کتاب شاهنامه فردوسی (قصه های خواندنی)

کتاب قصه های خواندنی شاهنامه فردوسی با بازنویسی اسدالله شعبانی و تصویر گری کریم نصر در نشر پیدایش به چاپ رسیده است.

کتاب شاهنامه بزرگ ترین و برجسته ترین سروده ی حماسی ایران و همچنین یکی از برترین سروده های حماسی جهان است. ابوالقاسم فردوسی سراینده ی شاهنامه سی سال از عمر گران مایه ی خویش را برای نگارش این کتاب گذاشت و آن را تقدیم شاه محمود غزنوی کرد. ولی شاه محمود قدر این کتاب را ندانست و فردوسی را از دربار خویش راند. موضوع ابیات شاهنامه، اسطوره ای، افسانه ای و تاریخی است و به پیش از اسلام باز می گردد و بازگو کننده ی احوالات پادشاهان پیشدادی، کیانی، اشکانی و ساسانی است. ابیات شاهنامه را می توان به سه بخش تقسیم کرد، بخش اول آن اسطوره ای است که از روزگار کیومرث تا پادشاهی فریدون را در بر می گیرد. بخش دوم پهلوانی است که از قیام کاوه بر ضد ضحاک تا مرگ رستم را شامل می شود. بخش سوم پادشاهی بهمن تا پیدایش اسکندر و حمله اعراب را بیان کرده است. شاهنامه در جهت گیری فرهنگ فارسی و حفظ زبان فارسی نقش مهمی دارد. واژه های به کار رفته در شاهنامه به زبان فارسی سره می باشد و فقط ٨6٥ کلمه ی عربی در آن به کار رفته است و یکی از کتب مهم در حفظ زبان و فرهنگ ایرانی است. منابع اصلی که فردوسی از آن ها برای سرایش شاهنامه استفاده کرده از بین رفته است. کتاب پیش رو سعی کرده به زبان ساده و نثری گویا و روان شاهنامه را برای نوجوانان قابل فهم کند و در هر بخش از اشعار شاهنامه استفاده کند. در این کتاب با چگونگی گرد آوری افسانه های ایران باستان توسط " خوتای نامک " در زمان ساسانیان و برگردان آن به زبان فارسی دری و افزودن بخش هایی به آن آشنا می شوید. در زمان سامانیان، دقیقی شاعر جوان آن روزگار کتاب را به نظم برگرداند ولی عمر او کوتاه بود. پس از او فردوسی این راه را ادامه داد و شاهنامه را به نظم در آورد. سر آغاز این کتاب با داستان کیومرث نخستین پادشاه پیشدادی و حاکم بر جهان آغاز می شود. پادشاهی که به خون خواهی فرزندش سیامک به جنگ دیوان می رود. و بعد از خود هوشنگ را به جانشینی اش تعیین می کند. هوشنگ پادشاهی دانا بود و کشف آتش را به او نسبت داده اند. داستان پایانی کتاب، داستان مرگ رستم و خیانت برادرش چغاد به اوست. این کتاب به اختصار درباره ی هر یک از پادشاهان پیشدادی و پهلوانان حماسی آن روزگار توضیحاتی را آورده و با اشعاری از شاهنامه آن بخش را خواندنی تر کرده است. بخش عمده ای از این کتاب به پهلوانی های خاندان رستم، پدرش زال و پدربزگش سام و فرزندش سهراب پرداخته است. هر کدام از داستان ها پندی در خود دارد و در هر زمانه ای قابل استفاده است. نویسنده از طول و تفسیر قصه ها دست برداشته و هر داستان را به اختصار و با نثر و نظمی هماهنگ و قابل درک برای نوجوانان بیان کرده است. کتاب مصور بوده و طرح ها برگرفته از نقاشی های باستانی و به روش سیاه قلم به تصویر کشیده شده است.

