کتاب مبانی منطق - اژه ای

کتاب مبانی منطق به قلم محمد علی اژه ای در انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

در کتاب به دنبال مقدمه که اشاره ای  است مختصر به سابقه علم منطق، طی فصول مختلف به بحث در باب معرف و حجت پرداخته شده است. در نخستین فصل تعریف، فایده، و موضوع علم منطق مطرح شده، فصل دوم بحث نسبتا کوتاهی است در مبحث الفاظ و موضوع فصل سوم مفاهیم و محمولات است. این فصل به بحث از نسبتهای چهارگانه میان کلیات و کلیات خمس می پردازد و مقدمه ای است برای فصل چهارم که در آن اقسام تعریف و شرایط آن مطرح می شود. در فصل پنجم پس از بیان اقسام قضیه و معرفی علایمی چند برای نشان دادن صورت محصورات اربعه، استنتاجهای بی واسطه شامل مباحث عکس و تقابل مورد بحث قرار می گیرد.

در فصل ششم بحث از قیاس اقترانی و اشکال چهارگانه آن آغاز می شود و پس از معرفی ساختار این گونه قیاسها، درستی نتیجه قیاس در اشکال دوم و سوم و چهارم با استفاده از روش عکس و روش خلف نشان داده می شود. همچنین در این فصل روش استفاده از دوایر ون برای آزمون درستی نتیجه قیاس که نه فقط در مبحث قیاس، بلکه در منطق جدید نیز دارای کاربرد است و در زبان فارسی منبعی برای آن موجود نبود، توضییح داده شده است. با استفاده از این دوایر نه فقط درستی یا نادرستی نتیجه قیاس را می توان سنجید، بلکه در همه اشکال چهارگانه قیاس می توان روابط معقول بین حدود و قضایا را به صورت محسوس نیز ملاحضه کرد. در ادامه فصل ششم به (نقد و بررسی نظریه قیاس) پرداخته شده و موضوع از جنبه های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در پایان این فصل مسئله استقراء و تمثیل مطرح می شود. بحث از استقراء با توجه به اهمیت موضوع با تفصیل بیشتری مطرح شده است. در فصل هفتم قیاس های استثنائی و در فصل هشتم صناعات خمس مطرح شده است. در مبحث قیاسهای استثنائی علاوه بر روش اصل موضوعی که می توان آن را شیوه متداول منطق قدیم شمرد برای آزمون درستی نتیجه قیاس از روش جداول ارزش نیز که در منطق جدید متداول است استفاده شده است تا دانشجو بتواند اینهمانی این مباحث را در شکل جدید و قدیم آن بهتر دریابد. در این فصل همچنین به مسئله تمامیت مبحث قیاسهای استثنائی در منطق اسلامی اشاره شده است. اشاره به این مسئله بدین منظور است که زمینه ای برای جستجوی پاسخ آن فراهم شود.

 

