کتاب روان شناسی مرضی کودک - کاکاوند

کتاب روان شناسی مرضی کودک تألیف دکتر علیرضا کاکاوند توسط انتشارات ویرایش به چاپ رسیده است.

کودکی که به دنیا می آید کامل ترین امکانات رشد را داراست، او در بهترین حالت خود آفریده می شود و آمادگی و ظرافت آن را دارد که به شایسته ترین طریق پرورش یابد و به برترین توانایی های خود دست یابد. کافی است که عادی به دنیا بیاید و خانواده و محیطی مناسب در اختیارش باشد تا رشد کند و به جایگاه ارزشمند خود برسد. بسیاری از ما هنوز تصور نادرستی در ذهن داریم که گویا کودکان وقتی به دنیا می آیند، از همان اول برخی خوب و برخی بد، گروهی خوش شانس و گروهی بد شانس هستند. ما معمولا فرزندان خود را به دلیل خطاها و اختلال ها محکوم می کنیم، یا آنها را به باد ناسزا و تنبیه می گیریم و فراموش می کنیم که به جای آن، باید خطاها و ندانم کاری های خودمان را دلیل بروز مشکلات آن ها بدانیم. علاقه به رشد و سازگاری کودکان و نوجونان موضوع جدیدی نیست، اما تنها در سال های اخیر مطالعه ی کودکی و نوجوانی از پیشرفت هایی درحوزه ی پژوهش علمی و بالینی بهره مند  شده است. پیشرفت در علوم اجتماعی و زیست شناختی، ظهور رشته هایی که به طور گسترده ای بر کودکی و نوجوانی تمرکز دارند، و ادراک تأثیر عمده ی عواملی نظیر خانواده، همتایان و مدرسه بر کودک و نوجوان، به سرعت بخشیدن پژوهش در آسیب شناسی روانی رشدی کمک کرده اند. مسلماً پرداختن به مشکلات بزرگسالی نیازمند مطالعه در کودکی و نوجوانی است. معمولا مشکلات بزرگسالی با مسائل کودکی و نوجوانی در ارتباط هستند.

در هر فصل از کتاب حاضر می توان به مقوله هایی چون مقدمه، تعریف، طبقه بندی، همه گیرشناسی، ارزیابی، سبب شناسی و درمان دسترسی پیدا کرد. در ضمن برای هر فصل، اهداف رفتاری و چند سؤال تشریحی برای بحث بیشتر پیرامون موضوع مطرح در فصل مذکور، در نظر گرفته شده است.

کتاب "روانشناسی مرضی کودک" شامل چهارده فصل میباشد:

1. تاریخچه ی اختلال های روانی کودکان
2. رویکردهای نظری بر اختلال های روانی و رفتاری کودکان
3.  عقب ماندگی ذهنی
4.  ناتوانی های یادگیری
5. اختلال های فراگیر رشدی
6.  اختلال های رفتار ایذایی
7. اختلال های رشدی زبان
8.  اختلال های تغذیه ای کودکی و نوجوانی
9. مشکلات توالت رفتن
10. اختلال های تیک
11. اختلال های افسردگی و خودکشی در کودکی
12. اختلال های اضطرابی اختصاصی و غیراختصاصی کودکی و نوجوانی
13. اختلال های خواب در کودکی
14. لالی انتخابی