برشی از متن کتاب

داستان رزم سهراب و گرد آفرید   زنانشان چنینند ایرانیان چگونه اند گردان جنگاوران   نگهبان دژ گفت: "منم، هجیر. هم اکنون سرت را ازتن جدا می کتم و نزد شاه ایران می فرستم." سهراب از این سخن به خنده افتاد. آن گاه هر دو، نیزه در دست، با هم در آویختند. پس از نبردی سخت، سهراب با نیزه "هجیر" را از اسب به زمین زد و چون خواست او را بکشد، پهلوان گرفتار زینهار خواست. سهراب یل از کشتنش چشم پوشید و او را به بند کشید و نزد هومان فرستاد. این خبر در دژ پیچید. "گرد آفرید" دختر "کژدهم"، از شکست هجیر خشمگین شد. جامه ی نبرد پوشید. روی و موی خود را در زره نبرد پوشاند و به میدان آمد: زنی بود برسان گردی سوار همیشه به جنگ اندرون، نامدار کجا نام او بود گرد آفرید که چون او به جنگ اندرون کس ندید چنان ننگش آمد ز کار هجیر که شد لاله رنگش به کردار قیر بپوشید درع سواران به جنگ نبود اندر آن کار جای درنگ نهان کرد گیسو به زیر زره بزد بر سر ترگ رومی، گره فرود آمد از دژ به مردار شیر کمر بر میان، بادپایی به زیر   گرد آفرید خروشید و از سپاه دشمن هماورد خواست. کسی به جنگ او نیامد مگر سهراب که نمی دانست هماورد او دختری جوان است. گرد آفرید چون سهراب را پیش روی خود دید، بر او تیر بارید:   به سهراب بر، تیر باران گرفت چپ و راست، جنگ سواران گرفت   سهراب بر آشفت، سپر را روی سرش گرفت و پیش رفت. گرد آفرید کمان را به بازو افکند و دست به نیزه برد و با سر نیزه سهراب را نشانه گرفت. سهراب چون رزم آوری او را دید، سخت خشمگین شد و چون پلنگ غرید و سر نیزه اش را به سوی گرد آفرید گرفت و با چالاکی او را نیز از زین اسب برداشت تا بر زمین بزند. گرد آفرید بی درنگ شمشیر بر کشید و چنان بر نیزه ی سهراب نواخت که نیزه به دو نیم شد. آن گاه دانست که تاب نبرد با سهراب را ندارد و با چالاکی بر پشت اسب جست و خواست تا از چنگ او بگریزد، اما پهلوان جوان از پس او تاخت و چنگ انداخت و کلاهخود او را از سرش برداشت. ناگهان گیسوان دختر نمایان شد:   رها شد ز بند زره موی او درفشان چو خورشید شد روی او بدانست سهراب، کو دختر است سر موی او از سر افسر است شگفت آمدش گفت: " از ایران سپاه چنین دختر آید به آوردگاه! سواران جنگی به روز نبرد همانا به ابر اندر آرند گرد زنانشان چنینند ایرانیان چگونه اند گردان جنگاوران!"   آن گاه، کمند انداخت و گرد آفرید را به بند افکند. دختر دلیر که دید با زور بازو نمی تواند از چنگ سهراب بگریزد، با زیرکی گفت: "ای پهلوان جوانبخت! دو سپاه بر ما تماشاگرند. برای تو ننگ است اگر سپاهیانت بدانند که تو با دختری نبرد کرده ای. بهتر است نهانی سازش کنیم. اکنون سپاه و دژ ما در اختیار توست. بیا تا تو را به دژ ببرم و هر کاری که دلت می خواهد بکن:   کنون من گشاده همه موی و روی سپاه از تو گردد پر از گفتگوی که با دختری او به دشت نبرد بدین سان به ابر اندر آورد گرد نهانی بسازیم، بهتر بود خرد داشتن کار مهتر بود کنون لشکر و دژ بع فرمان توست نباید بدین آشتی، جنگ جست"   سهراب از زبان آوری و چهره ی زیبای گرد آفرید، در شگفت شد.   یکی بوستان بود اندر بهشت به بالای او، سرو، دهقان نکشت دو چشمش، گوزن و دو ابرو، کمان تو گفتی همی بشکفد هر زمان   سهراب که دلش به مهر گرد آفرید نرم شده بود، او را از بند رها کرد و گفت: " اکنون که دلیری مرا دیدی، هشدار! مبادا از پیمان خود سرپیچی کنی." آن گاه، همراه دختر کژدهم تا نزدیک در دژ رفت. چون در دژ را گشودند، گرد آفرید خود را به درون دژ انداخت و دستور داد که نگهبانان در دژ را ببندند. سپس به بلندترین جای دژ رفت و از آن بالا، سهراب و سپاهیانش را دید قاه قاه خندید و گفت: "ای گرد توران و چین! چرا خودت را بیهوده به رنج انداخته ای و آنجا ایستاده ای؟ باز گرد و از میدان جنگ هم چشم بپوش که تو را سودی نخواهد داشت

