کتاب طبیعت ترسناک (بیابان های بی آب و علف)

کتاب بیابان های بی آب و علف از مجموعه ی طبیعت ترسناک، نوشته ی آنیتا گانری و ترجمه ی محمود مزینانی توسط نشر پیدایش به چاپ رسیده است.

جغرافیا یکی از علوم پر رمز و راز و گسترده با زیر شاخه های فراوان است. نویسنده ی این مجموعه در هر کدام از کتاب هایش به یکی از موضوعات مرتبط با جغرافی، با زبانی ساده، قابل فهم و طنز گونه برای مخاطب نوجوان می پردازد. کلمه بیابان مکانی خشک، بی آب و علف، با انبوهی از خاک، شن و ماسه و آفتابی داغ و سوزنده را در ذهن تداعی می کند. شاید عجیب باشد که جغرافی دانان، محققان و مکتشفان بسیاری به این نقاط از دنیا سفر کرده اند و پرده از راز های آن برداشته اند. عجیب تر این که در این نقاط بی آب و علف جانوران و گیاهانی یافت می شوند که خود را با این شرایط سخت وِقف داده اند. دمای هوای بیابان ها در روز به بیش از 50 درجه سانتی گراد می رسد به طوری که شما می توانید یک تخم مرغ را در این هوا بپزید. برخلاف روزها که از شدت گرما انسان به حالت مرگ می افتد، شب های آن به دلیل نبود ابر در آسمان که گرمای زمین را نگه دارد، دارای سرمای شدیدی است و به زیر نقطه انجماد افت می کند. در زمستان ها دما در شب تا 21 درجه سانتی گراد زیر صفر هم می رسد. امروزه جغرافی دانان بیابان ها را از روی شاخص بارندگی در سال تعیین می کنند. بنابراین تعریف قاره جنوبگان (قطب جنوب) یک بیابان بزرگ با لایه ضخیمی از یخ می باشد چون در این منطقه شاخص بارندگی در طول سال بسیار کم است. کتاب بیابان های بی آب و علف به معرفی بزرگ ترین و مهمترین بیابان های جهان و نحوه شکل گیری آن ها می پردازد. تپه های شنی، گیاهان و حیوانات بیابان ها، زندگی مردم در کنار بیابان و منازل شان، برنامه های بیابان زدایی و ده ها عنوان دیگر مطالب زیبای کتاب را تشکیل داده اند.

 

