کتاب نکته های ویرایش - صلح جو

کتاب نکته های ویرایش نوشته ی علی صلح جو توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

در ساخته شدن و به چاپ رسیدن یک کتاب موارد گوناگونی دخیل هستند، بدون شک هم ناشر و هم ویراستار در این امر نقش دارند، اما میزان این نقش در ایران و کشورهای غربی متفاوت است. در کشورهای غربی ویراستار نقش بسیار مهم و در مواردی تعیین کننده دارد متاسفانه این وضع در ایران فرق دارد و برای بالا رفتن کیفیت کتاب ها لازم است از ویراستاران استقبال شود. این موضوع دو فایده آشکار دارد: از مسئولیت ناشر می کاهد و به مسئولیت ویراستار می افزاید، اضافه شدن مسئولیت ویراستار به معنی قدرتمندتر شدن اوست. در چنین نظامی نویسنده هیچ کاری با ناشر ندارد؛ اگر ویراستار راضی باشد کار تمام است. یکی از نکاتی که بهاء الدین خرمشاهی نویسنده، مترجم،فرهنگ نویس و ... معاصر به آن اشاره دارد نترسیدن از سهوهای زبانی در نوشتن و آزاد و رها نوشتن است زیرا این کار را باید به ویراستاران واگذار کرد که وظیفه شان نه لذت بردن از متن بلکه خواندن آن و یافتن اشتباهات است.

بنابر آنچه گفته شد ویرایش متن و ویراستاری صحیح و خوب لازمه ی یک اثر با کیفیت است. کتاب «نکته های ویرایش» تا حدودی برای کمک به عمل ویرایش کردن نگاشته شده است. اثر حاضر که ویراست دوم می باشد با تغییراتی نسبت به ویراست اول تدوین شده است از جمله: تنظیم بخش ها با توجه به موضوع نه ترتیب الفبا، حذف برخی مدخل ها و اضافه کردن مدخل های جدید، اصلاح و بازنگری بعضی از مدخل های قبلی. ساختار این کتاب بر اساس جمع شدن یادداشت ها و قرار گرفتن آن ها کنار یکدیگر شکل گرفته. خود یادداشت ها نیز هر گاه نکته یا مسئله ای ضمن کار پیدا شده نوشته شده اند. کتاب حاضر تمامیت و انسجام کتابی آموزشی را ندارد اما از طرف دیگر، حاوی نکاتی است که در هیچ یک از آثار ویرایش نمی توان یافت.

فهرست

1 – کلیات 2 – رسم الخط 3 – واژه 4 – نحو 5 – موقعیت خواننده در برابر متن 6 – متن 7 – گفتمان 8 – پاراگراف 9 – پانوشت 10 – سبک 11 – مرجع 12 – کوته نوشت 13 – فرهنگ لغت 14 – ضبط اعلام 15 – رقم نویسی 16 – را 17 – نشانه گذاری 18 – سخن ربایی 19 – درباره نمایه 20 – ویرایش، ما و دیگران

برشی از متن کتاب

هر نوشته ای را نمی توان متن دانست. ممکن است چند جمله کاملا دنبال هم بچینیم و از آن قطعه ای بسازیم، اما این عبارت ها و جمله ها لزوما متن نخواهند ساخت. قطعه ای که شرایط متن بودن را نداشته باشد به آسانی درک نمی شود و تأثیر لازم را به جا نمی گذارد. بل گرایس اصلی دارد به نام «اصل همکاری» که در آن می گوید هر قطعه کلامی، برای رسیدن به تفهیم و تفهم آرمانی، باید چهار شرط داشته باشد: کمیت، کیفیت، ربط و شیوه. هر یک از این چهار اصل نقش مشخصی در ساخت متن دارند و اشکال یا نارسایی در هر یک از آنها متن را از متنیت ساقط می کند. اصل کمیت می گوید در توصیف موضوع نباید کم گذاشت یا زیادتر از حد لازم گفت. اگر کسی در ساعت دو و سی دقیقه و سی ثانیه بعد از ظهر در خیابان از ما بپرسد «ببخشید، ساعت چند است و ما در پاسخ بگوییم «خواهش می کنم، ساعت دو و سی دقیقه و سی ثانیه بعد از ظهر است» پاسخ مناسبی نداده ایم. در این پاسخ دوازده کلمه آمده است که ده تای آن زائد است؛ زائد در حد مخل نه زائدی که صرفا بی خاصیت باشد. پاسخ درست و مناسب پرسش مذکور عبارت زیر است: «دو و نیم.» کسی که سؤال می کند در موقعیتی است که «ببخشید» گفتن او موجه است، زیرا تا حدی برای طرف مقابل ایجاد مزاحمت می کند، اما کسی که می خواهد پاسخ دهد لزومی به گفتن «خواهش می کنم» ندارد. عرف پاسخگویی به پرسش درباره ساعت نیز می گوید که سی ثانیه کم و زیاد بودن وقت برای کسی که در خیابان از ما وقت می پرسد اهمیتی ندارد.

نویسنده: علی صلح جو انتشارات: مرکز