فهرست

مقدمه تعریف، فایده و موضوع علم منطق روش عقلی و روش تجربی چرا به آموزش منطق نیاز است (فایده علم منطق) تعریف منطق موضوع علم منطق تعریف تصور اقسام تصور تعریف تصدیق اقسام تصدیق در منطق تصور و تصدیق از چه لحاظی مورد بحث است تمرین فصل دوم: مبحث الفاظ مقدمه دلالت و اقسام آن اقسام دلالت وضعی لفظی لفظ مفرد و لفظ مرکب اقسام لفظ مفرد اقسام لفظ مرکب لفظ جزئی و لفظ کلی (اسم خاص و اسم عام) لفظ متواطی و مشکک لفظ مشترک و منقول حقیقت و مجاز لفظ مترادف و متباین وجود لفظی، ذهنی و خارجی تمرین مبحث مفاهیم و محمولات مقدمه مفهوم جزئی و مفهوم کلی جزئی حقیقی و جزئی اضافی اقسام کلی به لحاظ وجود افراد تفاوت کل و کلی نسبتهای چهارگانه مفاهیم نقیض مفاهیم کلیات خمس (اقسام کلی محمول) کلی ذاتی و کلی عرضی نوع جنس نوع حقیقی و نوع اضافی سلسه مراتب کلیات سلسه مراتب اجناس جنس قریب و جنس بعید سلسله مراتب انواع فصل عرض خاص ( یا خاصه) عرض عام تقسیمات دیگر برای کلی عرضی تمرین فصل چهارم: مبحث تعریفات مقدمه اقسام تعریف حد تام حد ناقص رسم تام رسم ناقص تعریف به اعراض (اعراض خاص و اعراض عام) تعریف لفظی شرایط معرف الف. تعریف لازم است جامع و مانع باشد ب. معرف لازم است از معرف اجلی و اعرف باشد اقسام دیگر تعریف محدودیت تعریف تمرین فصل پنجم: مبحث قضایا – قضیه و اقسام آن مقدمه تعریف قضیه صدق و کذب قضایا فرق میان صورت و محتوای قضیه قضایای حملی و شرطی اجزاء قضیه حملی زمان حکم و زمان وقوع نسبت اقسام قضیه حملی اقسام قضایای محصوره نمایش محصورات اربعه از طریق علایم قضایای موجهه صدق و کذب قضایای موجهه اقسام قضایای موجهه اقسام قضایای ضروریه اقسام قضایای ممکنه قضایای موجهه مرکب قضایای خارجیه، حقیقیه و ذهنیه اقسام حمل اقسام قضایای شرطی سلب و ایجاب در قضایای شرطی قضایای شرطی لزومی و اتفاقی قضایای منفصله اتفاقی و عنادی تمرین استنتاجهای بی واسطه عکس مستوی عکس نفیض تقابل تمرین فصل ششم: مبحث استدلال – قیاس اقترانی، استقراء و تمثیل مقدمه قیاس تعریف قیاس اقسام قیاس اجزاء قیاس اقترانی نقش حد وسط در اکتساب دانش نظری اشکال قیاس نمایش اشکال چهارگانه قیاس از طریق علایم ضربهای شانزده گانه هر یک از اشکال چهارگانه شرایط شکل اول تفسیر قضایای شخصیه در قیاس نتیجه قضایای شخصیه در قیاس نتیجه تابع اخش مقدمتین است شرایط شکل دوم شرایط شکل سوم شرایط شکل چهارم تلخیص شرایط انتاج اشکال قیاس اثبات درستی نتیجه در اشکال دوم، سوم و چهارم بررسی مجدد شرایط انتاج شکل چهارم تمرین دوایر ون و آزمون درستی نتیجه قیاس نمایش محصورات اربعه از طریق دوایر ون نمایش مقدمات قیاس از طریق دوایر ون آزمون درستی نتیجه قیاس پیش فرض وجودی در قیاس و انتقال آن به دوایر ون تمرین نقد و بررسی نظریه قیاس تمرین استقراء اقسام استقراء در استقراء تام نتیجه یقینی است استقراء ناقص مفید یقین نیست احکام علوم تجربی تعمیم استقرائی صرف نیست وجه تمایز احکام تجربی از احکام استقرائی صرف، وجود یک قیاس خفی است چگونه علم به سبب موجب ضرورت و کلیت حکم خواهد شد تمرین عنوان تمثیل تمرین فصل هفتم: مبحث استدلال – قیاسهای استثنائی مقدمه قیاسهای استثنائی با کبرای شرطی متصل (قیاس تلازم) قیاسهای استثنائی با کبرای شرطی منفصل (قیاس تعاند) قیاسهای استثنائی مرکب برهان خلف جداول ارزش آزمون درستی قیاسهای استثنائی براساس جداول ارزش تمرین فصل هشتم: صناعات خمس ماده قیاس اقسام مواد صناعات خمس برهان جدل مغالطه (یا سفسطه) اقسام مغالطه اجزاء بیرونی و اجزاء درونی مغالطه اجزاء بیرونی مغالطه اجزاء درونی مغالطه تمرین منابع و ماخذ واژه نامه فارسی – انگلیسی فهرست راهنما      

مؤلف: دکتر محمد علی اژه ای انتشارات: سمت