کتاب فلسفه و عشق - لینل سکام

کتاب «فلسفه و عشق: از افلاطون تا امروز» نوشتۀ «لینل سکام» و ترجمۀ دکتر رحیم کوشش توسط انتشارات سبزان به چاپ رسیده است.

همان‌طور که از عنوان کتاب پیداست، عشق و بررسی آن از نقطه‌نظر فلسفی موضوع کتاب حاضر است. عشق می‌تواند از نظرگاه فلاسفۀ مختلف تعاریف و شکل‌های گوناگونی به خود بگیرد، نیچه عشق را ذاتا دارای تناقض می‌داند؛ چرا که آرزو و اشتیاق رسیدن به کسی را فرآیندی دردآلود و زنج‌آور می‌داند، از نظر بارت نوعی افسانه‌بافی باز‌پس‌نگرانه است و اومبرتو اکو هرنوع بیان عاشقانه درواقع تکرار و نقل‌قول از داستان‌های عاشقانه قدیمی است. عشق زبانی برای خود ندارد و زمانی که کسی بخواهد تا زبان عشق شکلی روشن و واضح به خود بگیرد، این زبان شکلی رمزی، نشانه‌ای و استعاری به خود می‌گیرد که این همان ادبیات است. در راستایِ همین مسئله نویسنده در این کتاب داستان‌های عاشقانه را با تکیه بر فلسفه، تجزیه و تحلیل‌های فرهنگی مناسب و نظریۀ جنسیت بررسی می‌کند. در این تجزیه تحلیل‌ها، لینل سکام انواع داستان‌های عاشقانه را زیر زره‌بین قرار می‌دهد، از داستان‌های معمولی دربارۀ دیدار زن و مرد؛ از داستان‌های اسطوره‌ها و افسانه‌های قدیمی تا به عشق‌های امروزی و اینترنتی. درهرصورت، عشق در قالب ادبیات داستانی، موضوعی‌است که در همۀ جای این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این کتاب با بیان عقاید افلاطون و سافو که یکی فیلسوف است و دیگری شاعر آغاز می‌شود، که هرکدام نقطه‌نظرهای متفاوتی نسبت به عشق دارند. در قسمتی دیگر از کتاب نویسنده به بررسی «فرانکشتاین» اثر مری شلی و تفکرات و عقاید فردریش نیچه در باب عشق را در کنار یکدیگر، می‌پردازد. در ادامه نویسنده درکنار بررسی سریال آمریکایی desperate housewives (زنان خانه‌دار ناامید) به بررسی نظرات «سیمون دو بووار» دربارۀ عشق و روابط بین زن و مرد می‌پردازد. اخلاق عاشقانۀ «امانوئل لویناس» را به طور خلاصه همراه با مطالعه و بررسی فیلم «هیروشیما، عشق من» «مارگریت دوراس» را در فصل چهارم آورده شده است. در فصل پنجم اندیشه‌های فرانتس فانون را در باب خطراتی که ممکن در عشق بین‌نژادی، درجوامعی که مبتلا به نابرابری نژادی هستند وجود داشته باشد، به تفصیل سخن گفته شده‌است. این کتاب تلاش نمی‌کند که دشواری‌ها و تناقض‌های عشق را از میان بردارد؛ بلکه به بررسی داستان‌ها عاشقانه‌ها، بررسی اسطوره‌ها و رمز‌ها، تغییرها و شکل‌گیری‌ها، ساختارها، چشم‌انداز‌ها، ژانر و شیوۀ زبانی مربوط به عشق می‌پردازد.

