کتاب قرآن و مثنوی - بهاءالدین خرمشاهی

کتاب قرآن و مثنوی با تدوین بهاءالدین خرمشاهی و سیامک مختاری توسط نشر قطره به چاپ رسیده است.

قرآن و مثنوی کتابی است مرجع و راهنما که نفوذ و اثرگذاری بیش از دوهزار آیه و عبارت قرآنی را در ابیات مثنوی مولوی نشان می دهد. پیوندهای پیدا و پنهان مثنوی با قرآن بر سه وجه است: 1 - اثر پذیری صورت و ساختار مثنوی از قرآن، مولانا خود بارها به شباهت صوری و معنوی کتابش با قرآن اشاره دارد: همچو قرآن که به معنی هفت توست. خاص را و عام را مطعم در اوست 2 - وجه دیگر، انظار و آراء و برداشتهای مولانا درباره قرآن است. چنان که فی المثل قرآن را دارای ظاهر و باطن می داند یا قایل به مصونیت و تحریف ناپذیری قرآن است. 3 - وجه سوم از ربط و پیوند قرآن و مثنوی، نفوذ الفاظ و معانی آیات و عبارات قرآنی  در ابیات مثنوی است که این اثر گذاری همواره یکسان نیست، بلکه به پنج وجه تقسیم شده است: 1 - تضمین 2 - برگرفتن 3 - اقتباس 4 - الهام 5 - اشاره. ساختار متن کتاب حاضر ساده و زودیاب است. اساس کار بر ابیات مثنوی است با اشاره به هر دفتر از دفترهای ششگانه و نیز شماره بیت در آن دفتر. سپس اصلی ترین آیه یا آیات مؤثر در آن بیت آمده است. هم ابیات و هم آیات با حروف سیاه است و برای تسهیل درستخوانی، آیات و عبارات قرآن حرکت گذاری شده است. ترجمه یک یا دو آیه مهم تر اولیه نیز بلافاصله پس از نص آیات آمده. در پایان کتاب هم فهرست آیات و عبارات قرآنی (طبق ترتیب مصحف شریف) و هم فهرست ابیات مثنوی به ترتیب الفبای کلمات آغاز بیت آمده است.

فهرست

فهرست: دفتر اول دفتر دوم دفتر سوم دفتر چهارم دفتر پنجم دفتر ششم فهرست آیات فهرست ابیات

برشی از متن

حلم او خود را اگر چه گول ساخت                    خویشتن را اندکی باید شناخت 20874 اشاره به عبارت قرآنی «و منهم الذین یؤذون النبئ و یقولون هو أذن...»، (واز ایشان هستند کسانی  که پیامبر را می آزارند و می گویند او زودباور است...)، (توبه، 61) توجه به ابیات پیشین ارتباط بیت با آیه را روشن می سازد.   خاصه این باده که از خم بلی است                نه میی که مستی او یکشبیست 2096/4 اشاره به آیه «و اذ أخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و أشدهم علی أنفسهم ألست بربکم قالوا بلی شهدنا أن تقولوا یوم القیامة إنا کّنا عن هذا غافلین»، (و چون پروردگارت زاد و رود بنی آدم را از پشتهای ایشان برگرفت، و آنان را بر خودشان گواه گرفت [و پرسید] آیا پروردگار شما نیستم؟ گفتند چرا، شهادت می دهیم؛ تا روز قیامت نگویید ما از این حقیقت بی خبر بودیم.)، (اعراف، 172) آنک آن اصحاب کهف از نَقل و نقل              سیصدونه سال گم کردند عقل 2097/4 مصرع اول اشاره به عبارت قرآنی «.. ونقلبهم ذات الیمین و ذات الشمال ...» و (ایشان را از چپ به راست و از راست به چپ می گرداندیم...)، (کهف، 18) مصرع دوم اقتباس از آیه «و لبثوا فی کهفهم ثلاث مائة سنین وازدادوا تسعا»، (و در غار شان سیصد سال ماندند و نه سال هم بر آن افزودند.)، (کهف، 25) زان زنان مصر جامی خورده اند               دستها را شرحه شرحه کرده اند 2098/4 اقتباس از عبارت قرآنی «... فلما رأیته أکبرته و قطعن أیدیهن...»، (.... آنگاه که دیدندش بس بزرگش شمردند و [از بی حواسی] دستانشان را [به جای ترنج ] بریدند...)، (یوسف، 31)

تدوین: بهاءالدین خرمشاهی - سیامک مختاری انتشارات: قطره