فهرست

تاریخچه ی اختلال های روانی کودکان مقدمه ظهور روانشناسی مرضی کودک تأثیر زیگموند فروید تأثیر رفتارگرایی و نظریه ی یادگیری اجتماعی بهداشت روانی و جنبش های راهنمایی کودک مطالعه ی علمی کودک چکیده ی فصل خودآزمایی رویکردهای نظری بر اختلال های روانی و رفتاری کودکان مقدمه نظریه های زیست شناختی تأثیرات ژنی تأثیرات بیوشیمیایی آسیب های ساختاری نظریه های رفتاری و یادگیری نظریه ی روانکاوی اریک اریکسون هینز کاهوت مارگات ماهلر اشپیتز جان بالبی نظریه ی روانکاوی جدید خود جسمانی خود ذهنی خود کلامی خود اشیاء نظریه ی شناختی چکیده ی فصل خودآزمایی عقب ماندگی ذهنی مقدمه سوء تفاهم های رایج درمورد عقب ماندگی ذهنی تعریف عقب ماندگی ذهنی سطوح عقب ماندگی ذهنی عقب ماندگی خفیف عقب ماندگی متوسط عقب ماندگی شدید عقب ماندگی عمیق عقب ماندگی ذهنی در بزرگسالی سندرم دان و بیماری آلزایمر عقب ماندگی ذهنی و اختلال های روانی دیگر گروه های که در معرض خطر عقب ماندگی ذهنی هستند توزیع نمرات هوشبهر ارزشیابی مهارتهای هوشی ارزشیابی مهارتهای سازشی نمونه ای از مقیاس رفتار سازشی سبب شناسی اختلال های کروموزومی اختلال های مربوط به کروموزوم های جنسی اختلال های مربوط به کروموزوم های معمولی اختلال های مربوط به کروموزوم های معمولی با ژن مغلوب اختلال های مربوط به کروموزوم های معمولی با ژن غالب عوامل محیطی محیط قبل از تولد محیط بعد از تولد پیشگیری و درمان پیشگیری اولیه پیشگیری ثانویه سایر اقدامات درمانی و آموزشی چکیده ی فصل خودآزمایی ناتوانی های یادگیری مقدمه ویژگی های کودکان ناتوان در یادگیری مشکلات پیشرفت تحصیلی مشکل در خواندن مشکل در زبان نوشتاری مشکل در ریاضی اشکال در زبان گفتاری مشکلات ادراکی، ادراکی _ حرکتی و هماهنگی کلی مشکل توجه و بیش فعالی مشکلات حافظه، شناخت و فراشناخت مشکلات هیجانی، اجتماعی مشکلات انگیزشی سبب شناسی عوامل ارگانیک و بیولوژیک عوامل ژنتیک عوامل محیطی انواع ناتوانی های یادگیری اختلال در ریاضی اختلال خواندن اختلال در بیان نوشتاری درمان ناتوانی های یادگیری چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های فراگیر رشدی مقدمه اوتیزم کودکی نشانه های اوتیزم انزوای اجتماعی عقب ماندگی ذهنی نقایص زبانی رفتار کلیشه ای روند پیش آگهی اختلال ویژگی های بالینی اوتیزم مقایسه ی ویژگی های اوتیزم و اسکیزوفرنی کودکی ملاک های تشخیصی اوتیزم سبب شناسی رویکرد زیست شناختی عوامل قبل از تولد و اختلال های مادرزادی مطالعات عصب شناختی رویکرد شناختی گروه های در خطر اوتیزم درمان اختلال رت ملاک های تشخیص اختلال رت سبب شناسی و درمان اختلال آسپرگر ملاک های تشخیصی اختلال آسپرگر سبب شناسی و درمان اختلال از هم پاشیدگی کودکی ملاک های تشخیصی از هم پاشیدگی کودکی مقایسه ی اختلال های فراگیر رشدی سبب شناسی و درمان  اصلاحات رفتاری آموزش مهارت های اجتماعی ترمیم عملکردهای ابتدایی و رشد نایافته روان درمانی چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های رفتار ایذایی مقدمه اختلال بیش فعالی، کمبود توجه اختلال های همراه توانایی های هوشی و شناختی ملاک های تشخیصی اختلال بیش فعالی، نقص توجه تعامل با همتایان، والدین و معلمان سبب شناسی علل زیست شناختی علت رفتاری و خانوادگی عوامل مادرزادی و محیطی درمان اختلال سلوک ملاک های تشخیصی اختلال سلوک نوع براساس سن نوع بر اساس شدت ویژگی های و اختلال های همراه هوش و مشکلات تحصیلی سبب شناسی خانواده و محیط آگاهی اخلاقی و سوپرایگو ارتباط بین فردی و مهارت های اجتماعی پردازش شناختی و اسنادها عوامل زیستی الگوسازی رفتار پرخاشگرانه رویکردی تعاملی در سبب شناسی درمان رویکردهای فردی، خانوادگی و گروهی درمان دارویی اختلال لجبازی، نافرمانی ملاک های تشخیصی اختلال لجبازی، نافرمانی سبب شناسی درمان چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های رشدی زبان مقدمه اختلال های رشدی زبان در کودکان واج شناختی ریخت شناسی نحو معنا شناسی کاربست اختلال های زبانی و گفتاری سیستم های نمادین رشد زبانی اولیه ارتباط اختلال های زبانی با ناتوانی های یادگیری اثر اختلال های زبانی بر کارکرد اجتماعی اثر اختلال های زبانی بر رفتارهای مربوط به مدرسه طبقه بندی