از زمان حکومت قاجار به بعد، زمین داران در دولت نفوذ زیادی داشتند. این موضوع به طور دقیق با گرایش شتابان به سمت شهرنشینی در ایران همراه بوده است و زمین داران سمت و سوی شهر را بر اساس خواست خودشان تغییر می داده اند. بنابراین شهرهای ایران هدایت و گسترش ناخواسته داشتند. وزارت مسکن از زمانی به وجود آمد که احساس شد می تواند در نظام شهر نشینی منبع درآمد خوبی از زمین شهری داشته باشد. فروش زمین با قیمت های دولتی، منطقه ای و آزاد، ناشی از همین تفکیک و دیدگاه است.

تالیف: ابراهیم مقیمی انتشارات: دانشگاه تهران