کتاب فرمانفرمای عالم - باستانی پاریزی

کتاب فرمانفرمای عالم نوشته محمدابراهیم باستانی پاریزی توسط نشر علم به چاپ رسیده است.

این کتاب مجموعه ای از مقالات "دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی" را در بر دارد که از همان روزهای اولیه ی انتشار با اقبال بسیار خوبی مواجه شد و تاکنون بارها تجدید چاپ شده است. نویسنده در مقالات کتاب حاضر سعی کرده است زمینه های مختلفی از جمله هنر و صنایع دستی تا خاندان های سیاسی مانند فرمانرواها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و زوایای ناشناخته ی این مباحث را برای مخاطب به تصویر بکشد. نویسنده با بیان خاطرات "ناصرالدوله عبدالحمید میرزا" بانیِ باغ شاهزاده ماهان و "عبدالحسین میرزا" سالارِ لشکر فرمانفرما، سرگذشت واقعی این افراد را برای مخاطب به تصویر می کشد. همه ی سرگذشت های موجود در "فرمانفرمای عالم" از بسیاری از جهات عبرت آمیز هستند، زیرا نام خانواده هایی در این کتاب آمده که بسیاری از مردم تصور می کردند آن ها خوشبخت ترین و ثروتمند ترین آدم های دنیا هستند، اما این کتاب نشان می دهد که  در محضر خداوند، خوشبختی تعریف دیگری دارد و "دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی" خوشبختی را از نگاهی به تصویر می کشد که شاید متفاوت ترین نوع نگاه به این مقوله باشد. "فرمانفرمای عالم" مقالاتی بسیار خاص دارد و هر کدام از آن ها به نوبه ی خود می توانند دارای اثری شگرف باشند که "دکتر پاریزی" استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران آن ها را خلق کرده است. این اثر بدیع و تازه، تاریخ و فلسفه را در هم می آمیزد و جهانی به وجود می آورد که "خارق العاده" بهترین توصیف در مورد آن است.

فهرست

• مقدمه چاپ پنجم برای نقش قالی
• مقدمه چاپ چهارم
• پیشگفتار چاپ اول
• روغن در ریگ
• تبریک یا تسلیت
• نسیم شمال از گیلان
• خزان در بند
• اهمیت تاریخ های محلی
• خستگی
• احیا الملوک
• شعر گلنار
• دستکش
• فرمانفرمای عالم
• ضمیمه اول - صندوقچه ناصرالدوله
• ضمیمه دوم - حمل جنازه به عتبات
• ضمیمه سوم - وصیت نامه عبدالحسین میرزا فرمانفرما
• نام یاب

برشی از متن کتاب

شک نیست که در این چند لحظه، گفتگوی کوتاه من طبعا بر اساس منابع و مآخذ متعددی است که اهل قلم و اهل تحقیق گیلان، مرده و زنده، به رشته تحریر درآورده اند، چه اظهار نظر یک کرمانی در باب گیلان، جز این راهی نتواند داشت - و بزرگانی چون استاد کریم کشاورز و استاد ابراهیم فخرایی و دوست عزیزم محمد روشن و سایر بزرگان و خلعت بری ها و عمیدی نوری ها و دکتر کاسمی ها و ده ها اهل قلم دیگر عذر مرا خواهند پذیرفت. همیشه گفته اند که هر نویسنده و شاعر، بیش از هر چیز و هر کس دیگری از محیط اجتماعی و طبیعی خود متاثر می‌ شود و سید اشرف الدین که اصلاً قزوینی بوده ولی در گیلان پرورش یافته بود، طبعاً از این تاثیر برکنار نیست. یک نگاه کوتاه اجمالی به اوضاع اجتماعی و جنبه‌ های سیاسی و فرهنگی گیلان در دوران سید اشرف، یعنی ده سال قبل و بعد از مشروطه، این نکته را ثابت می کند که موقعیت ممتاز و محیط باز و پرهیجان گیلان خصوصاً انزلی و رشت تا چه حد این زمینه را برای شکوفا شدن استعداد مدیر نسیم شمال فراهم ساخته است. البته استعداد ذاتی و فطری سید اشرف، در استفاده از روحیه اجتماعی خود، عامل بزرگ موفقیت اوست، ولی به مصداق اینکه همیشه مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد،  این محیط گیلان و ذوق مردم روشن دل و ساده ‌طبع و آزادی خواه گیلان بود که میدان به دست سید اشرف داد و وسایلی فراهم کرد تا روزنامه پدید آورد. مطابق ذوق مردم و روحیه مردم و کار بدانجا برسد که روزنامه او در اولین روزهای انتشار در اکناف ولایات و شهرهای ایران، از ماورای ارس تا حوالی بم و کرمان و از بوشهر تا سرخس خریدار و خواننده داشته باشد و آن قدرنفوذ یابد که حتی امروز هم، سالخوردگان ولایات دوردست بعضی اشعار او را به عنوان چاشنی ذوق برای فرزندان و نوادگان خود بخوانند. موقعیت ممتاز بندر انزلی و رشت، در تمام طول حکومت قاجاریه، این زمینه را فراهم ساخته بود که نخستین دریچه آشنایی با تمدن غرب از این بندر کوچک بر جامعه ایران گشوده شود. حقیقت آن است که نخستین پادشاه یا صدر اعظمی که عازم اروپا بوده لامحاله از کناره سفیدرود خود را به انزلی و سپس باکو می ‌رساند، چون در بازگشت نیز طبعا از طریق راه آهن روسیه و قفقاز یعنی باکو باز به انزلی می ‌رسید، حتی بسیاری از سفرای خارجی و سیاحان خارجی از همین راه به ایران می ‌رسیدند، حتی قسمت عمده کالاهای تجاری نیز از همین طریق رد و بدل می ‌شد. چنانکه عثمانی نیز به علت ارتباطات زیاد، شهر بندری در انزلی داشت -  بالنتیجه نخستین جراید و مجلات و کتاب ها و همه افکار نو از این راه به ایران می ‌رسید، پس هیچ استبعادی ندارد اگر انزلی را در روزگار اخیر، پنجره‌ای بدانیم که از ایران به دنیای روشنفکری خارج گشوده می شد. آنها که اهل کتاب و مطبوعات هستند و خصوصاً در مورد انتشارات بصیرتی حاصل کرده‌اند می‌دانند که هر کتابفروشی یا اداره توزیع روزنامه و مجله همیشه به فیش و تیراژ فروش رشت و انزلی اهمیتی خاص قائل بوده است. صفحه 62

• نویسنده: باستانی پاریزی (محمدابراهیم)
• انتشارات: علم