کتاب زنده بیدار - ابن طفیل

کتاب زندۀ بیدار (حی بن یقظان) اثر ابن طفیل و ترجمه ی بدیع الزمان فروزانفر توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است.

کتاب "زنده ی بیدار" یا همان "حی بن یقظان"، رمانی فلسفی، اثر "ابن طفیل"، "ابوبکر محمد بن عبدالملک بن محمد بن محمد قبسی"، طبیب، فیلسوف، شاعر، وزیر و فقیه اندلسی است که داستان پرمحتوا و تامل برانگیزی را در اختیار مخاطب قرار می دهد. در واقع این رمان، برگرفته از حکایتی بسیار قدیمی و کهن می باشد که پیش تر توسط "ابن سینا" و هم چنین "سهروردی"، به ترتیب تحت عناوین "حی بن یقظان" و "غربۀ الغربیه" به نگارش درآمده اند. ابن طفیل با الهام گرفتن از این روایت ها، داستانی متفاوت و زیبا را تشریح می کند.

شخصیت اصلی قصه، "حی بن یقظان"، مردی سالخورده و خداپرست است که از دوران طفولیت، به دور از انسان ها و درجزیره ای دور افتاده و خالی از سکنه پرورش می یابد. در واقع ماده آهویی، حی بن یقظان را تغذیه کرده و از او مراقبت می کند. وی در تمام طول عمر پنجاه ساله ی خویش، با هیچ انسانی ملاقات نکرده و از همان ابتدای کودکی و به مرور زمان، متوجه تفاوتش با سایر حیوانات دیگر می شود. گذشت زمان و تجارب کسب شده، او را به بینش و شناختی عمیق نسبت به خداوند و امور پیرامون خود نایل می کند. تا این که، در یکی از روزها، "سلامان،" مردی متدین و عالم، تصمیم می گیرد با عزلت گزینی، به این جزیره رفته و باقی عمر خویش را به تنهایی و در این مکان، سپری کند. وی به هنگام ورود به جزیره، با حی بن یقظان مواجه گشته و ماجراهایی خواندنی و پرکشش را خلق می کند.

برشی از متن کتاب

انتقاد فلاسفه خرده گیری بر فلسفه ی ابن الصائغ توجه کن به گفته ی ابی بکر بن الصائغ که سخن در وصف اتصال به حق در هم پیوسته و گفته است: هر گاه معنی مقصود از کتابت این مطالب مفهوم شود، آن گاه آشکار خواهد شد که هرگز ممکن نیست معلومات و دانسته های ما از علوم مکتسبه در درجات مختلف تعلم چنان باشد که دارای آن معلوم و صاحب آن به درجه از تعلم، خود را در مرتبه یی ببیند که آن مرتبه او را از گذشته و سابقه ی علمی او جدا کند و بدو معتقدات و علومی ببخشد که از محسوسات و امور مادی اقتباس نشده باشد، و چنین معرفت و دانشی که آدمی را چنین حالت ببخشد و از خودی جدا افکند هرگز محصول زندگانی طبیعی و حیات حسی نتواند بود و توان گفت که آن جزء حالات نیک بختان و پاکان و دور از آلودگی های ترکیب حیات مادی است، بلکه آن ها را می توان حالاتی الهی و یزدانی خواند که خدای سبحانه و تعالی به هر که می خواهد از بندگان خود می بخشد. و این رتبت که ابوبکر بن الصائغ به اشارت می گوید، وصول بدان از راه علم نظری و به طریق بحث و استدلال فکری میسر است و هیچ شک نیست که او خود بدین درجه رسیده ولی قدم فراتر ننهاده است. و آن رتبه و حال که ما پیش تر از آن سخن گفتیم جز آن است که او گفته است، هر چند با آن تفاوتی ندارد و هر دو یکی است، بدین معنی که محصول کشف و نظر یکسان است. و آن چه در پرتو حال روشن گردد مخالف نتایج بحث و نظر نتواند بود و اگر تفاوتی باشد از جهت زیادت وضوح و به سبب آن است که حصول کشف و شهود مرتبط بامریست که اطلاق اسم قوه بر آن روا نیست مگر به طریق مجاز، به جهت آن که در عرف عام و خاص و محاورت عامه و مصطلحات علمی لفظی وجود ندارد که حالت موصل به مشاهده و کشف را به خوبی بیان نماید. و این حالت که ما ذکر نمودیم و سوال تو ما را به مذاق چاشنی وصف آن شهد آمیز کرد از آن حال هاست که شیخ بزرگوار ابوعلی درباره ی آن گفته است: از این پس چون ارادت و ریاضت، سالک را به درجه ی بالاتر کشاند از تابش نور حق خلسه ها و انجذاب های لذت بخش وی را دست دهد و آن خلسه ها مانند برق بدرخشد و فی الحال فرو می رود و چون ریاضت نفس بیش تر کند این احوال فزون تر شود تا از این حد درگذرد و سلطان حال، بی ریاضت، سایه بروی گسترد به جایی رسد که در هر چه نظر کند به جناب قدس و عالم پاک بگراید و از خوشی ها و نشان های حضرت بی نشان یاد کند و شوق و مستی سراپای او را فرا گیرد، تا چنان شود که جمال حق را در همه چیز جلوه گر تواند دید و از این نیز درگذرد و ریاضت او را به مرتبه یی رساند که ...

فهرست

مقدمه ی مترجم زنده ی بیدار ضمائم ترجمه ی قصه ی حی بن یقظان ابن سینا ترجمه ی قصه ی غربۀ الغربیه سهروردی

(حی بن یقظان) نویسنده: ابن طفیل مترجم: بدیع الزمان فروزانفر انتشارات: علمی و فرهنگی