کتاب معانی و بیان - علوی مقدم

کتاب معانی و بیان تالیف دکتر محمد علوی مقدم و دکتر رضا اشرف زاده می باشد که توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

کتاب "معانی و بیان" طبق آخرین سر فصل های ارائه شده ی وزارت علوم و تحقیقات نگاشته شده و در 4 فصل مجزا به کمک دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی آمده است که عبارتند از: 1- در مقدمات علوم بلاغی 2- فصاحت و بلاغت 3- علم معانی 4- علم بیان

در فصل اول علوم بلاغی و فواید آن را با ارائه مثال های متعدد به صورت جامع و با زبانی روان آموزش می دهد و سپس در فصل دوم فصاحت کلمه، کلام و متکلم و همچنین بلاغت کلام و متکلم را شرح می دهد.

در فصل سوم اسناد خبری (اعم از: خبر، مسندالیه، مسند، اسناد و فایده خبر) را شرح می دهد.

و نهایتاً در فصل چهارم به تشبیه و ارکان آن (انواع تشبیه از جهت وجود یا عدم ادات تشبیه، انواع تشبیه به اعتبار وجه شبه، تشبیه تمثیل، تشبیه به اعتبار حسی، عقلی و تخیلی بودن وجه شبه و غیره)، استعاره (ارکان و پایه های استعاره، انواع آن، مصرحه، تصریحیه، مرشحه، مکنیه، اصلیه، بعید و غیره)، مجاز (مجاز مرسل با علاقه حال و محل یا ظرف و مظروف، با علاقه کلیت و جزئیت، با علاقه سبب و مسبب، با علاقه آلیت، ‌با علاقه قوم و خویشی و...) و کنایه (انواع قریب، بعید، تلویح، رمز، تعریض و غیره) می پردازد.

 

فهرست

1‐در مقدمات علوم بلاغی 2-فصاحت و بلاغت 3- علم معانی 4- علم بیان

برشی از متن کتاب

فصل سوم:  علم معانی 4)انشاء انواع انشاء طلبی عبارت است از: امر، نهی، استفهام، ندا، تمنّی و ترجّی. د) ندا: در لغت به معنی فراخواندن است و در اصطلاح آن است که کسی را بخوانند و توجّه او را به سوی خویش جلب نمایند. البّته ندا مخصوص انسان است و وقتی که غیر انسان مورد ندا قرار می گیرد، در حقیقت نوعی شخصیّت دادن به آن است (تشخیص) که دارای ارزشی بلاغی و ادبی است. به هر روی، گاه مقاصد و اغراض خاصی در ندا دیده می شود که برخی از آن ها عبارت اند از: 1‐اغراء برانگیختن به امری است به وسیله ندا: ای عاشقان ای عاشقان، آمد گه وصل و لقا    از آسمان آمد ندا کای ماهرویان، الصّلا (مولانا) سعدیا دور نیکنامی رفت   نوبت عاشقی است یک چندی  (سعدی) ای گدایان خرابات! خدا یارشماست    چشم اِنعام مدارید ز اَنعامی چند  (حافظ) 2‐تحسّر و و توجّع گاهی ندا وسیله بیان حسرت ها و درد ها و اظهار دلتنگی است: دیدی ای دل! که غم یار، دگربار چه کرد؟    چون بشد دلبر و با یار وفادار چه کرد؟  (حافظ) ای نسیم سحر! آرامگه یار کجاست؟   منزل آن بت عاشق کش عیّار کجاست؟  (حافظ) کوسِ رحلت بکوفت دستِ اجل    ای دوچشمم! وداع سربکنید ای کف و دست و ساعد و بازو!    همه تودیع یکدگر بکنید   (سعدی) 3‐تذکر و یادآوری های ای دل عبرت بین! از دیده عبر کن هان    ایوان مداین را آیینه عبرت دان (خاقانی) ای که گویی که بندگی چه بود   بندگی جز فکندگی چه بود؟   (سنایی) ای قوم به حج رفته! کجایید کجایید؟   معشوق همین جاست، بیایید بیایید  (مولانا) 4‐استغاثه و فریاد خواهی ای پادشه خوبان! داد از غم تنهایی    دل بی تو به جان آمد، وقت است که باز آیی  (حافظ) دل می رود ز دستم، صاحبدلان! خدا را    دردا! که راز پنهان خواهد شد آشکارا   (حافظ) ای پادشاه حُسن! خدارا، بسوختیم    آخر دمی بپرس که مارا چه حاجت است   (حافظ) ای مسلمانان! فغان از دور چرخ چنبری   وز نفاق تیر و قصدِ ماه و سیر مشتری  (انوری) یا؛ الهی! بر این رنج که از بهرِ تو می دارند، محرومشان مگردان، و از این دو لتشان بی نصیب مکن! یا؛ من نمی دانم که از این (من) هاکدامم؟ ای الله! یکی (منم) را معیّن کن تا اِسنادِ فریاد، به وی کنم. 5‐تعجب و شگفتی چشم بدت دور، ای بدیع شمایل!    ماه من و شمع جمع و میر قبایل  (سعدی) سعدیا! چندان که خواهی گفت وصف روی یار    حُسنِ گل بیش از قیاس بلبل بسیار گوست  (سعدی) ای چشم خرد حیران! در منظر مطبوعت   وی دست هوس کوتاه، از دامن ادراکت یا: ای سبحان الله! دوران بی خبر و نزدیکان بی بصر، دور   (گلستان سعدی) 6‐تعظیم ای رخت چون خُلد و لعلت سلسبیل     سلسبیلت جان و دل کرده سبیل (حافظ) ای روه ماه منظر تو، نوبهار حسن     خال و خط تو مرکز حُسن و مدار حسن (حافظ) 7‐تحقیر و خوارداشت ناصبی! ای خر! سوی نار سقر      چند روی بر اثر سامری  (ناصر خسرو) ای درونت برهنه از تقوی!          کز برون جامه ریا داری  (سعدی) ای گرگ نگفتمت که روزی       ناگه به سر افتدت پلنگی (سعدی)  

مولف: دکتر محمد علوی مقدم - دکتر رضا اشرف زاده انتشارات: سمت