کتاب فرار از عقل (داستان فکر ایرانی 5)

کتاب فرار از عقل (از تشکیل امپراتوری سلجوقی تا حمله مغول)، جلد پنجم از مجموعه‌ی داستان فکر ایرانی نوشته‌ی حسین بکایی از سوی نشر افق به چاپ رسیده است.

کتاب فرار از عقل، در قالب بیست و پنج فصل، به بازه‌ای تاریخی، که از زمان شکل گیری سلسله‌ی سلجوقیان شروع شده و به حمله‌ی مغول ختم می شود، پرداخته و به بررسی جنبه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، دینی و علمی این دوره‌ی پر فراز و نشیب می پردازد. در زمان خلفای عباسی، اعتماد خلفا به جنگجویان ایرانی و عرب از بین رفته بود، به همین دلیل، از غلامان ترک که زور بازوی فراوانی داشته و جنگاوران متعصبِ دلیری بودند، در لشکر استفاده می شد. فرمانروایان شهرهای مختلف ایران نیز به تبعیت از خلیفه، از غلامان ترک در جنگ و امور مملکت داری استفاده می کردند. این غلامان کم کم از طریق ازدواج با فرزندان فرمانروایان، به مناسِب مختلفی رسیدند و پس از قدرت گرفتن، در نقاط گوناگون کشور اعلام استقلال کرده و حکومتی تشکیل دادند. سلطان محمودغزنوی از تبار یکی از همین غلامان بود که قدرت زیادی به دست آورد و حکومت مرکزی ایران را به دست گرفت. او با توجه به تعصب دینی بسیاری که داشت، اقدام به تاسیس کتابخانه ها و مراکز علوم اسلامی کرد؛ البته با توجه به رابطه‌ی خوبی که با خلفای عباسی که اهل سنت بودند، داشت؛ به مبارزه با شیعیان پرداخته و دستور آزار، اذیت و قتل آن ها را صادر می کرد. از این رو، علمای شیعی به نجف کوچ کرده و در آن جا به تحصیل و تبلیغ مذهب شیعه پرداختند. در کتاب فوق می توانید با دانشمندان و علمای به نام این دوره ‌ی تاریخی، چگونگی پیدایش تصوف و عرفان در ایران، پیشرفت های گوناگون فکری، علمی و ادبی آشنا شده و بسیاری مطالب مفید و جالب دیگر بیابید.

مجموعه داستان فکر ایرانی در قالب 9 جلد با عناوین سپیده دم اندیشه، فراز و فرود، تولد دوباره، دوران طلایی، فرار از عقل، مغول ها، دوباره ایران، ایران در آستانه ی تغییر و انقلاب مشروطه،  فرهنگ و افکار، عقاید و اندیشه ی دولت ها و ملت، همچنین چهره های مشهور و به نام هر دوره  را به تصویر می کشد. این مجموعه با استفاده از تکیه منابع معتبر تاریخی به ارائه اطلاعات تاریخی و تحلیل آن ها برای نوجوانان و جوانان می پردازد‌. هر کتاب از مجموعه ی ذکر شده به یک دوره ی تاریخی اختصاص دارد و تحولات فکری، مذهبی و علمی آن دوره را تشریح کرده است. در اغلب بخش های کتاب تصویرهای مستند و نقشه های مربوط به هر دوره نیز ارائه شده است.

فهرست

فصل 1: هر غلام برای کاری خوب است فصل 2: رقیبی برای دستگاه خلافت عباسی فصل 3: ترکان پاک دین فصل 4: ایران؛ مرکز علمی جهان فصل 5: یک اشتباه تاریخی فصل 6: مردم و تعصب دینی فصل 7: فقاهت در دانشمندان شیعه‌ی دوازده امامی هم آغاز شد فصل 8: حجتی بدای خراسان فصل 9: دُر لفظِ دری فصل 10: شاه منتخب خداست فصل 11: آشتی کنان کلام اشعری وفقه شافعی فصل 12: نطامیه ها یا قالب گیری فکری فصل 13: رواج و گسترش زبان فارسی دری فصل 14: فیلسوف بخیل فصل 15: می پرسم، پس هستم فصل 16: نانی که گرم شد فصل 17: بازار آشفته‌ی حقیقت فصل 18: عقل شک می کند فصل 19: عقل در زندان اتهام فصل 20: پس از تفکر فیلسوفان، تکلیف علوم وابسته به فلسفه چه شد؟ فصل 21: کلام دردبوته‌ی نقد فصل 22: چه کسی امام است؟ فصل 23: شعر؛ گریزگاه عقل فصل 24: طبقه بندی مردم و قدرت درک آنان فصل 25: همه‌ی راه ها به رباط ها و خانقاه ها ختم می شود فهرست منابع نمایه

برشی از متن کتاب

ترکان غزنوی و سلجوقی، هر چند در ظاهر به اسلام و مسلمانی تظاهر می کردند و خود را حامی دین محمد (ص) و نگهبان سنت او ومعرفی می کردند، اما در خفا از هیچ عمل خلاف شرعی رویگردان نبودند. شرابخواری و هوسرانی، از کار های معمول دربار آنان بود. اطرافیان آنان هم چنین بودند. یکی از درباریان، مردی بود چهل ساله و از اهالی مرو، او هم در دربار غزنویان خدمت کرده بود و هم در دربار سلجوقیان صاحب مقام و دیوان بود. این مرد دیوانی، تحصیلات خود را در خراسان به انجام رسانده بود و جزو مردان ادب و دانش به حساب می آمد؛ اما فراوان شراب می خورد. در سال 437 ه. ق. این مرد برای کاری به جوزجان رفت و یک ماه درآن شهر ماند. در آن یک ماه، همه‌ی شب را به خوشگذرانی و شرابخواری گذراند. شبی مرد دیوانی خواب دید. در خواب مردی به او گفت: "تا کی می خواهی این شراب که عقل مردم را از بین می برد بخوری؟ بهتر نیست که هوشیار باشی؟" مرد دیوانی پاسخ داد: " دانشمندان برای فراموش کردن غم این دنیا جز این چیزی نتوانستند بسازند." مرد گفت: "به کسی که مردم را به بی هوشی و بی عقلی هدایت می کند، دانشمند نمی گویند. باید دنبال چیزی بروی که عقل ووهوش تو را زیاد کند." مرد دیوانی پرسید: "آن چیز را کجا پیدا کنم؟" مرد بهدسوی قبله اشاره کرد و گفت: "جوینده یابنده است." صبح وقتی مرد دیوانی از خواب بیدار شد، تحولی در او پدید آمده بود. نام آن مرد دیوانی، ناصر خسرو قبادیانی (485 ه. ق.) بود. او پس از آن شب تصمیم گرفت روش زندگی خود را عوص کند. ناصر خسرو ابتدا از شغل دولتی کناره گیری کرد و از دربار ترکان دور سد. سپس به همراه برادر کوچک تر و یک غلام هندی، راه خانه‌ی خدا را در پیش گرفت. سفر ناصر خسرو هفت سال طول کشید...    

(از تشکیل امپراتوری سلجوقی تا حمله ی مغول) نویسنده: حسین بکایی انتشارات: افق