برشی از متن کتاب

هم بازنمایی‌های مربوط به زنان متأهل و هم نمایش‌های مربوط به معشوقه‌ها در «جنس دوم»، هر دو تصورات ما در باب عروسی شاهزاده‌ها و ازدواج‌های همیشه شادی را تخریب می‌کنند. از نظر بوار، جفت‌هایی که از دو جنس مخالف‌اند، در یک رابطۀ دیالکتیک اربابی ـ بردگی موجود در عشق‌های دوران نوین به زنجیر کشیده می‌شوند. مرد به عنوان فرمانروای خودمختار، به واسطۀ وابستگی خویشاوندی با همسر خود به دام افتاده است و زن نیز که خود با این وابستگی محدودیت یافته است، «از ضعف خود سلاحی می‌سازد»؛ این در حالی است که هم مرد و هم زن، از قرار داشتن در این موقعیت ناگزیرند و بوار بر ای نکته تأکید می‌کند که زنان به خاطر فرصت محدودتر خود، ناگزیرند فرمانبردارتر باشند و از این جهت، رنج بیشتری ببرند. بوار می‌گوید تحقق عشق در شکل اصیل آن تنها زمانی ممکن است که زن و مرد، در زندگی مشترک، به یک اندازه از آزادی برخوردار باشند. او بر این باور است که این امر در موقعیت‌های نابرابر جنسی غیرممکن خواهد بود. او می‌گوید عشق واقعی تنها با به رسمیت شناختن متقابل آزادی یکدیگر ممکن است شکل بگیرد، اما تا آن روز و تا هنگام تحقق این امر در آینده و تا آن زمان که زنان و مردان به یک اندازه از آزادی بهره‌مند باشند، عشق با خطر مرگ همراه خواهد بود و پیوسته زنان به بردگان و اربابانی تبدیل خواهند شد و این، وجود و آزادی آن‌ها را تهدید می‌کند. بوار در این مورد با نیچه هم‌عقیده است که زن تصاحب می‌شود و درحالی که از خود بی‌خود است، خود را به عشق می‌سپارد، اما مرد تسخیر می‌کند و همواره یک فرانروا باقی می‌ماند و این موجب می‌شود که هرگز خود را به تمامی به معشوق نسپارد. البته در فصل قبل دیدیم که نیچه تمام زنان را در این موقعیت سیاه و فرودست قرار نمی‌دهد و به وجود نوعی زنانگی مثبت و تاثیرپذیر نیز قائل است. هرچند تجزیه و تحلیل یا توضیحی در باب موقعیت پایین زنان ارائه نمی‌دهد. بوار این دیدگاه نیچه را می‌پذیرد که زنان و مردان عشق را به شکل‌های متفاوتی می‌فهمند و تجربه می‌کنند. با بررسی این تفاوت، اختلاف موقعیت‌هایی که عشق مرد و عشق زن فراهم می‌آورند، آشکارتر می‌شود. این امر به بوار این توانایی را می‌دهد که پیش‌موقعیت‌هایی را که برای آفرینش عشق اصیل و واقعی ضرورت دارند، تشخصی دهد و تعیین کند. برخی از این موارد عبارتند از: برابری، آزادی، شناخت متقابل، همچنین مشترکا دست دراز کردن به سوی آیندۀ تازه و متفاوتی که شاید بتوانیم آن را با افزون‌خواهی نیچه برابر بدانیم.

فهرست

• مقدمه • فصل اول: دیدگاه‌های سافو و افلاطون دربارۀ عشق • فصل دوم: احساسات متناقض‌نما در نظر شلی و نیچه • فصل سوم: زنان خانه‌دار ناامید، اثر سیمون دوبوار • فصل چهارم: لویناس: عشق، عدالت و مسئولیت • فصل پنجم: عشق مستعمراتی در آثار «فانون» و «مافت» • فصل ششم: ایریگارای: تغییر دادن جهت عشق و تحریف این موهبت • فصل هفتم: بارت و «سخت عاشق» • فصل هشتم: سیاست عاشقانه: میان دریدا و نانسی • نتیجه • منابع • نمایه اسامی خاص

(از افلاطون تا امروز) نویسنده: لینل سکام مترجم: رحیم کوشش انتشارات: سبزان