کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (دو جلدی)

کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (2 جلدی) اثر ریمون بودن و ترجمه ی باقر پرهام توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

مقاله هایی درباره ی برخی از جامعه شناسان کلاسیک، مانند آدام اسمیت، ماکس شلر، گابریل تارد، توکویل، دورکیم، ماکس وبر، زیمل، پارتو، لازارسفلد. هدف هیچ یک از این متون معرفی کل آثار جامعه شناسان مورد بحث در این مجموعه نیست؛ در هر یک از این مقاله ها، برعکس، جنبه ای خاص یا موضوع معینی از آثار این جامعه شناسان مطرح شده است و کوشیده شده اهمیت کنونی آن برای علوم اجتماعی نشان داده شود. آثار این متفکران نه به عنوان آفرینندگان یک دستگاه یا آیین فکری یا بینش کلی از جامعه، بلکه به عنوان تلاش هایی برای تبیین برخی پدیده های پرسش انگیز اجتماعی در نظر گرفته شده است.  از پیشاهنگان جامعه شناسی تا جامعه شناسان کلاسیک به شکل گرفتن گرایشی [تازه] برمی خوریم: گرایش به دست کشیدن از تلقی ویژه ای از علوم اجتماعی که می توان آن را تلقی «سیتماتیک» یا «دستگاه ساز» نامید. اگوست کنت، کارل مارکی، یا هربرت سپنسر، «سیستم» ها یا «دستگاه» هایی عرضه کرده اند، همچون نظریه های وسیع فراگیرنده، که قرار است اناع پدیده های گوناگون را به یک ضرب تبیین کنند. این چشم انداز « سیستماتیک» در نزد کسانی که، با وجود تردیدهایی جزیی در باب چگونگی فهرستی که باید دربرگیرنده نام بزرگان جامعه شناسی باشد، معمولا جامعه شناسان کلاسیک نامیده می شوند، دیگر دیده نمی شود.

فهرست

 جلد اول قدرت اجتماعی: نواخت هایی چند در مایه ای توکویلی اخلاق پروتستانی ماکس وبر: جمع بندی بحث های انجام شده در این زمینه دورکیم و وبر: همگرایی در روش یک صد سال پس از نگارش قواعد، آیا این کتاب هنوز باید خوانده شود؟ مشکل های فلسفه تاریخ در آثار زیمل: تبیین در علوم اجتماعی پدیده ایده ئولوژی: در حاشیه قرائتی از نوشته های پارتو «تحلیل تجربی کنش» به سبک لازارسفلد و مقایسه آن با سنت جامعه شناسی ادراکی وبر ضمیمه                                                                                                                                                                                         جلد دوم مقدمه همگرایی های موجود در بین جامعه شناسان کلاسیک منابع مقدمه آدام اسمت: «ناظر بی طرف» و کنشگر هوادار امیل دورکیم: تبیین باورهای دینی گئورگ زیمل: عوامل اجتماعی شناسایی ویلفرد و پارتو: عقلانیت و ناعقلانیت باورها ماکس وبر: «عقلانیت ارزش شناختی» و عقلانی کردن حیات اخلاقی گابریل تارد: پیوند خرد – کلان ماکس شلر: مقید بودن ارزش ها به شرایط مشخص و عامیت ارزش ها تاریخ علوم اجتماعی را چه گونه باید نوشت؟

برشی از متن کتاب

ماکس وبر: «عقلانیت ارزش شناختی» و عقلانی کردن حیات اخلاقی مفهوم کلی «عقلانیت ارزش شناختی»، بویژه در نخستین صفحات کتاب اقتصاد و جامعه، نوشته ی مارکس وبر، دیده می شود، یعنی در جایی که مولف کتاب می خواهد تقسیم بندی مشهور خودش از انواع کنش ها را، که به نظر او عبارتند از کنش عقلانی ابزاری [معظوف به هدف]، کنش عقلانی ارزش شناختی [معطوف به ارزش]، کنش عاطفی، و کنش سنتی، ارائه دهد. بحث دوباره از این مفهوم، امروزه به سه دلیل اهمیت دارد: این مفهوم اغلب به درستی درک نشده؛ مفهومی است که از نظر تبیین باورهای جمعی هنجاری اهمیت بنیادی دارد و، حتی از این بالاتر، بر اساس آن می توان طرحی از یک نظریه کلی درباره باورهای هنجاری ترسیم کرد که شاید تنها نظریه ای است که می تواند مدعی کلیت نگری باشد؛ سرانجام این که، این مفهوم کلیدی است برای گشودن دشواری بحث بسیار حادی که امروزه شاهدیم میان فیلسوفان، جامعه شناسان و انسان شناسان، در اروپا و امریکا، بر سر چه گونگی تبیین باورهای هنجاری جریان دارد. مفهومی درست درک نشده و مهم اغلب در تعریف این مفهوم به گفتن این مطلب بسنده کرده اند که در مفهوم کلی عقلانیت ارزش شناختی با فکر سازگاری کنش با ارزش ها روبه رو هستیم:" کنشی را از لحاظ ارزشی عقلانی می گویند که با ارزش های پذیرفته کنشگر سازگار باشد. و این که خود ارزش ها چیستند، گویی عقیده بر این است که کنشگر اجتماعی به این ارزش ها دلبسته است و دلبستگی یا پروش وی بدان ها هم امری به کلی تبیین ناپذیر است. چنین تعبیری به طور مرتب در نزد مفسران اندیشه وبر دیده می شود. بنیان این تعبیر بویژه در مطالبی نهفته است که وبر در نوشته خود با عنوان دانشمند و مرد سیاست (یا شغل علم) [و شغل سیاست] که کنفرانسی بود که وی در 1919 ایراد کرده آورده «چند خدایی ارزش»، گویی از نوعی نطریه تصمیم گرایانه در باب ارزش ها دفاع م کند که معتقد است گروش به ارزش های امری است [کاملا غیر منطقی] به سرشت خود فاقد هرگونه دلیل [عقلانی] . و اگر می بنیم که وبر، به گونه ای مکرر، میان ارزش ها و کنش ها معادله ای برقرار کرده و آن را «عقلانی» نامیده است، بنا به این تعبیر ظاهرا باید گفت از سر نابه جایی یا سهل انگاری بوده است.

نویسنده: ریمون بودن مترجم: باقر پرهام انتشارات: مرکز