کتاب در باب حرف مفت | هری فرانکفورت

درباره کتاب در باب حرف مفت

فکورترین انسان‌ها اعتقاد داشته‌اند که انسان بودن انسان به فکر است و انسان هر چه زندگی را بیشتر به فکر کردن بگذراند بهره بیشتری از انسان بودن دارد و هر چه کمتر و کمتر به این فعالیت شریف مشغول باشد به دیگر هم جنسان خود - همان حیوانات عزیز باشند - نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود. این اعتقاد، اگر حقیقت محض هم نباشد، دور از حقیقت نیست.

اما واقعا از میان حیوانات فقط انسان می‌تواند فکر کند؟ پاسخ مثبت دادن به این پرسش هم جهالت می‌خواهد هم جسارت. پدیده‌ای به نام "فکر کردن"، و چیزی به اسم "فکر"، پیچیده‌تر از آن است که بتوان به سادگی حکمی درباره‌اش صادر کرد. اینطور که پیداست، حتی فعالیتی که بیش از هر فعالیت دیگری انسان را از هم جنسانش متمایز می‌کند وجوهی حیوانی هم دارد؛ فکر کردن فقط حاصل جنبه‌های اختصاصی انسان نیست، بلکه وابسته به جنبه‌های مشترک او با سایر حیوانات نیز هست.

ولی کدام گونه‌های فکر کردن اختصاص به انسان دارند؟ شاید فلسفه اولین گونه‌ای باشد که به ذهن برسد؛ فلسفه: انتزاعی‌ترین شیوه فکر کردن و لابد از همین رو خالص‌ترین و غیرحیوانی‌ترین شیوه. و حال آیا واقعا شیوه یکسانی وجود دارد که آن را، و فقط آن را، باید "فلسفه" نامید؟ اگر نه جهالت تاریخی، انحصارطلبی و تمامیت‌خواهی فکری و فلسفی لازم است تا به این پرسش پاسخ مثبت بدهیم.

اما فکر فلسفی، با همه تنوعش و همه شرافتش، البته که یگانه شیوه فکر کردن نیست و حاصل فعالیت فکری انسان صرفا در آثار فلسفی بروز نیافته است. آیا ارزش بسیاری از آثار ادبی، از این حیث، کمتر از ارزش مهم‌ترین آثار فلسفی است؟

توجه به این نکته خصوصا برای ما ایرانیان اهمیت دارد، آن هم به دو دلیل:

اول اینکه تفکر نیاکان نیک‌اندیش ما عمدتا در آثار غیرفلسفی بروز یافته است - به‌رغم سنت فلسفی دیرپا و نسبتا غنی و پویایی که داشته‌اند؛ و اگر ما طالب فکر هستیم، نباید از آثار غیرفلسفی و خصوصا ادبی‌مان غافل بمانیم.

دوم اینکه در دهه‌های اخیر رغبت فراوانی به فلسفه و آثار فلسفی نزد ما وجود داشته است؛ و اگر ما حقیقتا طالب فکر هستیم، نباید فلسفه دوستی ستایش برانگیز ما به فلسفه زدگی تبدیل شود و موجب غفلت از دیگر شیوه‌های فکری و سایر حیطه‌های علوم انسانی باشد.

بخشی از کتاب در باب حرف مفت

یکی از بارزترین وجوه فرهنگ ما این است که حرف مفت درش خیلی زیاد است. همه این را می‌دانند. هر کدام از ما در این قضیه سهم خودش را دارد. اما معمولا این موفقیت را بدیهی فرض می‌کنیم. بیشتر انسان‌ها تقریبا اطمینان دارند که می‌توانند حرف مفت را تشخیص دهند و از افتادن در دامش اجتناب کنند. بنابراین، این پدیده نه دغدغه‌ی چندان سنجیده‌ای برانگیخته است و نه پژوهش چندان مستمری جذب کرده.

در نتیجه، فهم روشنی نداریم از این که حرف مفت چیست، چرا آنقدر زیاد است، یا چه کارکردهایی دارد. و از این که حرف مفت برایمان چه معنایی دارد درکی نداریم که با وجدان بیدار شکل گرفته باشد. به عبارت دیگر، نظریه‌ای در این باب نداریم، من در نظر دارم که گام نخست را در شکل بخشیدن به فهمی نظری از حرف مفت بردارم، آن هم عمدتا با به دست دادن یک تحلیل فلسفی آزمایشی و اکتشافی.

کتاب در باب حرف مفت، به قلم هری فرانکفورت و ترجمه‌ی محسن کرمی در نشر کرگدن به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب در باب حرف مفت

سخن مترجم در باب ویراست جدبد

در باب حرف مفت

در مذمت گران جانان حرف مفت زن

واژه‌نامه

• مجموعه فکر و زندگی - 3
• ویراست دوم
• همراه با جستاری از مصطفی ملکیان
• نویسنده: هری فرانکفورت
• مترجم: محسن کرمی
• انتشارات: کرگدن