کتاب فلسفه نقادی کانت: رابطه قوا

کتاب فلسفه نقادی کانت: رابطه قوا نوشته ی ژیل دلوز با ترجمه ی اصغر واعظی توسط نشر نی به چاپ رسیده است.

یکی از ویژگی هایی که ژیل دلوز را از بسیاری متفکران هم تراز خود متمایز و اندیشه های او را در حوزه ی تفکر معاصر پر اهمیت می کند توجه خاص او به بازخوانی و بازنگری شالوده های فلسفه و ابداع مفاهیم جدید در این حوزه است. این ویژگی، دلوز را بر آن داشت تا در سایه ی بازخوانی تاریخ فلسفه به ترتیب آثاری درباره ی هیوم، نیچه، کانت، برگسون و اسپینوزا را تألیف کند. دلوز در کتاب "فلسفۀ نقادی کانت" وجه غالب همت خود را به تبیین بنیان های تفکر کانت معطوف می دارد. او مجموع نظام فلسفی کانت در سه نقد را از منظر رابطه ی قوا بررسی می کند. هدف اصلی دلوز آن است که نشان دهد چگونه همکاری و مشارکت قوای آدمی – یعنی حساسیت، تخیل، فاهمه و عقل- در هر سه نقد، حس مشترک ویژه ی آن نقد را پدید می آورد. او توضیح می دهد که بر طبق نظر کانت، نفس دارای سه قوه است که عبارتند از: قوه ی شناخت، قوه ی احساس لذت و الم. کانت در هر یک از سه نقد در پی یافتن پاسخ این سؤال است که آیا هر یک از این سه قوه دارای صورتی برتر است؟ صورت برتر یک قوه هنگامی پدید می آید که یک قوه قانون عملکرد خود را در خود بیابد، نه بیرون از خود. پس می توان گفت قوه در صورت برترش خود آیین یا اتونوم است.

دلوز هم چنین توضیح می دهد که مطابق با صورت برتر هر قوه می توان علاقه ای از عقل را شناسایی کرد. علاقه ی عقل به واسطه ی آن چه عقل به حسب صورت برتر یک قوه به آن علاقه مند است تعریف می شود. پس در عقل سه علاقه وجود دارد: علاقه ی نظری که مطابق با صورت برتر قوه ی میل یا حس مشترک اخلاقی است؛ و علاقه ی زیباشناختی که مطابق با صورت برتر احساس لذت و الم یا حس مشترک زیباشناختی است. دلوز در این کتاب از یک سو دستمایه ی اصلی هر سه نقد را خلاصه کرده و از سوی دیگر روایتی روشن و اصیل از رابطه ی آن ها با یکدیگر ارائه می کند. او نشان می دهد که چگونه مشکلاتی که در دو نقد اول مطرح می شود و اغلب اعتراضات قاطعانه به فلسفه ی کانتی به نظر می رسند توسط کانت تصدیق و در نقد سوم به آن ها پرداخته می شود.

کتاب کانت دلوز بی تردید به دلیل خصوصیات یاد شده و برخورداری از مقدمه ای تحسین برانگیز که کل فلسفه ی کانت را در چهار قاعده ی شاعرانه خلاصه می کند، اثری جذاب و در نوع خود کم نظیر است. اما آنچه جذابیت این اثر موجز ولی پرمایه را به مراتب افزون می کند آن است که چنین اثری توسط ژیل دلوز نوشته شده است.

فهرست