کتاب محمد کرجی (دانشوران دیروز و امروز)

کتاب محمد کرجی (پیشگامان شناخت آب) از مجموعه ی دانشوران دیروز و امروز به قلم ویلیام بی. رایس و ترجمه ی حسن سالاری توسط انتشارات محراب قلم به چاپ رسیده است.

دانشمندان از گذشته های دور به پژوهش درباره ی آب، این ماده ی حیاتی روی آوردند. آن ها در خلال این پژوهش ها، منابع آب زیرزمینی را کشف کردند. "محمد کرجی"، یکی از دانشمندان بزرگ ایرانی و پیشگامان این عرصه بود. او کتاب "استخراج آب های پنهانی" را نوشت و در این کتاب چگونگی بهره بردای از آب های زیر زمینی و تصفیه ی آن را آموزش داد. "استخراج آب های پنهانی" کهن ترین کتاب شناخته شده درباره ی آب های زیر زمینی است. امروزه کسانی را که درباره ی آب ها پژوهش می کنند، آب شناس یا هیدرولوژیست می نامند. محمد کرجی بیش تر زندگی خود را در بغداد گذراند. او یک ریاضی دان بود اما در زمینه ی آب نیز تحقیقات بسیاری انجام داد که به شناخت هر چه بیشتر این مایه حیات کمک شایانی کرد. در مجموعه ی فوق علاوه بر بررسی زندگی محمد کرجی، دانشمندان بزرگ دیگری چون برنار پالیسی؛ سازنده ی ظرف های سفالی نقش دار و ارائه دهنده ی نظریه ی چرخه ی آب، ادموند هالی؛ اولین کسی که توانست تبخیر آب را اثبات کرده و سرعت آن را انداره گیری کند، پلاژیا پولوبارینوآ ـ کوچینا که اندیشه های مهمی درباره ی چگونگی جریان آب در صافی ها و تصفیه ی آن مطرح کرد و ... را معرفی می کند.

مجموعه ی دانشوران دیروز و امروز با معرفی دانشمندان برتر در رشته ها و موضوعات مختلف علمی برای نوجوانان وجوانان فراهم شده است. از این مجموعه ده ها جلد کتاب منتشر شده است که در هر یک از آن ها، به طور مختصر به بیان زندگی نامه ی چند دانشمند می پردازد. مخاطب با مطالعه ی هر یک از کتاب های مجموعه ی حاضر علاوه بر آشنایی و شناخت چهره های برجسته ی علمی، می تواند پشتکار و تلاش آن ها برای رسیدن به اهدافشان را سرلوحه ی زندگی خود قرار دهد.

 

فهرست

• آب شگفت انگیز
• محمد کرجی
• برنار پالیسی
• ادموند هالی
• آنری دارسی
• پلاژیا پولوبارینوآ ـ کوچینا
• مهندس محیط زیست: الکساندریا بیم
• آزمایشگاه: راز فرو رفتن آب در زیرزمین
• گاه شمار
• واژه نامه
• نمایه

برشی از متن کتاب

شرق جهان از گذشته های دور جایگاهی مهم برای فراگیری دانش بوده است. در سده ی دهم میلادی در منطقه ای که اکنون خاورمیانه نامیده می شود، دانشمندانی بزرگ می زیستند و پزوهش می کردند. در این منطقه مطالعه ی ریاضیات و علوم اهمیت ویژه ای داشتند. مردم و فرمانروایان، دانشمندان را گرامی می داشتند. برای آنان دانش جدید ارزش بسیار داشت. محمد کرجی یکی از دانشمندان ایرانی بود که در همین دوره می زیست. او کتاب استخراج آب های پنهانی را نوشت. استخراج یعنی بیرون کشیدن. کتاب کرجی به دلیل منطقه ای که او در آن می زیست، اهمیت ویژه ای دارد. آب در منطقه ی خاور میانه کمیاب و دسترسی به آن دشوار است. دانستن چگونگی پیدا کردن آب در این منطقه، دانشی بسیار ارزشمند به شمار می آید. کرجی چند کتاب در موضوهای ریاضیات نوشت. هنگامی که پا به سن گذاشت تصمیم گرفت کتابی درباره ی آب بنویسد. این کتاب نشان می دهد که او شناختی عمیق از آب های زیرزمینی داشته است. این دانش در جهان غرب تا بیش از 700 سال بعد به دست نیامد! کتاب کرجی نشان می دهد که او با اندیشه ی اصلی چرخه ی آب آشنا بوده است. او در کتابش درباره ی هر بخش از این چرخه نوشته است. کتاب کرجی نشان می دهد که او خاک را به خوبی می شناسد و می داند در کجا آب شیرین پیدا می شود. او می دانست که آب در زیر زمین جاری می شود. او روش های کندن زمین را برای دست یابی به آب های زیر زمینی شرح داده است. دانشمندان امروزی بیش تر اطلاعات این کتاب را درست می دانند. روش هایی که او در کتابش شرح می دهد، هنوز در بخش هایی از جهان برای بهره برداری از آب های زیرزمینی به کار گرفته می شود. بیش از سه هزار سال پیش کشاورزان باهوش و نوآور ایران دریافتند که با کندن تونل های زیر زمینی می توانند آب را از دامنه ی کوه ها به کشتزارهایشان برسانند. هنگامی که عرب ها به ایران پا گذاشتند با فناوری کاریز آشنا شدند. آن ها در جریان لشکرکشی های خود به شرق و غرب جهان، این فناوری را در جهان گسترش دادند. کرجی از اصول آزمایش تجربی آگاهی داشت. او در روش پیشنهادی خود برای شناسایی آب یبک از آب سنگین می گوید: «دو کوزه ی آب ندیده را که در گنجایش و سختی و سستی سفال و رنگ مانند یکدیگر باشند، از آن دو آب پر کن، کوزه ها را روی دو سه پایه بگذار و هم زمان در زیر هر یک ظرفی لعاب دار یا شیشه ای بگذار. یک ساعت یا بیشتر آن ها را به حال خود بگذار. آن گاه آب هایی را که از کوزه ها تراوش کرده است پیمانه کن. هر یک از این دو آب حجمش بیشتر باشد، آبش بهتر و سبک تر است.»    

(پیشگامان شناخت آب) نویسنده: ویلیام بی رایس مترجم: حسن سالاری انتشارات: محراب قلم