کتاب فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران

کتاب فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران نوشته فریدون آدمیت در انتشارات گستره به چاپ رسیده است.

انقلاب مشروطه، شامل کوشش ها و رویدادهایی است که به امضاء فرمان مشروطه منجر شد که طی آن حکومت استبدادی به حکومت مشروطه تبدیل و مجلس شورای ملی و نخستین قانون اساسی کشور تصویب شد. این رویداد در تاریخ ایران از اهمیت فراوانی برخوردار است و از جمله نویسندگانی که به دلیل مطالعه و تحقیق در خصوص عصر مشروطیت در ایران، از شهرت فراوانی برخوردار است، فریدون آدمیت می باشد. کتاب حاضر نیز از مجموعه آثار ارزشمند اوست که اطلاعات پرباری را در زمینه تاریخِ کشور عزیزمان ارائه کرده است. کتاب شامل دو  قسمت است که قسمت اول آن درباره ی ایدئولوژی نهضت ملی مشروطیت در ایران و نقش گروه های سیاسی طرفدار دموکراسی لیبرال در آن است و قسمت دوم شامل بیان عقاید و نظریات " محمد امین رسول زاده " و بررسی چهار رساله ی مهم اوست. وی بنیان گذار حزب دموکرات ایران، سردبیر روزنامه ایران نو و اندیشه پرداز سوسیال دموکراسی در جنبش مشروطیت ایران بود. آدمیت بر این عقیده است که انقلاب مشروطیت ایران ریشه در تفکرات دموکراتیک داشته و از جانب اندیشمندان و مصلحان سیاسی_ اجتماعی رهبری می شده است. وجه تمایز کتاب با دیگر کتب تاریخی در این رده، این است که نویسنده سعی در رفع ابهامات دوره ی مذکور داشته و به طور کامل وقایع تاریخی را شرح داده است. وی هم چنین در کتاب از منابع بکری بهره گرفته و اطلاعاتی را ارائه داده که بسیاری از آن ها در کتب دیگر ذکر نشده اند و به نوعی دست اول محسوب می شوند؛ همین ویژگی ارزش تاریخی این کتاب را دوچندان می کند. نویسنده علاوه بر ذکر اطلاعات، به نقد و تحلیل آن ها نیز پرداخته و دیدی همه جانبه را نسبت به آن به مخاطب عرضه کرده است.

فهرست

قسمت اول: بخش نخستین دموکراسی اجتماعی و فرقه های اجتماعیون بخش دوم: مسائل دموکراسی اجتماعی بخش سوم: حرکت دهقانی و سیاست مجلس اول بخش چهارم: ترقی فکر دموکراسی اجتماعی بخش پنجم: کارنامه فرقه دمو کرات ایران  قسمت دوم: رسول زاده: اندیشه گر سوسیال دموکراسی مقدمه تاریخی در دموکراسی در سوسیالیسم در کمونیسم روسی ضمیمه فهرست نام کسان

برشی از متن کتاب

دموکراسی اجتماعی و فرقه های اجتماعیون: نهضت ملی مشروطیت از نوع جنبش های آزادی خواهی طبقه متوسط شهرنشین بود. مهم ترین عناصر تعقل اجتماعی و ایدئولوژی آن نهضت را دموکراسی سیاسی یا لیبرالیسم پارلمانی ساخت. در این جنبش، همچون اغلب حرکت های اجتماعی، طبقات و گروه های مختلف مشارکت داشتند_ طبقات و گروه هایی با افق اجتماعی گوناگون و وجه نظرهای متمایز. روشن فکران اصلاح طلب و انقلابی هردو، بازرگانان ترقی خواه، و روحانیون روشن بین سه عنصر اصلی سازنده آن نهضت بودند. روشن فکران که جملگی در زمره ی درس خواندگان جدید به شمار می رفتند، نماینده تعقل سیاسی غربی بودند، خواهان تغییر اصول سیاست، و مروج نظام پارلمانی. تکیه گاه فردی این گروه، در درجه اول، اندیشه های نقلاب بزرگ فرانسه بود. حتی در اوائل نهضت می شنویم که جوانان پرشور« هرکدام رساله ای از انقلاب فرانسه در بغل دارند، و می خواهند رل ربسپیر و دانتن را بازی کنند ... گرم کلمات آتشین اند.» شگفت نیست که در اوان مشروطیت هم دو کتاب در انقلاب فرانسه ترجمه شده باشد. بازرگانان که فعالیت اقتصادی جدید را مدتی بود آغاز کرده بودند، طبیعةً  در پی به دست آوردن پایگاه اجتماعی تازه ای بودند. این طبقه با نیروی انگیزشی که نشانه ی هشیاری اجتماعی اش بود، در سیاست ظاهر گشت. و همراه اصلاح طلبان در جهت مشروطه خواهی قدم بر می داشت. روحانیون تحت تاثیر و تلقین عقاید روشن فکران آزادی خواه قرار گرفتند که به مشروطگی گرایشی یافتند، و بر اثر آن بود که به تاویل شرعی و توجیه اصولی مفهوم مشروطیت برآمدند. بهترین توجیه شرعی سیاسیت مشروطیت را در دو رساله ی« تنبیه الامت و تنزیه الملت» و« اصول عمده ی مشروطیت» می یابیم. در هر دو رساله تاثیر تعقل سیاسی جدید منعکس است. سخن سید محمد طباطبایی مجتهد در مجلس شورای ملی مؤید همان نتیجه گیری تاریخی ماست. گفت: «  ما ممالک مشروطه را که خودمان ندیده بودیم. ولی آنچه شنیده بودیم، و آن هایی که ممالک مشروطه را دیده، به ما گفتند مشروطیت موجب امنیت و آبادی مملکت است. ما هم شوق و عشقی حاصل نموده، تا ترتیب مشروطیت را در این مملکت برقرار نمودیم.» آن صحیح است جز این که« ترتیب مشروطیت» را جماعت روحانیون «برقرار» نکردند_ بلکه در قیام عمومی سهم مهمی داشتند و در تاسیس مشروطیت موثر بودند_ اما نه به حدی که خودشان پنداشته اند یا تاریخ نویسان مشروطیت تصور نموده اند. ملایان در درجه اول در پی ریاست فائقه ی روحانیت بودند، نه معتقد به نظام پارلمانی ملی و سیاست عقلی. رای ما در این مقوله غیر از نظر کلی دیگران است. فعلا از این مساله می گذریم تا در کتاب دیگر آن را بشکافیم.

نویسنده: فریدون آدمیت انتشارات: گستره