کتاب دیدگاه های نو در جغرافیای شهری (جلد اول) - شکوئی

درباره‌ی کتاب دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری

کتاب دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری (جلد اول) که از کتاب‌های مطرح و مهم مرتبط با رشته جغرافیا می‌باشد، کتابی مطابق با تغییرات و نظریه‌ها  و تحقیقات امروزی است. در هر تحلیل جغرافیای شهری، به ویژه در زمینه‌ی کارکرد مثبت و منفی این نیروها باید از آراء و اندیشه‌های علمای جغرافیا، فلسفه سیاسی، اقتصاد توسعه و جامعه شناسی بهره‌مند شویم و میان رشته‌ای بودن جغرافیای شهری را مورد تاکید قرار دهیم؛ این امر در صورتی حاصل می‌شود که در تحلیل مباحث جغرافیای شهری، "نظریه های اجتماعی" ، " اقتصاد سیاسی"  و "امر توسعه" را محور اصلی به شمار آوریم. شاید تنها از این طریق است که می‌توان به اندیشه‌های کلیدی در جغرافیا دست یافت و علم جغرافیا را زنده و پویا ساخت. در تالیف این کتاب سعی شده است که بیشتر نظریه‌های اجتماعی و اقتصادی با توجه به ساخت‌های شهری مطرح شود، البته طرح این نظریه‌ها دلیل بر پذیرش همه آنها نیست، هدف ما این است که در یک کتاب دانشگاهی، همه‌ی نظریه‌ها و اندیشه‌ها مورد بحث و تحلیل قرار بگیرد؛ با وجود این، در اغلب موارد با تطبیق این نظریه ها ی اجتماعی-اقتصادی، با شرایط حاکم بر جهان سوم کوشش شده است تا جغرافیای شهری کشورهای جنوب-نه کشورهای اروپایی و امریکایی- تالیف گردد.

در تالیف دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، همه تحولات علم جغرافیا تا اوایل سال 1993 به کار گرفته شده است؛ از این رو 90 درصد مطالب کتاب برای اولین بار منتشر می‌گردد تا شاید بتواند مسیر تازه‌ای در تالیفات و تحقیقات جغرافیایی به ویژه جغرافیای شهری بگشاید و خبر از امید و نیرویی دهد که در آینده علم جغرافیا در کشور ما تاثیر گذار خواهد بود.

برشی از متن کتاب دیدگاه های نو در جغرافیای شهری (جلد اول) - شکوئی

مفهوم شیوه‌ی زندگی را ابتدا ویدال دولابلاش به کار گرفت و آن را وارد مباحث جغرافیایی کرد. به عقیده‌ی او مفهوم شیوه‌ی زندگی در تامین زندگی از طریق شکار، ماهیگیری، رمه گردانی و اشکال مختلف کشاورزی خلاصه می‌شد و تحت تاثیر ویژگی‌های محیطی قرار می‌گرفت. بعدها لوئیز ورث در مقاله‌ای این مفهوم را با عنوان " شهرگرایی شیوه ی زندگی" مطرح ساخت که با گذشت نیم قرن هنوز هم در کانون مباحثات شهری قرار دارد. گفتنی است که این مفهوم به وسعت یابی قلمروهای جغرافیایی شهری امکان بیشتری بخشیده است. شهر گرایی را می‌توان از شیوه‌ی زندگی ساکنان شهر تشخیص داد. میزان جمعیت، تراکم جمعیت و ناهمگنی جمعیت در یک حوزه‌ی شهری، در روابط میان افراد و افزایش شرایط تفکیک مردم موثر است و در نهایت به "جدایی گزینی" گروه های مردم در شهر می‌انجامد.

