کتاب سرگذشت معماری در ایران (فرهنگ و تمدن ایرانی)

کتاب سرگذشت معماری در ایران از مجموعه ی فرهنگ و تمدن ایرانی اثر کاوه فولادی نسب و مریم کهنسال نودهی توسط نشر افق به چاپ رسیده است.

در این جلد از مجموعه ی فرهنگ و تمدن ایرانی به شاخه ی معماری پرداخته می شود. در بررسی هر تمدنی یکی از مواردی که به آن بسیار توجه شده و مورد بررسی موشکافانه قرار می گیرد، معماری آن تمدن و سرزمین است. قدیمی ترین آثار کشف شده در حفاری های باستان شناسی که وجود اولین بناهای معماری در ایران را نشان می دهد متعلق به چیزی در حدود شش هزار سال پیش است. این بناها که به تپه زاغه مشهور هستند در جنوب قزوین فعلی قرار دارند و قدیمی ترین محل استقرار کشاورزی درایران را نشان می دهند. در اکتشافات این محل 21 خانه ی خشتی شناسایی شدند که همگی نقشه هایی چهارگوش داشته و از سمت شمال غربی به سمت جنوب غربی کشیده شده بودند، دلیل قرار گیری این خانه ها بدین شکل به دلیل کم کردن اثر بادهای مزاحم کویر (رازباد) باد گرم کویر و (مه باد) باد سرد کویر بوده است. در بررسی معماری ایران زمین به ترتیب زمانی هفت شیوه به چشم  می خورد که در این اثر هر کدام از این شیوه های خاص معماری مورد بررسی قرار گرفته اند. این هفت شیوه عبارتند از: پارسی، پارتی، خراسانی، رازی، آذری، اصفهانی و تهرانی می باشند. هر یک از این شیوه های معماری خود تاثیر گرفته از روشی دیگر بوده همچنین بر راه و رسم معماری پس از خود نیز تاثیر گذاشته اند. در هر بخش از کتاب تصاویر بسیاری از آثار به جای مانده از هر دوره ی معماری در ایران به تصویر کشیده شده است.

در هر یک از کتاب های مجموعه ی فرهنگ و تمدن ایرانی یکی از شاخه هایی که در تمدن ایران زمین تاثیر فراوانی از خود بر جای گذاشته، مورد بررسی دقیق قرار گرفته است. کتاب های این مجموعه با موضوعات معماری، نجوم، شعر، فرش، نمایش و ... در دسترس مخاطبین و علاقمندان قرار گرفته است.

 

فهرست

فصل اول: معماری در ایران فصل دوم: معماری شیوه ی پارسی: تصویری از شکوه فصل سوم: معماری شیوه پارتی: تصویری از تناسب فصل چهارم: معماری شیوه خراسانی: تصویری از سادگی فصل پنجم: معماری شیوه رازی: تصویری از ظرافت فصل ششم: معماری شیوه ی آذری: تصویری از بداعت فصل هفتم: معماری شیوه ی اصفهانی: تصویری از زیبایی فصل هشتم: معماری شیوه ی تهرانی: تصویری از تجدد فصل نهم: آغاز معماری مدرن در ایران: وقتی معماری پوست می اندازد فصل دهم: تعالی معماری مدرن در ایران: یک گام به پیش فصل یازدهم: معماری امروز ایران کتابنامه منابع اینترنتی مجموعه های شخصی

برشی از متن کتاب

فصل پنجم: معماری شیوه ی رازی: تصویری از ظرافت مرد دور برج چرخی زد. خنده دویده بود روی لب هایش. روز اول از معمار خواسته بود برج بلندی بسازد با گنبدی منحصر به فرد که هم راهنمای مسافران باشد و هم پس از مرگ آرامگاه خودش. همین طور خواسته بود گنبدی بر فراز برج جا خوش کند که کسی تا به حال ندیده و نشنیده باشد. روز پیش، معمار شرفیاب شده بود که کار ساختن برج تمام شده و سلطان را برای بازدید دعوت کرده بود. حالا سلطان لبخند به لب داشت و معمار با خیال آسوده ابستاده بود به تماشا. عرق پیشانی اش را گرفت و دست ها را به کمر زد. سلان با ذوقی کودکانه دور بنا می چرخید و کتیبه های خط کوفی را می خواند: «بسم الله الرحمن الرحیم/هذه القصر العالی/ لامیر شمس المعالی/ الامیر ابن الامیر/ قابوس ابن وشمگیر/ امر به بنائه فی حیاته/ سنه سبع و تسعین/ و ثلثمائه قمریه/ و سنه خمس و سبعین/ و ثلثمائه شمسیه» بعد از ده قرن هنوز هرکس گذارش به شهر گند کاووس در استان گلستان بیفتد، سراغ گنبد قابوس - این بنای باشکوه - را خواهد گرفت و از تناسب و مهندسی بی نظیرش غرق حیرت خواهد شد. گنبد قابوس در عمر هزار ساله اش شاهد رویدادهایی شگفت بوده و لابد اگر زبان داشت، امروز آجر به آجرش می توانست برگ برگ تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین را برای معاصران روایت کند. آن روز که معمار دست به کمر و لبخند به لب ایستاده بود و به سلطان آل زیار، قابوس بن وشمگیر نگاه می کرده، حتما به مخیله اش خطور نمی کرده که بیش از هزار سال بعد، در سال 1391 هـ.ش. شاهکارش بخشی از میراث گران سنگ تاریخ بشری شود و در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردد. این برج تمام آجری سرخ، پنجاه و پنج متر ارتفاع دارد و روی تپه ماهوری به ارتفاع حدود پانزده متر بنا شده است. این بلندا باعث شده گنبد قابوس علاوه بر اینکه آرامگاهی یادمانی باشد، مثل میل راهنما در جهت یابی و مسیریابی به مسافران کمک کند. گنبد قابوس از زیباترین بناهای معماری شیوه ی رازی است و بسیار از جهانگردان و باستان شناسان این برج را از جمله خوش تناسب ترین بناهایی دانسته اند که در ایران دیده اند. ساخت بناهایی از این دست در معماری شیوه ی رازی به گنبد قابوس محدود یا ختم نمی شود و در سال های بعد، با احداث گنبدها و برج هایی همچون بقعه دوازده امام یزد، برج های دوقلوی خرقان و بسیاری بناهای و مجموعه های دیگر تداوم می یابد. در دوران زمامداری آل کاکویه، دو برادر به نام های ابویعقوب و ابومسعود در فهادان یزد بانی ساخت بقعه دوازده امام شدند. گنبد آجری و تزئینات کاشی کاری و گچ بری های زیبای داخل این بقعه تشخصی ویژه به آن داده است. کتیبه های رنگینی که با خط کوفی بر بالای محراب این بقعه نصب شده اند، تاریخ ساخت آن را 429 هـ.ق. اعلام می کنند. این بقعه قدیمی ترین بنای تاریخ دار شهر یزد و از آثار شاخص تاریخ معماری ایران است. ...    

نویسنده: کاوه فولادی - مریم کهنسال انتشارات: افق