کتاب پله پله تا ملاقات خدا - عبدالحسین زرین کوب

معرفی پله پله تا ملاقات خدا

کتاب پله پله تا ملاقات خدا، به نویسندگی عبدالحسین زرین کوب در انتشارات علمی به چاپ رسیده است.

در این کتاب درباره مولوی، این شاعر ایرانی اهل بلخ، می خوانیم. دکتر زرین کوب از بزرگان ادب فارسی و از اساتید مشهور دانشگاه تهران است. با این حال کتاب پله پله تا ملاقات خدا را تا حد امکان به زبانی ساده و غیر فنی نوشته است و کوشیده شیوا و روان باشد تا برای عموم خوانندگان و مخاطبان قابل استفاده باشد. به همین جهت منبع و مرجع مطالب یادشده را در پایان کتاب آورده است تا روانی متن حفظ شود و در ضمن خوانندگان اهل علم نیز بتوانند از آن مراجع استفاده کنند. نثر زرین کوب، بسیار ادیبانه و زیباست. به علاوه، اسم کتاب نیز برگرفته از بخشی از شعر مولانا است. حسن انتخاب نام این کتاب به این علت است که کتاب از دوران کودکی مولوی شروع شده و پله پله تمام دوران زندگی، سلوک عرفانی و عروج معنوی او را باز می گوید و به همین علت زرین کوب چنین اسمی را برگزیده است. در واقع مسیر این سلوک هم از انقطاع از دنیا شروع و تا مرتبه فنا که رهایی از خودی و انقطاع از کل ما سوا است، ادامه می یابد. از ویژگی های خاص این کتاب، حالت داستانی آن است. یعنی حالت داستانی در عین حفظ تحقیق و مستند بودن اثر دیده می‌شود. تحلیل‌های تاریخی به دقت آورده شده، به گونه ای که بسیاری از صفات مولانا و عصر او از طریق همین تحلیل ها به خواننده معرفی می‌شوند. تصویر دقیقی از آداب و فرهنگ مردم آن زمان در کتاب ارائه شده است.

فهرست

• مقدمه
• بهاءولد و خداوندگار
• هجرت یا فرار
• لالای پیر در قونیه
• طلوع شمس
• غیبت بی بازگشت
• رقص در بازار
• حسام الدین و قصه مثنوی
• عبور به ماوراء شعر
• از مقامات تبتل تا فنا
• سالهای پایان
• یادداشت‌ ها و کتابنامه

برشی از متن کتاب

مولانا خود سلسله ای خاص، مثل سلسله معروف به کبرویه یا سهروردیه و قادریه، که در آن ایام خانقاه ها و شیوخ و آداب و ترتیب خاص در اکثر بلاد پدید آورده بودند به وجود نیاورد. مریدان و اصحاب او دوستان و ستایشگرانش بودند که از دوره اشتغال به وعظ و درس در پیرامون او مانده بودند. کسانی که بعدها مولویان خوانده شدند مریدان خلفا و تربیت یافتگان اخلاف او بودند که به پیروی از رسوم اهل عصر، آداب و ترتیب مجالس سماع او را همراه با تعلیم و قرائت مثنوی و غزلیات او به صورت یک طریقت خاص در آوردند و از آن جمله چیزی نظیر سلسله‌های صوفیه به وجود آمد که خود مولانا به هیچ وجه طالب ایجاد آن نبود. چرا که او، مثل شمس تبریز، به آداب اهل خانقاه و رسوم چله نشینان، با آنکه حتی سید برهان هم آن را متضمن تهذیب و تزکیه سالک می دانست، اعتقادی نداشته و اگر گه گاه در این باب با طالبان مخالفتی اظهار نمی‌کرد این تقریر مبنی بر اعتقاد به فایده و ضرورت آن نبود. بیشتر سلوک متوحدانه را توصیه می‌کرد. احوال مشایخ گذشته و حکمت های منقول از آنها را برای سالکان راه سرمشق عملی و مایه اعتماد در طی منازل سلوک تلقی می‌کرد. یاران را به التزام شریعت، به التزام جوع و فقر، و به اجتناب از هرگونه تظاهری که اخلاص عمل را مشوب سازد الزام می‌نمود. صبغه یی از فکر اهل ملامت، و جلوه ای از طریقه اهل فتوت همه جا در طریقه او به چشم می‌خورد. تربیت صوفیانه از مریدان، سالکان بی ادعا و طالبان راستین راه خدا به وجود می آورد. آنها را به تسامح و تواضع که مقدمه کسر نفس و مرگ قبل از مرگ بود می خواند. خدمت محتاجان، شفاعت مجرمان و سعی در تربیت و تهذیب کسانی که تغافل جامعه آنها را از تربیت و کمال محروم داشته بود در تصوف او مفهوم فتوت را به مرتبه عالی می‌رساند - شمس و حسام الدین هر دو به یکسان در این تصوف نمونه کامل محسوب می شدند. سلوک مولانا طریقت را از شریعت جدا نمی ساخت، بدون التزام شریعت نیل به حقیقت را که هدف سلوک است ممکن نمی شمرد. در عین حال وی شریعت را همچون شمع می دانست که راه پر پیچ و خم و تاریک و باریک طریقت را جز به نور آن نمی توان طی کرد، اما اگر انسان قدم در این راه نمی نهاد و به طی کردنش نمی‌پرداخت مجرد تحصیل شمع برایش موجب نیل به مقصد نمی شد. مقصد نیز حقیقت بود، و وقتی نیل بدان حاصل می آمد طریق و شمع هردو ضرورت خود را از دست می‌دادند. شریعت به اعتقاد وی علم بود، طریقت عمل بود، اما حقیقت جز وصول الی الله که متضمن لقای رب است نبود. و چون آدمی از این حیات، حیات جسمانی که شریعت به آن ناظر بود می مرد، و مرگ پیش از مرگ او را حیات دیگر می بخشید آنگاه به قول مولانا در مثنوی، " شریعت و طریقت از او منقطع می‌شد و حقیقت می ماند" و پیداست که این در سیر الی الله حاصل نمی‌شد، در سیر فی الله که مرتبه بقای بعد از فناست تحقق می‌توانست یافت.

نویسنده

دکتر عبدالحسین زرین کوب، ادیب، مورخ، اسلام شناس، ایران شناس، محقق و نویسنده بزرگ معاصر در سال 1301 به دنیا آمد و پس از سال‌ها فعالیت علمی در سال 1378 چشم از جهان فروبست. او صاحب آثار متعددی است از جمله: با کاروان حله، شعر بی دروغ، شعر بی نقاب، سیری در شعر فارسی، دو قرن سکوت، تاریخ ایران بعد از اسلام، تاریخ مردم ایران و ... می‌باشد.

• درباره زندگی، اندیشه و سلوک مولانا جلال الدین رومی
• نویسنده: عبدالحسین زرین کوب
• انتشارات: علمی