کتاب دیدگاه های نو در جغرافیای شهری (جلد 1) به تألیف دکتر حسین شکوئی از انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

فهرست

عنوان

پیشگفتار

فصل اول : جغرافیای شهری و ابعاد اجتماعی - اقتصادی آن جغرافیای شهری چیست؟ قلمروهای جغرافیای شهری دو موج بزرگ در تحولات جغرافیای شهری مطالعه تطبیقی جغرافیای شهری ابعاد اجتماعی - اقتصادی جغرافیای شهری مطالعات ماکرو و میکرو در جغرافیای شهری سطوح تحلیلی در جغرافیای شهری :

١ . اقتصاد سیاسی و جغرافیای شهری

٢ . تحلیل تخصیص منابع و جغرافیای شهری

3 . مدیران شهری و جغرافیای شهری

4. محیط محلی و جغرافیای شهری نتیجه گیری از سطوح تحلیلی در جغرافیای شهری

   جغرافیای شهری و تصمیمات سیاسی

   جغرافیای شهری و نقش دولت ها

   جغرافیای شهری و جغرافیای تاریخی شهر

   جغرافیای شهری و اقتصاد کلان

   شهر و انواع برنامه ریزی

   سیستم اطلاعات جغرافیایی و جغرافیای شهری

   جغرافیای شهری

   برنامه ریزی شهری و گروه های اجتماعی

   عدم وجود قانونمندی های مشترک در جغرافیای شهری

   افق های تازه در جغرافیای شهری

   نتیجه گیری

فصل دوم : سیر تکوینی جغرافیای شهری نظریات ژرژ کهل و اتو اشلوتر جبر جغرافیایی و جغرافیای شهری تأثیر تحولات سنتی و جغرافیای شهری 1900 -1955 انقلاب کمّی و جغرافیای شهری 1955 - 1970 جغرافی دانان و شهرهای جهان سوم جغرافیای شهری در ایالات متحده جغرافیای شهری در چین نتیجه گیری از سیر تحولات جغرافیای شهری

فصل سوم : شهر و مفاهیم شهری ملاک های شناخت شهر از روستا نگرش های جهانی به تعاریف و مفاهیم شناخت شهر از روستا موقع مطلق و موقع نسبی شهرها شناخت شهر بر اساس کارکردهای اقتصادی ویژگی های روستایی در برابر ویژگی های شهری مفهوم شهرنشینی مفهوم شهرگرایی تفاوت های شهر و شهرک ویژگی های شهرهای جهان سوم رفتار اجتماعی و فضای شهری الگوهای فضایی بخش مرکزی شهرها ویژگی های بخش مرکزی شهرها شناخت مرزهای بخش مرکزی شهرها نمونه هایی از بخش مرکزی شهرها موارد مورد بررسی در بخش مرکزی شهرها منطقه گذار منطقه ولگردان شهری پارک های صنعتی تعاریف و مفاهیم حومه های شهری مرزهای دهشهر زمین های دهشهر به عنوان یک واحد سرمایه گذاری شهر و مهاجرت های روستایی شبکه شهری مفهوم مگالاپلیس مشخصات مگالاپلیس

فصل چهارم: مکتب های جغرافیای شهری تاریخچه روش های کمّی و جغرافیای شهری انتقاد بر روش های کمّی در جغرافیای شهری جغرافیای شهری و بررسی نیازهای جامعه جغرافیای شهری و اقتصاد جهانی نفش دولت ها و جغرافیای شهری اکولوژی تطبیقی از شهرها مکتب ساختارگرایی و جغرافیای شهری مکتب اقتصاد کلاسیک جدید و جغرافیای شهری لیبرالیسم رادیکالیسم و جغرافیای شهری مکتب اکولوژی شهری مکتب نئواکولوژیک و جغرافیای شهری اکولوژی فرهنگی و جغرافیای شهری مدل سیاست شهری

فصل پنجم : زندگی شهری در دوره های تاریخی بررسی نظریه های مربوط به پیدایش شهرها ویژگی های شهرها در سیر مدنیت :

