کتاب مسالک المحسنین

کتاب مسالک المحسنین اثر عبدالرحیم بن ابوطالب طالبوف توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است.

"مسالک المحسنین" کتابی جذاب و خواندنی است که از سفرنامه ای خیالی به قله ی دماوند روایت می کند. شخصیت اصلی داستان که راوی آن نیز هست، "محسن بن عبدالله" نام دارد. او و گروهی متشکل از دو مهندس به نام های "مصطفی" و "حسین"، یک پزشک با نام "احمد" و هم چنین "محمد" که معلم شیمی می باشد، از طرف "اداره ی جغرافیای موهومی مظفری" جهت جمع آوری اطلاعات جغرافیایی، ماموریت می یابند که به قله ی دماوند بروند؛ در این میان محسن بن عبدالله به عنوان سرپرست گروه انتخاب شده و مابقی کارها بین سایر افراد تقسیم می گردد و بنا می شود که هر کس در حد توان، با خود آذوقه ای را به همراه آورد. بر خلاف آن چه که خواننده تصور می کند، نویسنده در حین سفر شخصیت های داستان، به هیچ وجه از شرایط جغرافیایی و محیط اطراف سخن نمی گوید بلکه از شرایط اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، بهداشت و بسیاری موارد دیگر عصر خویش انتقاد کرده و آن ها را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. وی مواردی از قبیل جهل، بی خبری، خرافات و تعصبات بی مورد مردم زمانه ی خود را مایه ی تاسف دانسته و به شدت آن ها را سرکوب می کند. به طور کلی می توان گفت، خواننده با مطالعه ی اثر ارزشمند حاضر، آیینه ای تمام نما از تاریخ ایران یک قرن پیش را در برابر دیدگان خود نظاره نموده و از آن آگاهی می یابد. مولف چنان هنرمندانه به شرح و توصیف مسائل می پردازد که به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار کرده و او را مجذوب قصه ی خویش می کند.

فهرست

مقدمه ی ناشر بر ویراست جدید مقدمه ای بر کتاب مسالک المحسنین درباره ی نویسنده ی کتاب درباره ی کتاب مقدمه قسمت اول قسمت ثانوی قسمت ثالث لوح اول لوح دوم لوح سوم لوح چهارم لوح پنجم لوح ششم لوح هفتم لوح هشتم قسمت رابع قسمت خامس

برشی از متن کتاب

قسمت اول «غوغای دم بازار – تطیر آقا مصطفی – تعرفی باغ بهادر – الملک – محاجه ی یرفقا در سر اقتدار دول اروپا – بیان معنی تقدیر.» دوشنبه ی 14 ذیقعده ی 1320 ه.ق هیئتی به ریاست بنده ی راقم محسن بن عبدالله، متشکل از دو نفر مهندس مصطفی و حسین، یک نفر طبیب احمد، و یک نفر معلم شیمی محمد، از اداره ی جغرافیای موهومی مظفری مامور شدیم که به قله ی کوه دماوند صعود نماییم؛ معدن یخ طرف شمال او را ملاحظه بکنیم، ارتفاع قله را مقیاس و سایر معلومات و مکاشفات را با خریطه ی معابر خویش به اداره تقدیم نماییم. و این ماموریت را در سه ماه به ختام آوریم. رفقای سفر جمع شدیم. قرار شد که به تعویق نیندازیم. فردا پیاده، بی نوکر و دواب رهسپار طریقه ی صواب بشویم. برای زاد راه، هر کس هر چه دارد، او را با خود بردارد. احمد از مغازه ی پدرش قند و چایی، محمد از باغچه ی خودشان سبزیجات و زردآلو، من از آسیاب چند تا مرغ فربه پخته و نان خشک، حسین اسباب مهندسی و پنیر و کره. مصطفی چون از همه ی ما قوی البنیه است، قبول نمود همه ی آن ها را به کول گیرد و تا دروازه ی آسمان، یعنی به قله ی کوه ببرد. حسین به من گفت چه خوب بخش کردی. از این ملاحظه ی دقیقه ی شما مشعوفم و یاد می دارم. از هر کس هر چه داشت او را خواستی که در ایفای او رنجه نشود و منفعل نگردد. این شیوه ی ممدوحه ی شما را از مجالس شورا به ترتیب معلمین و درجات مکاتب و لباس متعلمین یاد دارم. چقدر ایستادگی کردید و از پیش بردید. گفتم ارائه ی شرع ما بر این است. تکالیف خدا بر بندگان به اندازه ی وسع طاقت نفوس ایشان است. بدیهی است روغن را باید از شیر خواست. فیاض عالم پرتوی آفتاب است نه مهتاب. از معلم بی سواد منتظر تحصیل و تربیت اطفال بودن، از آهنگر ساعت سازی خواستن است. از طفلی که پدرش قوت یومیه را با زحمت تحصیل می کند ماهوت رسم مکتبی را خواستن بی شعوری است. بعد از این که علم سیسوالیسم (علم اصلاح حالت فقرا و رفاهیت محتاجین) منتشر گشت، و مردم فهمیدند که تکالیف نفوس باید درخور استطاعت و استعداد آن ها باشد، کارهای عالم صورت دیگر گرفت؛ مخاطرات و محظورات از میان برخاست. در اعمال و اقوال معنی منظور است نه صورت. مقصود از مدرسه و تعلیم توسعه ی خیال، کسب شرف و تهذیب اخلاق است، نه اجبار فقرا به تغییر لباس و کثرت وسواس. اتحاد صوری اطفال مکاتب محض مساوات فقرا و اغنیا است، که اطفال فقیر به البسه ی ماهوت یا پارچه ی ملبوس مکتبی و خیاطان بی انصاف از طرف دولت معین نیست، برای فقرا اسباب زحمت و اکثر مانع تعلیم آن ها می شد. این بود که واقعا من در خصوص لباس اطفال خیلی زحمت کشیدم. وزیر معارف بالاخره قبول کرد که عبث، مقلد مغربیان نگشتیم. (اگر مدرسه خیاط خانه ی مخصوصی داشته باشد؛ پارچه را کلی و ارزان بخرد و بدوزد، به اطفال بی منفعت به قیمت خود بفروشد، صلاح است و رفع اشکال می شود). فردا در ساعت...

نویسنده: عبدالرحیم بن ابوطالب طالبوف انتشارات: علمی و فرهنگی