کتاب قرآن شناخت - بهاءالدین خرمشاهی

کتاب قرآن شناخت به قلم بهاءالدین خرّمشاهی در انتشارات ناهید به چاپ رسیده است.

1. در فصل اول (فرهنگ آفرینی قرآن) به بحث و فحص در این مسئله مهم پرداخته ایم که قرآن کریم سرچشمه و جهت دهنده و پیش برنده اغلب علوم و معارف اسلامی است و آن علوم و معارف را از نجوم گرفته تا عرفان اجمالاً بررسی کرده ایم.
2. در فصل دوم (وحی و نزول، و جمع و تدوین قرآن) چنانچه از نامش پیداست به پدیده وحی و هم زمان با آن کتابت وحی، و سپس جمع و تدوین قرآن کریم که روندی کمتر از سی ساله داشته است، مشروحاً اشاره شده است. یعنی از میان علوم قرآنی به وحی و نزول، و جمع و تدوین مفصلاً پرداخته ایم. البته خوانندگان نباید انتظار داشته باشند که ماهیت وحی را تحلیل کرده باشیم (حل این نکته بدین فکر خطا نتوان کرد). وحی را فقط توصیف کرده ایم. در این فصل به یک شبهه که به نظر می رسد قوی ترین شبهه در انکار و تخطئه وحی است، پاسخ گفته ایم. آن شبهه این است که می گویند (بدون استدلال و توجیه، فقط به صرف ادعا) قرآن فرآورد ضمیر ناخودآگاه – خودآگاه پیامبر اسلام (ص) است. در کتاب حاضر این شبهه را به شیوه ای عقلی – تاریخی مورد بررسی قرار داده است.
3. فصل سوم (علوم و فنون قرآنی) به معرفی 14 علم و فن قرآنی و قرآن پژوهی می پردازد که عبارتند از: 1. تاریخ قرآن 2. علم رسم عثمانی 3. شناخت مکی و مدنی 4. شأن نزول/ اسباب نزول 5. شناخت ناسخ و منسوخ 6. علم محکم و متشابه 7. تحدی و اعجاز و تحریف ناپذیری قرآن 8. تفسیر و تأویل 9. قرائت و تجوید و ترتیل 10. فقه قرآن یا احکام قرآن 11. اعراب قرآن یا نحو و دستور زبان قرآن 12. قصص قرآن 13. علم یا فن ترجمه 14. علم غریب القرآن
4. فصل چهارم (101 نکته درباره قرآن کریم)، فصلی است که اگر من مؤلف آن بودم، می گفتم خوشخوان است. 101 نکته از همه شئون و معارف و علوم و تاریخ قرآن و قرآن پژوهی در این فصل عرضه گردیده است. نکته ها هم همه کوتاه و در بردارنده اطلاعی لازم در زمینه علوم قرآنی و قرآن پژوهی است. می توان این گونه تعبیر کرد که این 101 نکته درباره قرآن کریم و قرآن پژوهی را هر مسلمانی باید بداند. این فصل برای تحقیقات قرآنی جوان پسند رسانه ها و مسابقات معارف قرآنی هم به کار می آید.
5. فصل پنجم (نقش و نفوذ قرآن در زندگی امروز ما)، چنانکه عنوانش پیداست، فصلی است کاملاً ذی ربط با قرآن در فرهنگ ما و در زندگی امروز ما. این فصل تکمله فصل اول است. فرهنگ آفرینی قرآن بیشتر به نقش فرهنگی دیروزین قرآن در تمدن و فرهنگ اسلامی – ایرانی ما می پردازد، و این فصل نقش و نفوذ قرآن را در فرهنگ عامه و خاصه امروز ما که بالغ بر بیست و پنج نقش است بیان می دارد. در این فصل از حضور قرآن در نمازهای روزمره، تا مسابقات حفظ و قرائت و تفسیر قرآن، تا استخاره به قرآن و آینه قرآن بردن به منزل نو، تا توجه شورای نگهبان و قانونگذاران امروز به اینکه هیچ قاعده و قانونی که موافق قرآن نباشد (تا چه رسد که مخالف آن باشد) از مجلس شورای اسلامی صادر نگردد، و شئون و نقش و نفوذهای دیگر سخن گفته ایم.
6. فصل ششم (فرهنگواره اعلام قرآن)، معرفی بیش از یکصد عَلَم از اعلام قرآنی است. اعم از آنکه این اعلام تاریخی باشد، یا جغرافیایی، یا نام کتاب، یا هر اسم خاص دیگر، از مدین تا مدینه، و از بهشت تا جهنم، و از آدم(ع) تا خاتم(ع). اعلام معرفی شده را با نظمی الفبایی که بازیابی را ممکن و سریع می سازد، مطرح کرده ایم.
7. فصل هفتم (فرهنگواره سوره های قرآنی)، چنانچه از نامش پیداست، معرفی اختصاری و یکنواخت 114 سوره قرآنی است و درباره هر یک از آنان چند فقره اطلاع لازم به دست داده شده است. ابتدا نامهای مختلف هر سوره، سپس تعداد آیات و کلمات، و شماره آن برحسب مصحف (نظم کنونی و کتابی قرآن مجید)، و نیز شماره ترتیبی آن برحسب نزول، و مکی یا مدنی بودن آن، و نیز اشاره ای کوتاه به محتوا یا محتویات هر سوره، در میان آمده است. نظم این فرهنگواره همانند نظم سوره ها در قرآن است، و برای تتمیم فایده، فهرستایی نیز در پایان این فصل آورده شده است. یکی متشکل از نامهای غیرمعروف سوره ها، با ارجاع به نام معروف و رسمی آنها، دیگر فهرست الفبایی سوره ها که طبق نظم الفبایی، نام هر سوره ای را سریعاً می توان در آن پیدا کرد، همچنین شماره سوره را و لذا مراجعه به متن فرهنگواره بسیار تسهیل می گردد.
8. فصل هشتم (برجسته ترین آثار قرآن پژوهی)، به معرفی توصیفی و ارزشیابانه 50 اثر از مهمترین آثار قرآن پژوهی از قدیم و جدید می پردازد. در این فصل 10 تفسیر، 10 ترجمه، 10 فرهنگ قرآنی، 10 فهرست و کتاب شناسی قرآنی، و 5 تاریخ قرآن و 5 اثر جامع همه علوم قرآنی معرفی شده است.

فهرست