1. نظریه هیدرولیک یا مبنای محیط گرایی : مفهوم مازاد تولید

2. نظریه اقتصادی : شهر به عنوان یک بازار

3. نظریه شهر به عنوان یک پایگاه نظامی و دفاعی

4. نظریه مذهبی : گسترش معابد و عبادتگاه ها

   نتیجه گیری از نظریه ها

   آغاز زندگی شهری

   اولین شهرها در تاریخ

   مورفولوژی شهرهای یونانی

   مورفولوژی شهرهای رومی

   مورفولوژی شهری و زندگی در شهرهای قرون وسطی

   مورفولوژی شهرهای دوره رنسانس

   مورفولوژی و کارکرد شهرهای ماقبل صنعتی

5. شهرهای فئودالی

6. شهرهای تجاری

7. شهرهای استبدادگران

   نتیجه گیری

   شهرهای صنعتی

   نقش شهرهای صنعتی در پیدایش تفکرات سیاسی

   شهرهای اسعمارزده

   تأثیرات اروپاییان در شهرهای اسعمارزده

   ساخت شهرهای استعمار زده

   ایدئولوژی اسلامی و مورفولوژی شهری

   شهراهای فراصنعتی

فصل ششم : مادرشهرها مفهوم مادر شهر سه ویژگی مهم مادرشهرها توپوگرافی اجتماعی مادرشهرها :

1. مادرشهر و حومه ها

2. مادرشهر و متولدین خارجی

3. مادرشهر و پایگاه زنان

4.مادرشهر و خانواده های شهری

5. مادرشهر و ترکیب سنی

6. مادرشهر و وضعیت زندگی قومی

   اقتصاد مادرشهرها

   درجه بندی خدمات مادرشهری

   طبقه بندی نیروی کار مادرشهرها

   حوزه مادرشهر

   توسعه فیزیکی ناموزون مادرشهرها

   علل توسعه ناموزون مادرشهرها

   نتایج توسعه ناموزون مادرشهرها

   حل مشکل توسعه ناموزون مادرشهرها

   الگوهای فضایی مادرشهرها

   تأثیرات مثبت و منفی مادرشهرهای بزرگ

١. تحلیل تأئیرات اقتصادی

2.تحلیل تأثیرات اکولوژیک

3. تحلیل تأثیرات اجتماعی

   نتیجه گیری

   نیازها و بخش های اصلی یک مادرشهر

   مادرشهرها کانون نمادها و نهادها

   واسطه های تجاری و سیستم جهانی مادرشهرها

فصل هفتم : منطقه بندی و مورفولوژی شهری تعریف و مفهوم منطقه بندی عوامل مؤثر در منطقه بندی اهداف منطقه بندی مشخصات منطقه بندی :

ا. منطقه بندی تراکمی

2. منطقه بندی ارتفاعی

3. منطقه بندی کاربری

   تهیه نقشه منطقه بندی

   منطقه بندی و قیمت زمین

   لیبرالیسم و منطقه بندی شهری

   طرح های جامع شهری

   کاربری زمین

   اهداف اقتصادی کاربری زمین

   کاربری زمین و دولت ها

   مورفولوژی شهری

   مورفولوژی شهری

   شرایط اجتماعی و گروه های فشار

فصل هشتم : وابستگی های فضایی و روابط شهر و روستا نقش روابط سکونتگاهی در توسعه ناحیه ای :