اختلال های ارتباطی اختلال در تولید گفتار اختلال های صدا اختلال های مربوط به روانی اختلال های زبانی اختلال زبان بیانی ملاک های تشخیص اختلال زبان بیانی اختلال توأم زبان دریافتی، بیانی ملاک های تشخیصی اختلال زبان درکی، بیانی سبب شناسی اختلال های ارتباطی درمان چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های تغذیه ای کودکی و نوجوانی مقدمه اختلال های تغذیه ای کودکی اختلال نشخوار کردن سبب شناسی درمان هرزه خواری سبب شناسی درمان اختلال تغذیه ای شیرخوارگی یا اوایل کودکی سبب شناسی درمان اختلال های تغذیه ای نوجوانی بی اشتهایی عصبی سبب شناسی درمان پرخوری عصبی سبب شناسی درمان پرخوری عصبی سبب شناسی درمان چکیده ی فصل خودآزمایی مشکلات توالت رفتن مقدمه تشخیص، ویژگی های بالینی و طبقه بندی همه گیر شناسی نظریه های سبب شناسی نظریه های زیست شناختی نظریه های رشدی فرضیه های آسیب شناسی روانی نظریه های روان تحلیل گری نظریه های رفتاری نظریه های نظام های خانواده ارزیابی عوامل مستعد کننده ی بی اختیاری ادرار عوامل تسریع کننده ی بی اختیاری ادرار عوامل نگهدارنده ی بی اختیاری ادرار عوامل ایمن کننده ی بی اختیاری ادرار عوامل مستعد کننده ی بی اختیاری مدفوع عوامل تسریع کننده ی بی اختیاری مدفوع عوامل نگهدارنده ی بی اختیاری مدفوع درمان بی اختیاری ادرار آموزش روانی تمرین توالت رفتن آموزش تمیز بودن و نظام های پاداش پرآموزی آموزش خشک بودن تختخواب درمان بی اختیاری مدفوع آموزش روانی پاکسازی توده ی مدفوع آموزش مجدد روده ای چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های تیک مقدمه اختلال توره ملاک های تشخیصی اختلال توره سبب شناسی تیک گذرا ملاک های تشخیصی اختلال تیک گذرا سبب شناسی تیک گذرا اختلال تیک مزمن حرکتی یا آوایی ملاک های تشخیصی تیک مزمن حرکتی یا صوتی سبب شناسی تیک مزمن حرکتی یا صوتی درمان اختلال های تیک چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های افسردگی و خودکشی در کودکی مقدمه باورهای عمده درباره ی افسردگی افسردگی نمی تواند در کودکان وجود داشته باشد افسردگی کودکی پوشیده است افسردگی در دوران کودکی گذراست افسردگی در کودکان شبیه افسردگی در بزرگسالان است سبب شناسی نقص در مهارت های اجتماعی سطح فعالیت شیوه ی اسناد دهی عوامل شناختی خویشتنداری مطالعات ژنتیکی هورمون رشد درمان افسردگی در کودکان خودکشی کودکان همه گیرشناسی خودکشی در کودکان ویژگی های بالینی خودکشی کنندگان موفق ویژگی های بالینی کودکانی که اقدام به خودکشی کردند سبب شناسی ناتوانی های یادگیری اثرات فرهنگی، اجتماعی تلقین پذیری و سرمشق گیری ژنتیک درمان چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های اضطرابی اختصاصی و غیراختصاصی کودکی و نوجوانی مقدمه اختلال اضطراب جدایی علائم و نشانه های آشکار چگونگی رشد اضطراب جدایی و حل و فصل آن سبب شناسی صورت بندی روان تحلیل گری جنبه های زیست شناختی عوامل آسیب زا عوامل خانوادگی رویکرد تعاملی درمان فوبی مدرسه فوبی خاص اختلال اضطراب فراگیر اختلال هراس در کودکان فوبی اجتماعی اختلال وسواس فکری، عملی در کودکان بازنمایی های بالینی تشریفات وابسته به رشد پیش آگهی اثرات اختلال بر روی کودکان اثرات اختلال بر روی خانواده اختلال های همراه سبب شناسی علل زیست شناختی علل شناختی - رفتاری و رفتاری علل روان کاوی درمان درمان روان پویایی دارو درمانی درمان های رفتاری و رفتاری - شناختی اختلال استرسی بعد از سانحه در کودکان ویژگی های بالینی اختلال استرسی بعد از سانحه در کودکی ملاک های تشخیصی اختلال استرسی بعد از سانحه سبب شناسی درمان  چکیده ی فصل خودآزمایی اختلال های خواب در کودکی مقدمه وحشت زدگی شبانه خواب گردی کابوس های شبانه بی خوابی تأخیر در مراحل خواب کودکان خواب آلوده سندرم های وقفه ی تنفسی درخواب حمله ی خواب چکیده ی فصل خودآزمایی لالی انتخابی مقدمه تعریف لالی انتخابی ویژگی های تشخیصی کودکان مبتلا به لالی انتخابی لالی انتخابی چگونه به وجود می آید؟ درمان رهنمودهای عمومی فنون ویژه شکل دهی پاسخ های صوتی ضبط کردن حمایت در خانواده فنون کلی برای کمک به کاهش اضطراب رویکردهای درمانی رفتاردرمانی چکیده ی فصل خودآزمایی واژه نامه منابع و مأخذ

