کتاب شورشیان آرمانخواه - مازیار بهروز

کتاب شورشیان آرمانخواه (ناکامی چپ در ایران) نوشته مازیار بهروز توسط انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است.

این کتاب گزارش فشرده ای از تاریخ جنبش چپ مارکسیستی در ایران را از سال 1320 تا سال 1362 که آخرین سازمان مارکسیستی از بین رفت، در بر دارد. "مازیار بهروز" استادیار دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو است و "شورشیان آرمانخواه" را بر اساس پایان نامه ای که برای دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس نوشته بود، شکل داده است. "مازیار" فرزند "جهانگیر بهروز" می باشد که در سال های پیش از کودتای 28 مرداد 1332 یکی از اعضای حزب توده بود و با تحریریه ی چند نشریه ی حزبی نیز همکاری داشت. "مازیار" طبق عقبه ی پدرش به خوبی با جنبش چپ مارکسیستی در ایران آشناست و به همین دلیل کوشیده است این جنبش و فراز و فرودهای آن را از دل تاریخ معاصر ایران بیرون بکشد و از این طریق علل "ناکامی چپ در ایران" را واکاوی نماید. "شورشیان آرمانخواه" را می توان کامل ترین منبع برای شناخت جنبش چپ مارکسیستی در ایران دانست، زیرا کتاب هایی که پیش از کتاب پیش رو در این مورد به چاپ رسیده اند تنها بخشی از تاریخ این جنبش را روایت کرده اند اما کتاب حاضر، تاریخ چپ در ایران را تا سرانجام نهایی اش دنبال کرده و از این طریق تصویری کامل تر و واضح تر از این دوره ی تاریخی را به مخاطب نشان می دهد.

فهرست

• پیشگفتار مولف بر چاپ فارسی
• یادداشت مترجم
• پیشگفتار
• سپاسگزاری
• مقدمه
• شکست و احیا: شکست بزرگ چپ 49 - 1332
• حزب توده در دهه 1330
• حزب توده و جناح گرایی
• حزب توده و اتحاد شوروی
• فرقه دموکرات آذربایجان دومین تشکیلات کمونیستی
• نیروی سوم خلیل ملکی و چپ گرایان مستقل
• گذار و احیا
• نسبت توده در یک دهه گذار
• هسته های مارکسیستی: حرکت به سوی قهر
• تهاجم و بن بست 57 - 1349: قهر و سرکوب
• چریک های فدایی
• مجاهدین (مارکسیست ها - لنینیست) : تولد پیکار
• حزب توده و گروه‌های انشعابی کمونیست
• هسته های مارکسیستی در خارج
• انقلاب: رقص مرگ 62 - 1357
• انقلاب
• فدائیان و انقلاب
• پیکار و انقلاب
• حزب توده و انقلاب
• گروه های کرد و انقلاب
• مارکسیست های حاشیه‌ای و انقلاب
• چرا ناکامی؟
• کمونیست ها و عوامل عمومی ناکامی
• کمونیست ها و عوامل خاص ناکامی
• کمونیست ها و عوامل ساختاری ناکامی
• پیوست: گاهشمار رویدادها 62 - 1320
• یادداشت های من
• کتابشناسی
• نمایه

برشی از متن کتاب

گروه اصلاح‌طلب نیرویی یکپارچه نبود و از سه گرایش تشکیل می ‌شد که علیه رهبری حزب توده متحد شده بودند. در حالی که گروه به عنوان یک نیروی متحد برای چند سال تمام فعالیت ‌هایش را متوقف کرده بود برخی از اعضای آن به رهبری ملکی و همکاران نزدیک به هنگامی که نهضت ملی شدن نفت حرکت خود را آغاز کرد، شروع به سازماندهی مجدد کردند. ملکی و گروهش برای تاسیس حزب زحمتکشان ملت ایران در اردیبهشت 1330 به مظفر بقایی روزنامه‌نگار مردم هستند و مدیر روزنامه شاهد پیوستند. حزب زحمتکشان با جاذبه بقایی و روزنامه او به عنوان یک حزب چپ میانه با دفاع از مصدق وارد صحنه سیاسی شد. وظایف تشکیلاتی آموزشی و ایدئولوژیکی حزب تازه به ملکی و رفقایش واگذار شد و برخی وظایف انتشاراتی و شرکت در مجلس به بقایی و گروهش محول گردید. گروه ملکی شامل آل احمد، نادرپور، محمدعلی خنجی، ناصر وثوقی و دیگران می شد. این گروه به زودی انتشار هفته نامه نیروی سوم را که نشریه سازمان جوانان حزب شد و همچنین ماهنامه علم و زندگی را آغاز کرد، در حالی که بقایی همچنان شاهد را در اختیار خود داشت. دو گروهی که در اطراف ملکی و بقایی گرد آمده بودند عملاً دو جناح حزب زحمتکشان را تشکیل می دادند که اعضای سابق حزب توده و جناح چپ آن به شمار می ‌رفتند. اتحاد این دو گروه پس از قیام 30 تیر 1331 و بازگشت مصدق به قدرت به پایان رسید. ریشه اختلافات به نحوه برخورد با مصدق بر می ‌گشت. در حالی که جناح چپ حمایت کامل را مدنظر داشت، جناح راست به نحو روز افزونی از مصدق دور می شد. جناح راست که در کمیته مرکزی حزب در اقلیت بود در مخالفت با مصدق اصرار می ورزید و همین بر دامنه اختلافات میان می افزود. اختلاف و رقابت های شخصی بین ملکی و بقایی که از ویژگی های سیاست های آن دوره در ایران بود نیز در ایجاد شکاف در حزب نقش بازی می کرد. سرانجام در اواخر تابستان 1331 انشعاب به وقوع پیوست و گروه ملکی با نام حزب زحمتکشان ملت ایران صفوف خود را به مصدق نزدیک ساخت و گروه بقایی با همان نام اصلی حزب به نیروهای ضد مصدقی پیوست. گروه ملکی که از این مقطع به بعد نیروی سوم نامیده می شد در اوج فعالیت خود در سال‌های 32-1331 چند هزار نفر عضو داشت و تا پایان به پشتیبانی از مصدق ادامه داد و پس از کودتا سرکوب شد. پس از کودتا انشعاب دیگری که در آن رخ داد و گروهی به رهبری خنجی، ملکی را به دریافت پول از سران کودتا متهم ساخت. ملکی در زندان این اتهام را تکذیب کرد اما جدایی ادامه یافت.  سال های 1332 و 1339 ملکی و باقیمانده هوادارانش در ایران ماندند اما نتوانستند فعالیتی داشته باشند چرا که سیاست سرکوبگرانه شاه اجازه فعالیت سیاسی چندانی را نمی ‌داد. در فاصله سال‌های 1329 و 1342 که از سیاست سرکوبگرانه کاسته شد، گروه سعی کرد به صحنه سیاسی بازگردد، اما به مثابه یک نیروی کوچک مرتبط با جبهه ملی دوم، دیگر نتوانست به عنوان یک نیروی اجتماعی ظاهر شود. صفحه 78

(ناکامی چپ در ایران) نویسنده: مازیار بهروز انتشارات: ققنوس