بخشی از کتاب زیبایی‌شناسی خورد و خوراک

آیا ممکن است غذا اثر هنری باشد؟ آیا تجارب برآمده از خوردن و آشامیدن را می‌توان تجربه‌هایی " زیبایی‌شناختی" انگاشت؟ اگر می‌توان، وجوه هنری و زیبایی‌شناختی خورد و خوراک چه ربطی به مسائل اخلاقی دارند؟ خیلی وقت است که درباره‌ی پرسش‌های اخلاقی ناظر به خورد و خوراک بحث‌های فلسفی درگرفته ولی جایگاه خورد و خوراک در زیبایی‌شناسی تازه‌تر است، و رابطه‌ی میان ارزش‌های اخلاقی و ارزش‌های زیبایی‌شناختی  در حوزه خورد و خوراک نیز همان‌قدر بحث‌انگیز است که در حوزه هنر.

غذا خوردن هم یک ضرورت زیست شناختی است و هم یک کنش فرهنگی. هر موجود زنده‌ای باید تغذیه کند، اما بیشتر وقت‌ها مواد غذایی مورد نیاز به قیمت گرفتن جان موجودات زنده دیگر به دست می‌آیند. اگر آدمی برای عمل خوردن موجودی دارای احساس جایگاه اخلاقی قائل باشد، همین واقعیت به تنهایی به پرسش‌های اخلاقی راه می‌برد.

افزون بر این، عادت‌های آدمی در خورد و خوراک بازتاب شخصیت اویند. چرا که می‌توان با ولع خورد یا با امساک، با خوش‌مشربی و صمیمیت خورد یا در انزوا و گوشه‌گیری، با شور و شوق خورد یا با بی‌توجهی و غفلت. پرسش از خوردن خوشمزه‌ترین خوراک‌ها با پرسش‌هایی اخلاقی از این دست پیوند می‌خورند که چه غذاهایی شایسته خوردن‌اند و اینکه آیا برخی از چیزهایی که بالقوه ممکن است خوردنی باشند، باید قدغن شوند؟ زیرا چنین نیست که در سنت‌های فرهنگی و دینی، خوردن هر آنچه احتمال دارد برای بدن مغذی باشد، مجاز شمرده شود.

رشد و گسترش سبک‌های گونتگون آشپزی موجب می‌شود به هنجارهای شیوه عرضه غذا و معیارهایی برای تعیین کیفیت تهیه و تدارک غذا پی ببریم. چنین عواملی از این خبر می‌دهند که غذا ارزش زیبایی‌شناختی هم دارد، گیریم که باید از این ادعا قدری دفاع کرد، چرا که برداشت سنتی از امر زیبایی‌شناختی معمولا رضایت جسمانی را نادیده می‌گیرد.

به همین ترتیب، جایگاه غذا در مقام یم فرم هنری، پیچیده‌تر از آن است که در ابتدا به نظر می‌رسد، زیرا برخی از تاثیرگذارترین سنت‌های فلسفی که نظریه‌های گوناگون زیبایی‌شناختی و فلسفه‌های گوناگون هنر از دامن آنها پا گرفته‌اند، از حضور آشپزی در حوزه خود استقبال نکرده‌اند. دلایل این استقبال نکردن پیوندی تنگاتنگ دارد با ارزش‌هایی اخلاقی که با خورد و خوراک و بدن آدمی و ضرورت غذا خوردن دمسازند.

کتاب زیبایی شناسی خورد و خوراک (مجموعه مقالات) با ترجمه‌ی کاوه بهبهانی توسط نشر کرگدن به چاپ رسیده است.

فهرست

غذا در مقام هنر

شعف‌آور، خوش‌مزه، منزجرکننده

غذا می‌تواند هنر باشد؟ معضل مصرف

آیا ممکن است یک سوپ زیبا باشد؟ پیدایش خوراک‌شناسی و زیبایی‌شناسی غذا

ارزش زیبایی‌شناختی، هنر و خورد و خوراک

دیویی، تن زیبایی‌شناسی و پرورش ذائقه ( چشایی)

فتیش‌های غذایی و زیبایی‌شناسی گناه: پرفسور دیویی لطفا من را از دست خودم نجات بده!

تصاویر

• مجموعه مقالات
• نویسندگان: الیزابت تلفر و...
• مترجم: کاوه بهبهانی
• انتشارات: کرگدن