کتاب غفلت‌ها و کاستی‌ها در تحقیقات و مصادیق آنها | نادری

درباره‌ی کتاب غفلت ها و کاستی ها در تحقیقات و مصادیق آنها

تحقیق کردن به معنای  اثبات رساندن صحت و درستی یک موضوع می باشد که این مهم با جست و جوی منظم، تلاش عملی، استفاده از شواهد و منابع معتبر انجام می شود. تحقیق در همه قسمت های زندگی آدمی حضور و تاثیر دارد؛ برای مثال می توان تحقیقات دانشجویان برای دست یابی به مطالب، تحقیقات پزشکی برای پیدا کردن روش درمان یک بیماری و تحقیقات مرسوم قبل از ازدواج را نام برد.

تحقیق روش های مختلفی دارد که با توجه به موضوع مورد تحقیق، روش های آن متفاوت می باشد. غفلت ها و کاستی ها، اشتباهات و سهل انگاری در تحقیقات می باشد که برخی از آنها بسیار رایج هستند؛ این کاستی ها مانع از رسیدن پژوهشگر به پاسخ و اطلاعات صحیح می شوند. انتخاب موضوع تحقیق، اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق، جامعه و روش های آماری از مباحثی هستند که در کتاب "غفلت ها و کاستی در تحقیقات و مصادیق آن" به آنها پرداخته شده است.

کتاب حاضر تمامی مراحل یک تحقیق خوب را بیان می کند، سپس مصادیق، غفلت ها و کاستی های هر مرحله را بازگو می کند. نویسنده مطالب را به صورت پرسش و پاسخ بیان  کرده است؛ این ویژگی به دانشجویان کمک می کند پاسخ پرسش های خود را در مورد روش تحقیق بیابند. پس از بیان غفلت ها، بندی به عنوان نظر داوری آورده شده است؛ این بند ها به دانشجویان در پیشگیری از کاستی ها کمک می کند. کتاب  "غفلت ها و کاستی ها در تحقیقات و مصادیق آنها" به دو زبان فارسی و انگلیسی تألیف شده است.

بخشی از کتاب غفلت ها و کاستی ها در تحقیقات و مصادیق آنها

انتخاب موضوع تحقیق عمده ترین دغدغه برای محقق، به ویژه محققان تازه کار است. تاکنون نیز دستور العمل صریح و آشکاری از سوی علما و متخصصان امر تحقق مطرح نشده است، اما در این مقوله، نکاتی چند مورد توافق است؛اول  اینکه، انتخاب موضوع تحقیق یک امر شخصی و فردی است، زیرا نیک می دانیم که عالِم در مسیر رشد و اعتلای ذهنی خویش در حوزه دانش خود بر مبنای دانایی هایش متوجه می شود که چه چیز و چه مطلبی را در حوزۀ دانش خود بر مبنای دانایی هایش متوجه می شود که چه چیز و چه مطلبی را در این حوزه از معارف بشری نمی داند و یا راه حل چه مشکل و مسأله ای ندارد.

لذا، همین نقطه، نقطۀ تشخیص وی از مسأله و  موضوع تحقیق است و کسی غیر از او نمی تواند به چنین نقطه ای که وی رسیده است، برسد. بنابراین، انتخاب و تعیین موضوع تحقیق توسط دیگران برای محقق، امری خارجی و احتمالاً بی پیوند با دانایی ها، و نادانی های وی در حوزه دانش او است. نکته دوم مورد توافق علما در انتخاب موضوع، «عجین بودن موضوع تحقیق با علاقه و انگیزه محقق» است. در این جا، باید اذعان داشت که این تناسب و ارتباط به لحاظ پر زحمت بودن تحقیق و مخاطره آمیز بودن آن از ضروریات امر تحقق است. زیرا، یکی از ویژگی های تحقیق آن است که تحقیق، حجم زیادی فعالیت، کار و  کوشش طلب دارد، در حالی که نتیجه و حاصل آن اندک و محدود است.

برای مثال، محققی که در پی «تبیین مرتبط ترین عامل برای افت تحصیلی گروهی از دانش آموزان» است، پس از مدت ها صرف وقت و هزینه و تحمل زحمت، تنها جمله ای را حاصل می آورد که براساس مستندات عاقلانه و عالمانه اش بیانگر عاملی است که بیشترین ارتباط را با مقولۀ مورد نظر دارد. بنابراین، امر تحقیق برای کس یا کسانی که قصد دارند یک شبه ره صد ساله بپیمایند، امر خوشایند و مقبولی نیست.

از طرف دیگر، تحقیق کاری مخاطره آمیز است، زیرا محقق به معنای واقعی آن (برملا کنندۀ حقیقت و کُنه امر) بایستی نه تنها در مقابل خان ذهن خویش، بلکه در مقابل خان خارج از ذهنش (نظام سیاسی و اجتماعی حاکم و ) نیز بایستد و استوار باشد و تنها قصد او در جریان تحقیق، «آزمودن فرض تحقیق باشد نه اثبات آن».