کتاب ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه | پل و لیندا الدر

کتاب ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه نوشته ریچارد پل و لیندا الدر با ترجمه مهدی خسروانی توسط موسسه ی نشر نو به چاپ رسیده است.

این کتاب به بررسیِ تفکر خلاقانه و نقادانه، کارکردها و لزوم آموختن آن در زندگی انسان می پردازد و رابطه میان وجه خلاقانه و نقادانه را زیر ذره بین قرار می دهد تا ثابت کند که ذهن های بزرگ در نتیجه ی به کارگیری هم زمان تفکر نقادانه و خلاقانه پدید می آیند. افرادی که اطلاعات کافی ندارند، معمولاً تصور می کنند که تفکر خلاقانه و سنجش گرانه یا همان نقادانه با یکدیگر دچار تضاد شدیدی هستند، با وجود این که  چنین دیدگاهی کاملاً غلط نیست اما در بررسی میزان تضاد این دو مقوله گاهی اغراق می شود و تفکر خلاقانه را بر پایه نیروهای غیرعقلانی یا ناخودآگاه قرار می دهند و تفکر نقادانه را مبتنی بر فرایندهای عقلانی و خودآگاه می دانند. اما چنین چیزی حقیقت ندارد و شاید گرفتن حد وسط این دو تفکر، کار درست تری باشد. در مقایسه این دو تفکر در میزان رازآلود بودن، این تفکر خلاقانه است که رازهای بسیاری را درون خود پنهان کرده است، به همین دلیل کتاب حاضر سعی کرده که تفکر نقادانه را در آثار افراد نابغه بررسی کند و در کنار آن، به جلوه های پیش پا افتاده و معمولی آن یعنی اندیشه های روزمره نیز توجه شود.

کتاب ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه نوشته ریچارد پل و لیندا الدر با ترجمه و بازنویسی مهدی خسروانی توسط موسسه ی نشر نو به چاپ رسیده است.

برشی از متن کتاب

اگر اندیشیدن را در معنای گسترده اش در نظر بگیریم، همه اندیشیدن ها اندیشیدن در درون یک نظام هستند و زمانی که ما هنوز با سیستمی آشنا نشده ایم (برای مثال زمانی که هنوز منطق موتور درون ‌سوز، منطق مثلث های قائم الزاویه یا منطق رفتار دلفین ها را نیاموخته ایم) ذهن ما باید آن نظام را به وجود بیاورد و آن را در بافتار یا درون ساختار روش ‌های اندیشیدنی که در ذهن ما تثبیت شده‌اند بیافریند. از این رو هنگامی که داریم برای نخستین بار درباره چیزی به نحو جدی می اندیشیم، می‌توان گفت که داریم منطقی را که به کار می بریم می آفرینیم. داریم بیان هایی جدید برای غایت ها و دلیل ها و انگیزه های خودمان به وجود می‌آوریم. داریم انگاشته های جدیدی را مسلم می ‌گیریم، مفهوم های جدید را شکل می ‌دهیم و پرسش های جدیدی می پرسیم. داریم استنتاج های جدیدی انجام می ‌دهیم و نظرگاه خودمان را در جهتی شکل می‌دهیم که برای مان کاملا تازگی دارد. در واقع به یک معنا همه ی اندیشیدن های استدلالی ، همه فرم های اصیل از همه چیزها، حتی چیزهایی که قبلا فهمیده شده اند، نوعی ساختن جدید هستند، به عبارت دیگر مجموعه جدیدی از کارهای خلاقانه اند، زیرا به ندرت پیش می ‌آید که ما اندیشه قبلی خودمان را دقیقا به همان شکل به یاد بیاوریم. بیشتر وقت‌ها ما تنها بخش‌هایی از آن چه فهمیده ایم را به یاد می یاوریم و بخش های دیگر را از نو می فهمیم و این کار بر مبنای منطق آن بخش و سایر ساختارهای منطق که به آن ها دسترسی مستقیم تری داریم انجام می شود. کار دیگری که می کنیم این است که انگاره‌های کنونی مان را از طریق وفق دادن باورهای مان با اطلاعات جدیدی که کسب می‌کنیم جرح و تعدیل می کنیم. ما همواره فهم های جدیدی را می آفرینیم و فهم های پیشین را از طریق فرایندی مشابه فهم های قبلی بازآفرینی می کنیم. یک مردم شناس فقط یکی از استخوان های حیوانی را کشف می‌کند و می ‌تواند استنتاج کند که بقیه استخوان ‌ها و بقیه بدن آن حیوان چگونه بوده اند و به این ترتیب آنها را بیافریند. فرایند کار او را در نظر بگیرید. ذهن انسان همواره از برخی معناها برای آفرینش معنا های دیگر استفاده می‌کند. معناها همانند موجودات زنده در درون نظام ها یافت می شوند. اینطور نیست که تک و تنها در گوشه ای از ذهن برای خودشان وجود داشته باشند، مثل تیله های ریخته شده در یک سبد نیستند که هر کدام شان از همه تیله ‌های دیگر مستقل است. آنها مانند سیستم های بدنی (سیستم گوارش، سیستم عصبی و سیستم تنفسی) هستند و در کنار یکدیگر و در ارتباط با یکدیگر کار می کنند. برای فهم میان کنش (کنش و واکنش) نزدیک میان اندیشیدن خلاقانه و سنجشگرانه (میان کنش اندیشیدنی که مجموعه ای از معناهای دارای ارتباط متقابل منطقی را می آفریند و اندیشیدنی که منطق در حال آفریده شدن را ارزیابی می‌کند) لازم است دست کم تا حدودی شیوه آفریده شدن معنا ها را در ذهن خودمان بفهمیم. هرگاه که ما می‌خواهیم از چیزی سر در بیاوریم دست کم سه نظام دخالت دارند.

فهرست

• سخنی با خواننده
• بخش اول: اندیشیدن، خلاقانه و سنجشگرانه
• جدایی ناپذیر بودن اندیشه خلاقانه و سنجشگرانه
• لزوم تفکر خلاقانه برای سنجشگرانه اندیشی
• اندیشیدنی که به منطق امور پی می برد
• استدلال به عنوان کی فعل
• نبوغ خلاقانه استثناست؟
• خلاقیت، نبوغ و مفهوم های مرتبط با آن ها
• نبوغ تنگ نظرانه
• میان کنش استعدادهای مادرزادی، محیط، و خودانگیزش
• ذهن های پرسگر نیوتن، داروین و آینشتاین
• خلاقیت، امری که نباید آن را رازآلود کرد
• عنصرهای اندیشه
• سنجه های فکری
• کاربرد سنجشگرانه اندیشی در هنرها
• بخش دوم: تفکر سنجشگرانه / خلاقانه و شالوده های معناداری
• پی بردن به منطق چیزها
• یادگیری مفهوم ها و زبان ها
• سنجشگری اندیشیدن انسانی
• یادگیری رشته های دانشگاهی
• پرسیدن
• خواندن، نوشتن، سخن گفتن و گوش دادن
• نتیجه گیری
• واژه نامه توصیفی
• واژه نامه انگلیسی به فارسی
• واژه نامه فارسی به انگلیسی

مجموعه ی راهنمای اندیشه ورزان نویسنده: ریچارد پل- لیندا الدر مترجم: مهدی خسروانی انتشارات: نشر نو