کتاب مرمت شهری - حبیبی

کتاب مرمت شهری به تألیف محسن حبیبی و ملیحه مقصودی در انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

مرمت شهری در تعریف تازه خود در اواخر دهه 1970 در اروپا مطرح شد. این امر در اواخر دهه ی 1990 از سوی یونسکو از دو وجه اساسی برخوردار گردید:

1-  آینده ای برای گذشته: در این وجه زمان حال می‌تواند به صورت پُلی بین گذشته و آینده عمل نماید.

2- رهایی آینده از گذشته: بدین معنا که رهایی از باورهای منسوخ گذشته می‌تواند در طرحی از آینده ای نو مؤثر واقع شود.

با اندکی تعمق به این دو وجه اساسی در مرمت شهری می توان دریافت که مرمت شهری سعی در پیوند خلاق بین گذشته و آینده دارد و بر چالش و گفتگو میان باورهای گذشته، حال و آینده تأکید می‌کند. در مرمت شهری، از نظر زمانی، زمان حال می‌تواند نقش اندک ولی سخت مؤثر در این چالش و گفتگو بازی کند. زمان حال می‌تواند بر انباشتی عظیم از تجربیات فرهنگ‌ها و تمدن ‌های گذشته که در مکان تبلور یافته است، سهمی درخور بیفزاید و مُهر و نشان خود را بر این انباشت بزند، به گونه‌ای که آیندگان بتوانند این گفت و گوی خلاق میان گذشته و حال را درک کنند و نقش حال را در تطور تاریخی باز یابند. مرمت شهری عملی  فرهنگی است که می تواند فرهنگ‌ساز نیز باشد. مرمت شهری، سعی در انتقال ارزش های کالبد یافته در مکان، به آینده دارد و این انتقال همراه با اضافه نمودن ارزش‌های معاصر به ارزش‌های پایدار کهن است. در این انتقال ارزش ها، آنچه معنا می یابد، حفظ مادی و معنوی ارزش‌های مستتر و مستقر در اثر تاریخی پایدار است. این انتقال به معنای معاصرسازی اثر تاریخی نیز می‌باشد که از دو بُعد مادی و معنوی مورد مطالعه است. معاصرسازی اثر تاریخی، از نظر مادی، به معنای دخل و تصرف در اثر برای گفتگوی خلاق بین ارزش‌های پایدار کهن و ارزش‌های والای معاصر است و نه تصمیم گیری های مقطعی و گذرا. معاصرسازی اثر تاریخی، از لحاظ معنوی، به معنای تبدیل کردن میراث مادی و فرهنگی به ثروت مادی و فرهنگی است.

این کتاب تعاریف، نظریه ها، تجارب، منشورها و قطعنامه های جهانی و هم چنین روش ها و اقدامات شهری را به طور مفصل در هفت فصل شرح می دهد: 1- تعاریف و واژگان 2- نظریه پردازان جهانی در مرمت شهری 3- تجربیات جهانی مرمت شهری 4- منشورها، قطعنامه ها و مصوبات جهانی مرمت شهری 5- روش ها و انواع مداخله از منظر مرمت شهری 6- اصول، سیاست ها و دستورالعمل های پیشنهادی مرمت شهری 7- فهرست منابع و مآخذ

برشی از متن کتاب

فصل سوم: تجارب جهانی مرمت شهری

تنوع تجارب جهانی در زمینۀ مرمت شهری بسیار شایان توجه است. کشورهای مختلف با فرهنگ ها، زبان ها و اعتقادات متفاوت، تجارب بسیار ارزنده ای را در طول تاریخ از خود بر جای گذاشته اند که نشان دهنده ی هویت هر یک از شهرهای تاریخی در جهان می باشند. این تجارب با کارهای هوسمان در پاریس و نوشته های راسکین و موریس در انگلستان و اقدامات سیت در اتریش آغاز شد. پس از جنگ جهانی دوم خصوصاً بعد از دهه 1960 اتفاقات مهمی رخ داد که سبب تغییر جهت روند مرمت شهری در جهان شد. تجارب جهانی مرمت را از کشورهایی آغاز می کنیم که صاحب سبک و مکتب می باشند.