نویسنده

دکتر علیرضا کاکاوند فارغ التحصیل کارشناسی ارشد و دکتری رشته روانشناسی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران می باشد. کاکاوند داور مجله مطالعات روانشناختی دانشگاه الزهرا تهران، عضو هیئت علمی پیمانی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) و مسئول وعضو گروه تخصصی روانشناسی کودکان استثنایی در اولین همایش بازنگری تخصصی دروس روانشناسی و علوم تربیتی می باشد. اوهمچنین مفتخر به دریافت عنوان پژوهشگر برگزیده دانشگاه زنجان در سال 1385 می باشد.  برخی از آثار وی عبارتند از: اختلالات یادگیری، روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، آموزش و درمان اختلال های طیف اوتیسم .

برشی از متن کتاب

 فصل اول: تاریخچه ی اختلال های روانی کودکان در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم حوادثی اتفاق افتادند که جریان روانشناسی مرضی کودک را شکل دادند؛ این تحولات عبارتند از: تشخیص عقب ماندگی و مراقبت از عقب ماندگان ذهنی، ساختن تست های هوش، نظریه های تحلیل روانی و رفتارگرایی، نهضت مطالعه ی کودک و ظهور کلینیک های هدایت کودک. چهره ی اصلی این رشته ی پژوهشی جدید، شخصی به نام استانلی هال بود و سرانجام مطالعه ی علمی کودک با کارهای آلفرد بینه، تئوفیل سیمون، دکرولی و آرنولد گزل دنبال شد. فصل دوم: رویکردهای نظری بر اختلال های روانی و رفتاری کودکان نظریه ی زیست شناختی اعتقاد دارد که اختلال های روانی، منشأ بدنی و زیستی دارند. آنها برای این ادعای خود به چهار نوع شواهد اشاره می کنند که دلالت بر موضوع دارد: کشف میکروبی که علت بیماری است، انتقال ارثی آن اختلال، بی نظمی زیست - شیمیایی یا کالبدشناسی سلسله اعصاب مغز که موجب اختلال می شود یا ترکیب ژن ها و زیست شیمیایی.  فصل سوم: عقب ماندگی ذهنی عقب ماندگی ذهنی ناشی از شرایط یا علل واحد نیست بلکه عوامل گوناگونی از جمله عوامل محیطی و زیستی می توانند مسبب آن باشند. برخلاف گذشته که تنها برای تعریف و تشخیص عقب ماندگی ذهنی بر کنش هوش و نقص در آن تأکید می کردند، امروزه با گسترش روزافزون دانش بشری دو ملاک دیگر را نیز در کنار ملاک اولیه مورد تأکید قرار داده اند که عبارتند از: رفتار سازشی و اتفاق نقایص در دوره ی رشدی، یعنی قبل از 18 سالگی. بر این اساس، اگر کودکی تنها در کنش هوشی نقص داشته و در حوزه ی رفتار سازشی مشکل نداشته باشد، نمی توان او را به عنوان عقب ماندگی ذهنی تلقی کرد. فصل چهارم: ناتوانی های یادگیری کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری گروه ناهمگونی هستند. یک وجه اشتراک همه ی آن ها این است که همگی در یادگیری دروس مدرسه مشکل دارند. این اختلال تقریبا همیشه به افت تحصیلی منجر می شود اما این بدان معنی نیست که هر کودک دچار افت تحصیلی، ناتوانی یادگیری دارد. در بیشتر موارد علت این اختلال به عنوان یک مسئله ی حل نشده باقی می ماند. کلیه ی علل احتمالی را می توان در سه طبقه ی کلی تقسیم کرد: ارگانیک و بیولوژیک، ژنتیک و محیطی.  