کتاب نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایران

کتاب نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایران نوشته ی آرتور کریستین سن و ترجمه ی ژاله آموزگار و احمد تفضلی توسط نشر چشمه به چاپ رسیده است.

این اثر که اکنون به چاپ دوم رسیده است در واقع دو جلد کتاب است که در یک مجموعه منتشر شده است جلد اول این کتاب در سال 1917 منتشر شد که شامل سه بخش بود، بخش اول و دوم مربوط به گیومرث نمونه ی انسان نخستین و مشی و مشیانه که اولین جفت بشر هستند و فرزندانشان است بخش سوم نیز به افسانه های مربوط به هوشنگ و تهمورث برمی گردد جلد دوم در سال 1934 منتشر شده که به اسطوره های جم و جمشید پرداخته است نویسنده اول روایت های مربوط به هر شخصیت را با استفاده از متون اوستایی، پهلوی، عربی و فارسی مورد بررسی قرار می دهد و بعد از طبقه بندی آن ها هریک را مورد بررسی قرار می دهد با توجه به ذخیره ی دانش بسیار کریستین سن درباره ی اسطوره های هند و اروپایی و سامی، می توان اطلاعات بسیاری در زمینه ی اسطوره شناسی تطبیقی از این متون بدست آورد مترجمین نیز با دقت بسیار هر نکته ای را که درباره ی متون مورد نظر به ذهنشان رسیده است، با استفاده از واقعیت های مستدل در حاشیه اضافه کرده اند در مجموع می توان این کتاب را یکی از مآخذ معتبر در زمینه ی اسطوره شناسی ایران به حساب آورد.

برشی از متن کتاب

تکمله جشن سده و دیگر جشنهای مربوط به آتش ایرانیان جشن سده (سدگ صورت پهلوی کلمه است) که بنا به روایت فردوسی اصل آن به ماجرای هوشنگ با اژدها برمی گردد، غروب و شام دهم بهمن برگزار می شد که بنا بر محاسبه ی معمولی با 24 ژانویه تقویم گریگوری مطابقت دارد بیرونی می گوید که در شب جشن سده ایرانیان «بخور می کردند، برای اینکه بدی را دور کنند، به طوری که رسمی از شاهان شده است که در این شب جشن آتش روشن کنند و شعله برپا سازند، حیوانات وحشی را در آتش برانند و پرندگان را در میان شعله ها به پرواز درآورند، و دور آتش بنوشند و تفریح کنند» این نویسنده ی نیک سرشت می افزاید:«باشد که خدا از همه ی کسانی که از وارد آوردن درد بر دیگر موجوداتی که احساس دارند و آزادی به کسی نمی رسانند، لذت می برند، انتقام بگیرد» سپس بیرونی ادامه می دهد: پس از این که کبیسه از ماه های ایرانیان حذف شد، ایرانیان امیدوار بودند که در آن هنگام [=سده] سرما قطع شود یا هوا ملایمتر گردد، زیرا آنان آغاز زمستان را از پنجم آبان حساب می کردند، به طوری که پایان آن دهم بهمن می شد مردم ده کرج شامگاه این روز را به علت سرمای آن، شب گزنه (=گزنه) می نامیدند سپس مولف افسانه ای محلی از دماوند را نقل می کند که شرحی از منشا آتش های شب سده را دربردارد، و با آنچه در افسانه ی فردوسی آمده، متفاوت می باشد: بیوراسپ ستمگر (=ضحاک) توسط دو مار که از دو شانه ی او روییده بودند، مورد آزار قرار گرفت، و دستور داد که هر روز دو مغز انسان برای غذای مارهای تهیه کنند

فهرست

• پیشگفتار چاپ دوم
• پیشگفتار مترجمان
• سخنی کوتاه درباره ی ترجمه ی جلد دوم
• چکیده ی مطالب دو مجلد
• گیومرث، مشی و مشیانه
• تذکرات مقدماتی
• افسانه های باستانی مربوط به گیومرث و نمونه ی گاو، مشی و مشیانه در منابع اوستایی، پهلوی و فارسی
• غول نخستین و نخستین نمونه ی انسان
• اسطوره ی تکوین جهان و تکوین انسان به تاویل زردشتی
• افسانه ی گیومرث و مشی و مشیانه در خداینامه و در ادبیات دوره ی اسلامی
• تمکله: بازمانده هایی از افسانه ی گیومرث و نمونه ی گاو در افسانه های تکوین آیین مهر و مانی
• دوران میان گیومرث و هوشنگ
• پدران نژادهای انسان
• گاهشماری نخستین هزاره
• هوشنگ و تهمورث
• سنت اوستایی و منشا آن
• هوشنگ در ادبیات پهلوی و در آثار مولفان اسلامی
• تکمله: جشن سده و دیگر جشن های مربوط به آتش ایرانیان
• تهمورث در سنت مزدیسنی و در آثار نویسندگان اسلامی
• اضافات و اصلاحات
• جلدو دوم
• پیشگفتار
• یمه-یمه-جم
• منابع هندی، اوستایی و پهلوی
• منابع هندی منابع اوستایی
• منابع پهلوی
• ریشه ها و تحول افسانه ی یمه/جم در هند و ایران تا پایان دوران زردشتی
• منابع پارسی متاخرتر
• نسب نامه ی جم در سنت قدیم
• جم در خداینامه و روایات دوران اسلامی
• منابع قدیم اسلامی
• نسب نامه ی جم در خداینامه
• روایت خداینامه و منابع قدیمی عربی و فارسی
• منابع متاخرتر از قرن سیزدهم
• منابع متاخرتر از قرن سیزدهم
• جم در روایات عامه و در شعر پارسی
• جام سحر آمیز
• تکمله
• نوروز
• اضافات و اصلاحات
• منو
• بازمانده هایی از افسانه های منو در جهان افسانه ای ایران
• یادداشت هایی از مترجمان
• فهرست راهنما

نویسنده

احمد تفضلی در سال 1316 به دنیا آمد و در 1375 به قتل رسید او زبانشناس و پژوهشگر برجسته ی زبان پهلوی بود شناخت اساطیر ایران، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام و اسطوره ی زندگی زردشت از جمله آثار او هستند ژاله آموزگار نیز در سال 1318 به دنیا آمد او نیز نویسنده و مترجم برجسته ی ایرانی است تاریخ اساطیری ایران از جمله آثار وی هستند.

نویسنده: آرتور کریستین سن ترجمه : ژاله آموزگار - احمد تفضلی انتشارات: چشمه