1. ارتباط فیزیکی

2. ارتباط اقتصادی

3. تحرک های جمعیتی

4. روابط تکنولوژیک

5. تعامل اجتماعی

6. وابستگی های خدماتی

7. وابستگی های سیاسی و اداری

   نتیجه گیری از بررسی وابستگی های فضایی

   اصول نظریه فن تونن

   نظری ه کتاب ایالت منفرد

   ابهامات و کم و کاستی ها در نظریه فن تونن

   روابط شهر و روستا

   تاریخچه مربوط به مطالعات روابط شهر و روستا

   سیاست های برنامه ریزی و روابط شهر و روستا

   شهر در برابر روستا در برنامه ریزی توسعه

   برخورد غیرمستقیم شهر با زمین های کشاورزی

   شهرمای کوچک و توسعه کشاورزی

   توسعه کشاورزی و توسعه شهری

   توسعه کشاورزی و مهاجرت های روستایی

   شهر به عنوان منبع وجه رسانی به روستاها

   شهر به عنوان مرکز خرید تولیدات کشاورزی

   روابط شهر و روستا و فرصت های اشتغال در شهرها

   اشتغال در روستاهای مجاور شهرها

   نقش شهرهای کوچک در روابط شهر و روستا

   ملاک های لازم در انتخاب شهرهای کوچک در روابط شهر و روستا

   تأثیرات توسعه شهر در تولیدات کشاورزی و کاربری زمین

   شبکه بازاریابی در روابط شهر و روستا

   کارکرد مراکز بازاری در سلسله مراتب سکونتگاهی

   نقش دولت ها در سیستم بازارها در روابط شهر و روستا

   تهیه امکانات بازاریابی در روابط شهر و روستا

   عوامل مؤثر در بازاریابی

   تشکیل حوزه روستا شهر

   طبقه بدی وابستگی های شهر و روستا

   نظریه قطب رشد و روابط شهر و روستا

   نظریه لیپتون در روابط شهر و روستا

   نظریه راندینلی در روابط شهر و روستا

   نظریه استور و تیلور در روابط شهر و روستا

   استراتژی تأمین نیازمای اصلی و روابط شهر ر روستا

   مراحل تحلیل کارکرد شهرها در توسعه روستایی :

8. تحلیل منابع ناحیه

9. تحلیل سیستم سکونتگاهی

10. تحلیل پیوند فضایی

11. تحلیل کارتوگرافیگ

12. تحلی سهولت دسترسی

13. تحلیل تفاوت های کارکردی

14. تدوین استراتژی های توسعه فضائی

15. همسان گرفتن طرح های سرمایه گذاری

16. بازنگری و ارزیابی

    بازاندیشی به سیاست توسعه

    نتیجه گیری از مباحث روابط شهر و روستا

فصل نهم : سیستم های شهری تعرفی و مفهوم تاریخچه تجلیل سیستم های شهری اهمین برخورد سیستمی در جغرافیای شهری ویژگی های برخورد سیستمی در جغرافیای شهری عوامل مؤثر در آینده سیستم های شهری پویایی سیستم های شهری سیاست دولت ها و سیستم شهری شبکه های حمل و نقل و سیستم های شهری سیستم های شهری و اقتصاد بازار عوامل مؤثر در سیستم های شهری کشورهای جهان سوم مدل تغییرات سیستم های شهری مدل سوداگری - استعماری و سیستم های شهری تحلیل سیستم های سکونتگاهی عوامل مؤثر در سیستم های شهری سازمان یابی سیستم شهری سیستم های شهری در دوره های مختلف شهر به عنوان یک سیستم اکولوژیک :

1. انرژی

2. مواد غذایی

3. آب

   شهر به عنوان یک سیستم سیاسی :

4. استقلال سیاسی و اقتصادی

5. حوزه قضایی و قلمرو قدرت

6. سازمان های دولتی و گروه های فشار

7. سرمایه 5. نیروی کار

8. خانواده های شهری

٧. پایان راه شهر به عنوان یک سیستم اقتصادی

١. شهر به عنوان یک سیستم مصرف

٢. شهر به عنوان یک سیستم تجاری

٣. شهر به عنوان یک سیستم تولیدی اکوسیستم های شهری اکوسیستم شهری و اکولوژی فقر شهری نظریه مکان مرکزی فرضیات و اصول نظریه کریستالر سلسله مراتب شهری جمعیت و تکنولوژی حمل و نقل مفهوم آستانه در نظریه مکان مرکزی مفهوم حوزه نفوذ کالا و خدمات در نظریه مکان مرکزی عوامل مؤثر در مراجعه مصرف کنندگان به مکان مرکزی نخستین شهر در نظام سلسله مراتبی سنجش فعالیت های اقتصادی در نظام سلسله مراتبی ابعد فراموش شده نظریه مکان مرکزی کم و کاستی های نظریه کریستالر اعتبار علمی نظریه کریستالر لزوم بررسی سیستم های ناحیه ای سیستم های ناحیه ای ناحیه به عنوان یک سیستم طرح های توسعه سیستم های شهری - ناحیه ای