برشی از متن کتاب

شن های روان تا اینجا تمام بیابان هایی که از آنها عبور کرده اید، فرسنگ در فرسنگ پر بوده اند از شن های داغ و کباب کننده، با تک و توکی درخت نخل و شتر. دقیقا همان جوری که تصور می کردید. اما راستش را بخواهید بیابان ها کاملا این شکلی نیستند. در واقع فقط یک چهارم آنها از شن پوشیده شده اند. بیشتر سطح بیابان ها از دشت های سنگلاخ و صاف با کپه های سنگریزه پوشیده شده اند. چند تا کوه هم در وسط آنها و جود دارد. (اینها تنها چیزهایی هستند که از آتشفشان های گدازان باقی مانده اند. نگران نباشید، از زمان فوران آنها میلیون ها سال گذشته و این تپه های بلند، آخرین بازمانده قله های آنها هستند.) اما اگر دنبال شن می گردید... هفت دانستنی برشته کننده دربارۀ شن ها 1)         یادتان باشد که هیچ وقت به سرتان نزند از یک جغرافی دان ترسناک، سوالی ساده و معمولی بپرسد، مگر آنکه به اندازۀ سن بیابان ها وقت داشته باشید. مثلا سوال «حالا اصلا شن چی هست؟» را در نظر بگیرید. یک کارشناس جغرافی آن قدر دربارۀ «آیولین» برایتان حرف خواهد زد تا خروپفتان بلند شود. آیولین یک اصطلاح فنی دهان پرکن و به معنای چگونگی خرد شدن سنگ ها به دست بادهای بیابانی و تبدیل کردنشان به شن است. آیولین کلمه ای یونانی و به معنای شن است. اما جواب ساده این سوال این است که شن ها همان ذرات ریز سنگ هایی با قطر 2/0 تا 2 میلی متر هستند. 2)         شن ها خیلی وقت ها ماسه ای رنگ هستند و بعضی وقت ها هم سیاه، خاکستری یا سبز رنگند. رنگ شن ها فقط به نوع سنگ هایی بستگی دارد که شن ها از آنها ساخته شده اند. 3)         بعضی از جغرافی دان ها فرضیه دیگری برای چگونگی شکل گیری بیابان های پوشیده از شن دارند. به نظر آنها این گردبادهای هولناک بوده اند که بیابان های پوشیده از شن را درست کرده اند. مشکل می توان گفت که آنها درست می گویند یا نه. چون این گردبادها 18 هزار سال قبل رخ داده اند و حتی سن معلم جغرافی تان هم برای یادآوری زمانی به این دور و درازی قد نمی دهد. 4)         صحرای آفریقا، این ستاره بزرگ بی برو برگرد بیابان ها، شنزارترین  بیابان جهان است. اما صحرای آفریقا فقط به این خاطر چنین جایگاهی را به خود اختصاص داده که مساحتی به این بزرگی دارد. وگرنه بزرگ ترین تکه زمین یک دست شنزار دنیا، «ربع الخالی» یا «ربع نامسکون» در صحرای عربستان است. این تکه زمین مساحتی برابر با 000/560 کیلومتر مربع دارد - یعنی تقریبا به اندازه مساحت فرانسه. خیلی جالب است. اما اصلا انتظار نداشته باشید مغازه هایی را که نان و پنیر فرانسوی می فروشند نیز در آنجا پیدا کنید. بی خود نیست که اسم آن را نامسکون گذاشته اند (یعنی به معنای واقعی کلمه، هیچ چیز در آن وجود ندارد) 5)         صحنه را تجسم کنید. شما توی یک بیابان بی آب و علف هستید و دارید رویای سرکشیدن یک نوشیدنی تگری را در سرتان می پرورانید که یکهو شن ها می زنند زیر آواز! بله برای اولین بار درست می شنوید - این شن ها هستند که به آواز خواندن افتاده اند. این صدا چه جوری است؟ بستگی دارد. بعضی وقت ها به شکل هوم هومی بم است که هرچه می گذرد بیشتر اوج می گیرد یا به شکل صدایی جیغ و زیر. جغرافی دان ها درست نمی دانند که دقیقا چه چیزی صدای شن ها را در می آورد. یک فرضیه می گوید که این صدا به این خاطر است که هردانه شن دارای روکشی از یک ماده شیمیایی براق به نام «سیلیکا»ست. این ماده باعث می شود که دانه های شن به یکدیگر بچسبند. وقتی روی یک تپه شنی پای می گذارید، وزن شما دانه های شن را از هم جدا می کند و حرکت آنها باعث شنیدن این صدای تپ تپ مانند می شود. پس شاید بهتر باشد اسم آنها را به جای تپه شنی بگذارید تپ تپ شنوی. هان؟ 6)         اگر فکر می کنید این حرف عجیب و غریبی است، بد نیست لحظه ای به ساکنان شهر «لیون» فرانسه فکر کنید. آنها روز 17 اکتبر 1846 از خواب که بیدار شدند، دیدند که شهرشان سرتاپا ... بله، زنگ زده است! اتفاقی که افتاده بود این بود: فرسنگ ها دورتر از لیون، توفان شن در صحرای آفریقا خروارها شن قرمز رنگ را با خود به هوا بلند کرده بود. این شن ها بعدا به شکل بارانی به رنگ خون روی زمین بازگشتند. وقتی باران خشک شد، چیزی را از خود بر جای گذاشت که شکل لایه ای نازک از زنگ زدگی به نظر می آمد. تعجبی نداشت که مردم لیون این قدر نگران شده بودند. 7)         گاهی وقت ها باد دیوانه وار به شن ها شلاق می کشد. بدا به حالتان اگر وسط یک توفان شن گرفتار شوید این توفان می تواند کاری کند که احساس کنید پوست تان را چیزی گزیده، به حال خفگی بیفتید یا حتی رنگ ماشینتان خراش بیفتد. بهترین کاری که در این مواقع می توانید انجام دهید، این است که جایی قوز کنید و صورت و چشم هایتان را بپوشانید.

نویسنده

" آنیتا گانری " متولد 1961 در کلکته هند است. زمانی که او کودک بود، خانواده اش به انگلستان مهاجرت کردند. او در انگلستان به مدرسه و سپس به دانشگاه رفت. و از دانشگاه کمبریج با مدرک تحصیلی مطالعات فرانسوی، آلمانی و هندی فارغ التحصیل شد. و چندین سال در انتشارات واکر کار کرد. او همچنین بیش از 600 کتاب نوشته است. مجموعه طبیعت ترسناک از مهمترین آثار او برای کودکان و نوجوانان است. او از سال 1999 نگارش مجموعه طبیعت ترسناک را آغاز کرد. و جوایزی در سال های مختلف برای نگارش کتاب های این مجموعه از آن خود کرده است.

فهرست

• مقدمه
• سفر به تیمباکتو
• خشکِ خشک، مثل استخوان
• شن های روان
• یک کوهان یا دو کوهان؟
• زندگی دربیابان های بی آب و علف
• مسافران بی باک بیابان ها
• گنج های بیابانی
• بیابان ها در خطر
• آینده ای شنی؟

• نویسنده: آنیتا گانری
• مترجم: محمود مزینانی
• انتشارات: پیدایش