1- انگلستان

«روحیه محافظه کاری و حفظ سنت های ملّی یکی از مشخصات بارز فرهنگ انگلستان به شمار می رود» (بنه ولو، 1358، ص542). این مشخصه سبب شده است که این کشور، به هنگام مداخله در بافت های کهن، از شیوه ای کاملاً محافظه‌کارانه و به طور کلی متمایز از سایر کشورهای اروپایی استفاده کند.

این اقدامات در کشور انگلستان متکی بر فعالیت‌ های گردشگری - بازرگانی است و با توجه به این امر است که بسیاری از معابر اصلی شهر قدیم در اختیار کاربری تجاری قرار گرفته است. علاوه بر آن، وضع قوانین و مقررات تشویقی و تنبیهی در کشور انگلستان به گونه‌ای است که سبب تفاوت و تمایز شکل و نحوه ی اجرای طرح های مرمتی آن نسبت به سایر کشورهای اروپایی گردیده است. هر چند که پاره‌ای از این قوانین، «مستقیماً به بافت شهرها و مرمت شهری مربوط نبوده بلکه اجرای آنها بر این گونه بافت ها اثر می گذارد. برای نمونه، قانون بهداشت عمومی که در سال 1848 میلادی برای اجرا در سراسر انگلستان تدوین شد، مالکان را ناچار به ایجاد شرایط بهداشتی در واحدهانمود»  (فلامکی، 1375، ص 169). این قانون، علاوه بر اجرای اقدامات جزئی در ساختمان، بر اقدامات بهداشتی در محیط های شهری نیز تاکید می‌کند. این اقدامات بهداشتی عمدتاً در برگیرنده ی بهداشتی کردن محور های قدیمی و ناسالم و ساختن نواحی جدید در شهر می باشد.

به منظور شناخت بیشتر از اقدامات مداخله گرایانه مرمت شهری در کشور انگلستان، مهم ترین آنها در زیر مورد بررسی قرار می گیرد.

الف- بث

طرح بازسازی و نوسازی شهر بث، یکی از نمونه‌های درخور توجه در زمینه طرح های مرمت شهری در جهان است. طرح بازسازی و نوسازی شهر بث بر چند اصل متکی بود:

1- افزایش درآمد شهری از طریق جذب گردشگر با تکیه بر فعالیت های بازرگانی و اقتصادی.

2- مشارکت مردم یا دخالت صاحب ملک در مرمت و تغییر شکل بنا و عملکرد.

3- بررسی بافت قدیم در دو سطح، بنا و مجموعه که بتواند در تداوم فضای شهری، تراکم ها، دسترسی ها و پیوستگی های بافت قدیم موثر باشد.

4- معافیت‌های مالیاتی، وام های بانکی و ارائه تسهیلات.

5- جلوگیری از دلالی زمین و سوداگری.

6- ارزش‌گذاری بناها و بافت های تاریخی بر اساس معیارهای چون قدمت، سبک، مصالح و عملکرد.

مرمت شهری در شهر بث صرفاً به هسته ی قرون وسطایی آن محدود نماند، بلکه تمامی فضای شهر قدیم را شامل گردید. با برنامه‌ریزی در مقیاس کلان، مشکل رفت و آمد شهروندان و تردد وسایل نقلیه بهبود یافته و از این طریق، وحدت کالبدی، فضایی و تاریخی شهر تضمین گردید.

فهرست

فصل اول: تعاریف و واژگان

فصل دوم: نظریه پردازان جهانی در مرمت شهری

فصل سوم: تجربیات جهانی مرمت شهری

فصل چهارم: منشورها، قطعنامه ها و مصوبات جهانی مرمت شهری

فصل پنجم: روش ها و انواع مداخله از منظر مرمت شهری

فصل ششم: اصول، سیاست ها و دستورالعمل های پیشنهادی مرمت شهری

فصل هفتم: فهرست منابع و مآخذ