فصل پنجم: اختلال های فراگیر رشدی قبل از سال 1980 کودکان با هر اختلال رشدی به عنوان افرادی که نوعی اسکیزوفرنی دارند، طبقه بندی می شدند. به هر حال، اختلال های فراگیر رشد که در DSM-II اسکیزوفرنی کودکی نامیده می شود برای اولین بار در DSM-III به عنوان یک گروه مستقل تعریف شد و بعدها در DSM-III- R تحت دو زیرگروه اختلال اوتیزم و فراگیر رشدی که به گونه ی دیگری مشخص نشده مورد تبیین قرار گرفت. در حال حاضر این طبقه ی کلی بر اساس DSM-IV اختلال های رت، از هم پاشیدگی کودکی، آسپرگر و اختلال های فراگیر رشدی که به گونه ی دیگری مشخص نشده را علاوه بر اوتیزم شامل می شود. فصل ششم: اختلال های رفتار ایذایی لجبازی - نافرمانی نوعی از اختلال های ایذایی است. در این اختلال کودک به شیوه ای منفی گرایانه، خصمانه و توأم با نافرمانی در مقابل اشکال قدرت عمل می نماید. اما بر خلاف اختلال سلوک این رفتار منجر به نقض جدی قوانین و مقررات و پایمال شدن حقوق بنیادی دیگران نمی شود. تظاهرات این اختلال همواره در محیط خانه دیده می شود ولی در مدرسه یا اجتماع چندان آشکار نیست.  فصل هفتم: اختلال های رشدی زبان از آنجایی که شیوع اختلال های رشدی زبان در سنین مدرسه بالاست، در روانپزشکی کودک و نوجوان از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. شاید یکی از دلایل مورد توجه قرار گرفتن این دسته از اختلال ها، اثری باشد که بر کارکردهای اجتماعی و روزانه ی فرد بر جای گذاشته و زمینه ی بروز سایر اختلال های روانپزشکی را فراهم می سازد. اختلال های ارتباطی تحت چهار دسته گروه بندی می شوند که اختلال های تلفظی، لکنت زبان، اختلال صدا و زبان از آن جمله اند. فصل هشتم: اختلال های تغذیه ای کودکی و نوجوانی آشفتگی در خوردن در سال های پیش از مدرسه و اوایل مدرسه در مقایسه با دوران شیرخوارگی و نوجوانی کمتر رواج دارد. با این حال، برخی از کودکان در این دوره رد کردن غذا و امتناع از خوردن را به عنوان ابزاری علیه والدین به کار می گیرند که خود ممکن است منعکس کننده ی آشفتگی های درون خانوادگی باشد. فصل نهم: مشکلات توالت رفتن مشکلات دفعی گروه ناهمگنی از اختلال ها هستند که در اثر شکست در رشد کنترل روده و مثانه در پنج سال اول زندگی به وجود می آیند. بی اختیاری ادرار و مدفوع ممکن است اولیه یا ثانویه باشند، به تنهایی یا با یکدیگر رخ دهند، روزانه، شبانه یا مختلط، ارادی یا غیرارادی باشند و به صورت تک نشانه ای یا به عنوان بخشی از مجموع وسیع تر مشکلات سازگاری تظاهر پیدا کنند.  فصل دهم: اختلال های تیک اختلال های تیک را به سه دسته ی اختلال توره، تیک مزمن حرکتی یا صوتی و اختلال تیک گذرا تقسیم کرده اند. بنا بر تعریف، تیک یک فعالیت حرکتی یا صوتی است که به طور ناگهانی، سریع، عودکننده، غیر موزون و کلیشه ای اتفاق می افتد. همه ی اشکال آن تحت تأثیر فشار روانی و اضطراب بدتر شده و در جریان فعالیت های آرام بخش و در طول خواب به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابند.

• مولف: دکتر علیرضا کاکاوند
• انتشارات: ویرایش