فصل دهم : تمرکززدایی و سیستم های سکونتگاهی 1. تمرکززدایی فرصت های اشتغال

2. توسعه کارساز مادرشهرها

   سیاست تمرکززدایی فضایی

   تمرکززدایی و دگرگونی اقتصاد روستایی

   تمرکززدایی و کنترل مهاجرت

   تمرکززدایی صنعتی و کنترل شهرهای بزرگ

   تمرکززدایی فضایی و ایجاد شهرهای جدید

   تمرکززدایی و نقش شهرهای کوچک

   تمرکززدایی و ایحاد پایتخت های جدید

   سیاست های فضایی و مدل های توسعه

فصل یازدهم : نظریه های اجتماعی و شهرگرایی جغرافیای شهری و نظریه های اجتماعی نظریه های جوهری در جغرافیای شهری و برنامه ریزی شهری نظریه های تبیینی در جغرافیای شهری و برنامه ریزی شهری نظریه های مربوط به شیوه کار پلورالیسم و مسائل شهری اقتصاد سیاسی و شهرگرایی نظریه های رفورمیستی و مسائل شهری نظریه سیکل زندگی شهرها و محله های شهری شهر به عنوان یک بازار شهر به عنوان یک جنگل شهر به عنوان یک دستگاه ماشین وار شهر و بازتولید نیروی کار نظریه مدیریت مداری شهری شهروندی فعال و ایدئولوژی تاچریسم - ریگانیسم اقتصاد نفت و شهرهای جهان سوم پژوهش موردی و وابستگی به اقتصاد نفت اقتصاد نفت و اقتصاد سیاسی زمین - مسکن اقتصاد نفت و دوقطبی شدن شهرها اقتصاد جهانی اعتیاد و وام نظریه شبکه شهری جهانی و شهرهای جهان سوم نتیجه وابستگی جهان سوم

به اقتصاد جهانی نظریه شهر انگلی دهکده جهانی و شهرهای جهانی جامعه جهانی و مادرشهرهای جهانی نتیجه گیری تقسیم بین المللی کار و شهرهای جهان سوم سیستم اقتصاد جهانی و شهرگرایی در کشورهای جهان سوم شهرنشینی کاذب با شبه شهرنشینی

1. اقنصاد سیاسی و شهرگرایی در جهان سوم

٢. بخش غیررسمی و شهرگرایی در جهان سوم

3. نظریه قطب رشد و شهرگرایی

4. نظریه تسلسل فقر توده ها و شهرگرایی

5. نظریه مهاجرت های روستایی و شهرگرایی

شهرهای جهان سوم و انتقال مازاد نظریه دو مدار سیستمی تجددطلبی و شهرهای جهان سوم تجدد طلبی تکنولوژیک و تکامل دو مدار شهری دوگانگی شهری نظریه شهرهای مسلط نظریه استعمارگری و شهرهای مسلط نظریه شهرهای مسلط و وابستگی به صادرات نظریه شهرهای مسلط و فروپاشی روستایی سنجش شهرهای مسلط نظریه حد مطلوب جمعیت شهر شهرنشینی و مکتب های کلاسیک شهرنشینی و تغییرات فرهنگی تعدیل در نظریه های کلاسیک استراتژی توسعه و سیاست شهری :

1. استراتژی توسعه از بالا و سیاست شهری

2. استراتژی توسعه از پایین و سیاست شهری

فصل دوازدهم : ساخت اکولوژیک شهر ساخت شهر به صورت دوایر متحدالمرکز ساخت قطاعی شهر «نظریه همر هویت» ساخت شهر با بررسی های آماری «نظریه کالوین اشمید» ساخت ستاره ای شکل ساخت چندهسته ای «نظریه چنسی هریس و ادوارد اولمن» علل تشکیل ساخت چندهسته ای تلفیق و ترکیب دو نظریه «نظریه پتر من» نظریه موریس دوی ساخت عمومی شهرها «نظریه رابرت دیکنسون» ساخت طبیعی شهر ساخت منطقه واحدهای مسکونی «نظریه جیمز وانس» عوامل مؤثر در ساخت منطقه مسکونی ساخت بخش مرکزی شهرها ساخت «خطی» یا «کریدوری» در مقیاس قاره ای و شبه قاره ای تحلیل نظریه های مربوط به «ساخت شهر»

نتیجه گیری از مباحث کتاب : در جست و جوی شهر انسانی

منابع و مآخذ

واژگان

فهرست اسامی

• تالیف: دکتر حسین شکوئی
• انتشارات: سمت