کتاب چیستی علم - چالمرز

کتاب چیستی علم (درآمدی بر مکاتب علم شناسی فلسفی) نوشته ی آلن اف. چالمرز با  ترجمه ی دکتر سعید زیبا کلام توسط انتشارات سمت چاپ شده است.

هدف از تالیف این کتاب، طرح ساده، روشن و ابتدایی نظرگاه های نوین درباره ماهیت علم است. هنگامی که مولف به دانشجویان دوره کارشناسی فلسفه، یا به دانشمندانی که علاقه مند بودند با نظریه های اخیر علم آشنا شوند، درس فلسفه علم را ارائه می کرد، به طور چشمگیری متوجه شد که نه تنها کتابی مناسب برای مبتدیان وجود ندارد بلکه حتی چند کتاب کوچک هم برا این منظور در اختیار نیست. تنها منبع موجود درباره آراء جدید همان منابع اصلی هستند، بسیاری از این نوع منابع برای افراد مبتدی بسیار مشکلند، و به هر روی به قدری معتقدند که نمی توان آنها را به سهولت در اختیار دانشجو قرار داد. در نیمه اول این کتاب دو تبیین ساده ولی ناقص از علم را که مولف استقراء گرایی و ابطالگرایی نامیده است، توصیف می کند. با اینکه این دو مکتب وجوه اشتراک بسیاری با دیدگاه های قدیمی دارند، امروز بعضی به آن دیدگاه ها همچنان اعتقاد دارند. مقصود مولف این نیست که شرحی تاریخی از دو مسلک استقراء گرایی و ابطالگرایی ارائه دهد، بلکه هدف بیشتر آموزشی است.

این کتاب برای کسانی که خواهان غور جدّی در این حوزه از معرفت باشد جانشین منابع اصلی نخواهد شد، اما امید است نقطه عزیمت سهل الوصول و مفیدی در اختیار نهد که در غیر این صورت وجود نمی داشت.

 

 

فهرست

فصل اول: استقرارگرایی: علم معرفتی ماخوذ از یافته های تجربی تلقی رایج از علم استقرارگرایی سطحی منطق و استدلال قیاسی پیش بینی و تبیین از دیدگاه استقرارگرایان جاذبه استقرارگرایی سطحی فصل دوم: مساله استقراء آیا می توان اصل استقرا را توجیه کرد احتمالات: راهی برای رفع پاره ای از انتقادات پاسخهای ممکن به مساله استقرا فصل سوم: اتکای مشاهدات بر نظریه ها تلقی رایج از مشاهده تجارب بصری توسط تصاویر منقوش بر شبکیه تعیین نمی شوند هدایت مشاهده و آزمایش به وسیله نظریه استقرارگرایی به طور قطعی ابطال نشده است فصل چهارم: ابطالگرایی دقیقه ای منطقی در تایید ابطال گرایی درجه ابطال پذیری وضوح و دقت ابطالگرایی و پیشرفت علم فصل پنجم: ابطالگرایی پیشرفته پیش بینیهای بدیع و رشد علم رد ابطال پذیری مطلق و پذیرش ابطال پذیری نسبی افزایش ابطال پذیری و اصلاحات موضعی مقایسه تایید از نظر استقرار گرایان و ابطالگرایان فصل ششم: محدودیتهای ابطالگرایی اتکای مشاهدات بر نظریه و خطا پذیری ابطالها دفاع نامناسب پاپر پیچیدگی وضعیتهای واقعی آزمونها انقلاب کپرنیکی فصل هفتم: نظریه به مثابه ساختار: 1. برنامه های پژوهشی نظریه ها به مثابه مجموعه های ساختاری روش شناسی درون برنامه پژوهشی مقایسه برنامه های پژوهشی فصل هشتم: نظریه به مثابه ساختار: 2. پارادیم های کوهن نکات مقدماتی پارادیم و علم عادی بحران و انقلاب کارکرد علم عادی و انقلابات فصل نهم: معقول گرایی در مقابل نسبی گرایی معقول گرایی نسبی گرایی لاکاتوش معقول گرا کوهن نسبی گرا گامی در جهت تغییر مفاهیم و چارچوب مناقشه فصل دهم: آفاق گرایی فردگرایی آفاقی گرایی علم به منزله پدیداری اجتماعی فصل یازدهم: تبیینی آفاقی گرایانه از تغییر نظریه ها در فیزیک محدودیتهای آفاقی گرایی لاکاتوش امکانهای آفاقی ملاحظات احتیاطی فصل دوازدهم: معرفت شناسی نظم گرایانه فایرابند هر چیزی امکان پذیر است لاقیاسیت آزادی فردی فصل سیزدهم: واقع گرایی ابزارگرایی و حقیقت ملاحظات مقدماتی ابزارگرایی نظریه تناضر صدق مشکلات تلقی عامیانه از صدق پاپر و تقریب به حقیقت فصل چهاردهم: واقع گرایی غیر واصف ارتباط میان نظریه طرد شده و نظریه جانشین واقع گرایی غیرواصف چشم انداز نسبی گرایی چرا تقبل زحمت

برشی از متن کتاب

جاذبه استقرار گرایی سطحی تبیین استقرارگرایان سطحی از علم واجد قابلیتهایی است. به نظر می رسد که جاذبه آن در این نهفته است که تبیینی منظم از بعضی پندارهای رایج مربوط به ماهیت علم، قدرت تبیین و پیش بینی، عینیت و اطمینان بخشی برتر آن نسبت به اشکال دیگر معرفت عرضه می دارد. عینیت علم در تلقی استقرارگرایان از این واقعیت اخذ می شود که هم مشاهده و هم استدلال استقرائی خود عینی هستند. صدق گزاره های مشاهدتی را هر مشاهده گری می تواند با به کارگیری حاسّه های معمولی خود اثبات کند. هیچ عنصر شخصی و انفسی نباید اجازه دخالت پیدا کند. اعتبار گزاره های مشاهدتی که به نحو صحیحی به دست آیند بستگی به سلیقه، عقیده، امید و انتظارات مشاهده گر نخواهد داشت. همین مطلب درباره استدلال استقرائی که به واسطه آن معرفت علمی از گزاره های مشاهدتی اخذ می شود نیز صدق می کند. استقرا یا به شروط تصریح شده وفا می کند یا نمی کند، لیکن وفای به این شروط بستگی به عقیده شخصی کسی ندارد. اطمینان بخشی علم از مدعای استقرارگرایان درباره مشاهده و استقرا نتیجه می شود. گزاره های مشاهدتی که اساس علم را می سازند استوار و اعتماد آمیز هستند زیرا صدقشان را می توان با بکارگیری مستقیم حاسّه ها اثبات کرد.

نویسنده

آلن چارمز در سال 1939 در شهر بریستول انگلستان متولد شد و در سال 1961 در رشته فیزیک فارغ التحصیل شد. وی پس از گذراندن دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه منچستر، دو سال به تدریس فیزیک و تاریخ علم مشغول شد و سپس به تحصیل در دوره دکتری رشته فاسفه علم در دانشگاه لندن پرداخت و درسال 1971 فارغ التحصیل شد. چالمرز علاوه بر این کتاب، بیش از چهل مقاله تحقیقاتی در مجلات تخصصی بین المللی انتشار داده است. کتاب دیگر وی، "چگونگی ساختن علم" در سال 1990 منتشر شده است.

• درآمــدی بر مکــاتب علــم شناســی فلسفــی
• نویسنده: آلن اف. چالمرز
• مترجم: دکتر سعید زیباکلام
• انتشارات: سمت