نویسنده

" اسدالله شعبانی " زادهٔ ی چهارم تیرماه 1337 از جمله شاعران مطرح شعر کودک و نوجوان در ایران پس از انقلاب است. وی از کارشناسان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بوده و دارای گواهینامه هنری درجه یک از سوی ریاست جمهوری در دوره ی حسن روحانی است و سابقه عضویت در شورای کتاب کودک و دفتر تألیف کتاب‌های درسی را نیز دارد. وی را می‌توان از شاعران حلقه کیهان بچه ها معرفی کرد که شامل گروهی از کارشناسان کانون و شاعران همچون سیروس طاهباز، احمدرضا احمدی، جعفر ابراهیمی، محمود مشرف تهرانی، مصطفی رحماندوست، ناصر کشاورز و دیگر افراد بود. شعر زیبا زیبا زیبایی ای ایران در کتاب اول دبستان معروف ترین شعر وی می باشد که آهنگ های مختلفی هم روی آن گذاشته شده است.

فهرست

یادداشت آشنایی با فردوسی و شعر او داستان سیامک و بچه دیو هوشنگ و داستان پیدایش آتش داستان پیروزی تهمورث بر دیوان داستان جمشید جم داستان ضحاک ماردوش داستان کودکی فریدون داستان خروش کاوه آهنگر داستان پیروزی فریدون بر ضحاک ماردوش داستان ایرج و مرگ غم انگیزش داستان جنگ منوچهر با سلم و تور داستان گرشاسب جهان پهلوان داستان زال و سیمرغ داستان پادشاهی زال بر زابلستان داستان زال و رودابه رفتن به نزد منوچهر شاه خشنودی منوچهر شاه از پیوند زال و رودابه پیوند زال و رودابه داستان به دنیا آمدن رستم رزم رستم با پیل سپید رفتن رستم به کوه سپند داستان افراسیاب پیروزی افراسیاب بر نوذر و گرفتار شدن پادشاه ایران جنگ زال با سرداران تورانی اسب برگزیدن رستم رفتن رستم به جستجوی کی قباد جنگ رستم و افراسیاب پادشاهی کی کاووس رفتن کاووس به جنگ مازندران گرفتار شدن کاووس در دام دیو سپید هفت خوان رستم رها شدن کی کاووس و سرداران ایرانی به دست رستم داستان کی کاووس و سودابه دختر شاه هاماوران رفتن رستم به جنگ هاماوران جنگ ایران و توران و گریختن افراسیاب بر آسمان رفتن کاووس شاه داستان رستم و تهمینه داستان به دنیا آمدن سهراب اسب برگزیدن سهراب آمدن سهراب به جنگ کی کاووس داستان رزم سهرا ب و گردآفرید دلبستگی سهراب به گرد آفرید پند دادن هومان به سهراب داستان رستم و سهراب دیر آمدن رستم و خشم کی کاووس کشته شدن ژنده رزم به دست رستم سهراب در جستجوی پدر رزم رستم و سهراب درماندگی رستم از نبرد با سهراب کشتی گرفتن رستم و سهراب پیروزی سهراب بر رستم کشته شدن سهراب به دست رستم زاری رستم بر مرگ سهراب زاری تهمینه مادر سهراب، در مرگ فرزند داستان سیاوش داستان سودابه و سیاوش آز آتش گذشتن سیاوش آمدن افراسیاب خواب دیدن افراسیاب کناره گیری سیاوش از فرماندهی سپاه ایران و رفتنش به توران کشته شدن سیاوش زاری کردن فرنگیس تولد کیخسرو آگاه شدن کاووس از مرگ سیاوش آغاز جنگ ایرانیان و تورانیان نبرد رستم و پیلسم پادشاهی رستم در توران زمین رفتن گیو به جستجوی کی خسرو پادشاهی کی خسرو کشته شدن فرود شکست سپاه ایران پیروزی سپاه ایران با دلاوری های رستم داستان اکوان دیو داستان منیژه و بیژن رهایی بیژن به تدبیر رستم کشته شدن  افراسیاب سرانجام کی خسرو پادشاهی گشتاسب و ظهور زرتشت، پیامبر ایرانی رفتن اسفندیار به جنگ رستم چاره جویی زال از سیمرغ داستان شغاد و پایان کار رستم              

(تازه هایی از ادبیات کهن ایران) بازنویس: اسدالله شعبانی تصویرگر: کریم نصر انتشارات: پیدایش